«Tα σχεδιάσματα και τα τραγούδια αυτά γράφτηκαν αρκετά χρόνια πριν.
Αρχικά προορίζονταν για ιδιωτική χρήση, δισκογραφήθηκαν όμως τελικά το 1990 με τον τίτλο “Πρός τόν Κύριον Γεώργιον Δέ Ρώσση”. Ήταν η ημερολογιακή καταγραφή μιας προσωπικής, μοναχικής, μελωδικής ανάγνωσης ποιημάτων του Διονυσίου Σολωμού. Από τα πρώιμα ποιήματα του, έως αποσπάσματα από τον “Εθνικό Ύμνο” και τα σπαράγματα από τούς “Ελεύθερους Πολιορκημένους” …» λέει χαρακτηριστικά ο Νίκος Ξυδάκης γι’ αυτόν τον κύκλο ποιημάτων και τραγουδιών.
«Αυτή η ημερολογιακή καταγραφή, σημειώνει, ήταν μια πρώτη αίσθηση… από αυτή την μουσική ανάγνωση, λίγο αυθαίρετα, αλλά από την πλευρά του μουσικού… Ο Διονύσιος Σολωμός είτε τραγουδάει τον θάνατο ενός παιδιού, την “Ψυχούλα” ή τον “Λόρδο Βύρωνα” ή την “Ευρυκόμη” ή “Προς φίλο ψυχοραγούντα” ή τους “Ελεύθερους Πολιορκημένους”, τον “Κρητικό” ή τον “Ύμνο στην Ελευθερία”, είναι το ίδιο συγκλονισμένος…ούτε πένθιμος, ούτε ηρωϊκός…».
Με το πέρασμα του χρόνου και μέχρι σήμερα ενσωματώθηκαν στο έργο νέα θραύσματα και αποσπάσματα, κυρίως από τα Σχεδιάσματα των “Ελεύθερων Πολιορκημένων”, τον “Κρητικό” και τον “Εθνικό Ύμνο”.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
«Και ενώ σχηματίζεται μια λιτανεία, μια αέναη ψαλμωδία, μια περιφορά υπέρ απόντων αγαπημένων προσώπων, σχεδόν ένα θρησκευτικό ερωτικό άσμα θ’ ακούσεις, τραγούδι ν’ ανεβαίνει ερωτικό, γεμάτο θάνατο… Κι’ όπως σε μια μπάντα, στο τέλος της πορείας της τα μέλη της θα σκορπούσαν και θα κατέληγαν ίδια, όπως τα σπαράγματα του Σολωμού… Και ανάμεσα στα Ερείπια του κειμένου και των ποιητικών θραυσμάτων, ψήγματα ψαλμών, νέα οργανικά ιντερμέδια συνθέτουν μια μουσική Αγρυπνία», λέει ο συνθέτης.
Η παράσταση στην Εθνική Πινακοθήκη φωτίζει τη σχέση της μουσικής με τον Σολωμό, καθώς ο ίδιος ο Νίκος Ξυδάκης σημειώνει:
«Αυτό το βαθύ τραγούδι νομίζω σώζεται στον Σολωμό – αυτή η φωνή που σπάει….και καταλήγει στο τέλος η ποίηση του να σκορπίζει, να γίνεται σπαράγματα. Πρόκειται για μια μουσική ανάγνωση φτιαγμένη από σημειώσεις, μια συλλογή από όνειρα (το όνειρο είναι συχνό εξ΄ άλλου στον Σολωμό) και ήχους. Όνειρα μεταξύ ύπνου και ξύπνιου. Με την υποβλητική παρουσία σχεδόν πάντοτε του Σολωμού έτσι όπως τον ξέρουμε ζωγραφισμένο. Με το μαύρο ιερατικό ένδυμα. Με το υψηλό μέτωπο, τα μαλλιά φλογισμένα, το βλέμμα μισό θλιμμένο μισό στοχαστικό. Σε μια όμως θολή αναπαράσταση, μέσα σε βροχές και ομίχλες άλλοτε σε μια λάμψη, σ’ ένα φώς, κι’ άλλοτε μπαρουτοκαπνισμένος… Ολίγο φώς και μακρινό σε μέγα σκότος κι΄ έρμο…».
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Νίκος Ξυδάκης, Φωτογραφία: Γ. Σπανός