Η σκηνοθέτις και επιμελήτρια της έκθεσης Μαρία Ηλιού και ο ιστορικός Αλέξανδρος Κιτροέφ, …

που παρουσίασαν το 2007 στο Μουσείο Μπενάκη το ντοκιμαντέρ και την έκθεση Το Ταξίδι. Το Ελληνικό Όνειρο στην Αμερική (επιλογή του American Film Institute στη Washington DC ανάμεσα στις 20 καλύτερες Ευρωπαϊκές ταινίες του 2008 -The European Showcase-και βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ στο Φεστιβάλ του Houston) και πρόσφατα παρουσίασαν επίσης στο Μουσείο Μπενάκη, το έργο Σμύρνη Η καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης 1900-1922, μετά από τέσσερα χρόνια συνεργασίας και έρευνας στην Ευρώπη και την Αμερική, φέρνουν πίσω στο κοινό, εικόνες ξεχασμένες σε «κλειστά» αρχεία αλλά και μια νέα οπτική σε σχέση με το Διωγμό και την Ανταλλαγή των πληθυσμών της Τουρκίας και της Ελλάδας το 1922-1924.

Το ιστορικό ντοκιμαντέρ και η έκθεση φωτογραφίας είναι μεγάλης σημασίας όχι μόνο γιατί το ελληνικό κοινό θα δει άγνωστες εικόνες από το Διωγμό και την Ανταλλαγή αλλά και γιατί συγχρόνως οι δύο συνεργάτες, φέρνουν μια νέα οπτική στον τρόπο με τον οποίο διηγούνται την ιστορία. Μια ματιά που κρατά αποστάσεις τόσο από μια υπέρμετρα εθνικιστική αφήγηση, όσο και από νεώτερες απόπειρες που υπερτονίζουν τις κοινές εμπειρίες, ξεχνώντας τις διαφορές, ξεχνώντας ότι πριν την Ανταλλαγή ζήσαμε ένα Διωγμό.

Ενενήντα χρόνια μετά την Καταστροφή, και λίγο πριν την επέτειο της Ανταλλαγής, οι δυο συνεργάτες θέλουν να τιμήσουν τόσο τον κόσμο που χάθηκε το 1922, τον κόσμο που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τις εστίες του, όσο και την επιστήμη της ιστορίας.

ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!

Το ντοκιμαντέρ και η ομώνυμη φωτογραφική έκθεση τεκμηριώνονται με σπάνιο φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό που σταχυολογήθηκε από αρχεία της Αμερικής και της Ευρώπης.

Για πρώτη φορά δημοσιεύονται άγνωστες εικόνες του Διωγμού και της Ανταλλαγής από τα αρχεία της Library of Congress, του Πανεπιστημίου του Princeton, του Near East Relief, του Ερυθρού Σταυρού της Γενεύης αλλά και του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού, του Save the Children Fund, του Albert Kahn Fondation, του Πανεπιστημίου της Minessota, αλλά και άλλων ιδρυμάτων της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Επίσης για πρώτη φορά παρουσιάζονται μερικές από τις χαμένες φωτογραφίες με πρόσφυγες του μεγάλου Αμερικανού φωτογράφου Lewis Hine, καθώς και φιλμικό υλικό της χαμένης ταινίας της Young Men\’s Christian Association (YMCA) στη Μικρά Ασία και την Ελλάδα από το αρχείο του Robert Davidian, το οποίο διασώθηκε και συντηρήθηκε στην Washington DC από τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό ΠΡΩΤΕΑΣ.

Μετά την πρόσφατη ταινία και έκθεση για τη κοσμοπολίτικη Σμύρνη και την καταστροφή της, στο νέο έργο Διωγμός και Ανταλλαγή Πληθυσμών (Τουρκία Ελλάδα 1922-1924), το κοινό θα έχει την ευκαιρία να δει φωτογραφίες της Ανταλλαγής όχι μόνο Ελληνοορθόδοξων αλλά και Μουσουλμάνων προσφύγων.
 

Η έκθεση βασίζεται στην ιδέα ότι έφτασε η στιγμή να διηγηθούμε ολόκληρη την ιστορία και από τις δυο πλευρές του Αιγαίου και όχι μόνο τη μισή.

Συντελεστές ταινίας

Σκηνοθεσία, επιμέλεια: Μαρία Ηλιού
Ιστορικός Σύμβουλος: Αλέξανδρος Κιτροέφ
Μουσική: Νίκος Πλατύραχος
Μοντάζ: Αλίκη Παναγή
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Allen Moore 
Ηχολήπτης: John Zecca
Μιξάζ: Γιώργος Μικρογιαννάκης
Διεύθυνση Παραγωγής: Μelissa Hibbard, Πάρις Μπουρλέτος
Βοηθός Σκηνοθέτη και Διεύθυνση Παραγωγής στην Τουρκία:
Άννα Μαρία Ασλάνογλου
Παραγωγή: ΠΡΩΤΕΑΣ μη κερδοσκοπική εταιρεία

Ομιλητές:

 

Ιστορικοί και Ερευνητές: Βruce Clark (συγγραφέας του βιβλίου Δυο φορές Ξένος και βασικός ομιλητής της ταινίας), Αλέξανδρος Κιτροέφ (Haverford College), Θάνος Βερέμης (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Renee Hirscon (Oxford, Saint Peter’s College), Ελένη Mπαστέα (New Mexico University), ο Caglar Keyder (Bogazizi University) και ο αξέχαστος Χάρης Ψωμιάδης (Queen’s College).

Πρώτης, Δεύτερης και Τρίτης γενιάς πρόσφυγες: Sano Halo (από τον Πόντο), Στάσσα Ισηγόνη (από τη Σμύρνη), Ανθούλα Ρουμελιώτη (από την Πέργαμο), Μένη Ατσικμπάση (από το Αξάρι), Sureyya Aytas (από την δυτική Μακεδονία), Καλλιόπη Γεωργιάδου (από την Καππαδοκία), Husnu Karaman (από το Ηράκλειο) και Mufide Pekin (από τα Χανιά). Η Μufide είναι συγχρόνως ιδρυτικό μέλος της Lauzanne Treaty Foundation της Κωνσταντινούπολης που μελετά την Ανταλλαγή των πληθυσμών και στόχο έχει την διατήρηση της φιλίας και της ειρήνης ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα.
 

Επιμέλεια έκθεσης: Μαρία Ηλιού
Ιστορικός Σύμβουλος Αλέξανδρος Κιτροέφ

Τη Δευτέρα 26 Mαρτίου 2012, στις 20.00, στο Αμφιθέατρο του Κτηρίου της οδού Πειραιώς του Μουσείου Μπενάκη θα πραγματοποιηθεί η πρώτη προβολή του ντοκιμαντέρ με τίτλο Διωγμός και Ανταλλαγή πληθυσμών (Τουρκία-Ελλάδα:1922-1924). Την ταινία συνοδεύει ομότιτλη φωτογραφική έκθεση, η οποία εγκαινιάζεται την επόμενη μέρα, Τρίτη 27 Μαρτίου στις 20.00 στην αίθουσα Σπυρίδωνος και Ευρυδίκης Κωστοπούλου του Κεντρικού Κτηρίου του Μουσείου Μπενάκη. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης (28 Μαρτίου- 29 Απριλίου 2012) το κοινό θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει μια σειρά προβολών του ντοκιμαντέρ στο αμφιθέατρο του ιδίου κτηρίου (Κουμπάρη 1).

Φωτογραφίες θέματος-λεζάντες

 
1.
Συσσίτιο για πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία στη Μυτιλήνη, Διωγμός του 1914.
Φωτογράφος: Ιωάννης Αντωνίου
Ευγενική παραχώρηση: Εθνικό και Ιστορικό Αρχείο

2.
Μετακινήσεις πληθυσμών στα Βαλκάνια, 1918.
Φωτογράφος: Lewis Hine
Ευγενική παραχώρηση: Library of Congress

3.
Καράβι που φέρνει πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία μετά τον Διωγμό του 1922.
Πρόκειται για πλοίο ιδιοκτησίας αδερφών Λεωνίδας και Μιχαήλ Εμπειρίκος.
Φωτογράφος: Lex W. Kluttz
Ευγενική παραχώρηση: National Geographic


4.
Πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία στη Θεσσαλονίκη, περιμένουν να πάρουν ρούχα από τον φιλανθρωπικό οργανισμό Near East Relief, 1922.
Φωτογράφος: S.R. Vinton
Ευγενική παραχώρηση: National Geographic


5.
Πρόσφυγες από τον Πόντο στην Ελλάδα το 1923.
Ευγενική παραχώρηση: Library of Congress