Το πρόγραμμα Δημόσιων Δράσεων της documenta 14 ανοίγει τις πόρτες του στο κοινό στις 14 Σεπτεμβρίου 2016 στο Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων στο Πάρκο Ελευθερίας.
Τις εναρκτήριες εκδηλώσεις (14-24 Σεπτεμβρίου 2016) θα διαδεχθεί ένα πρόγραμμα δημόσιων δράσεων το οποίο θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, συζητήσεις, περφόρμανς, ομάδες ανάγνωσης, εργαστήρια, προβολές και παρουσιάσεις. Έως τα εγκαίνια της έκθεσης documenta 14 στην Αθήνα στις 8 Απριλίου 2017, το Κέντρο Τεχνών στο Πάρκο Ελευθερίας, ευγενική παραχώρηση του Δήμου Αθηναίων, θα μεταμορφωθεί σε έναν πειραματικό δημόσιο χώρο, συστήνοντας στο κοινό ένα πλήθος από Έλληνες και διεθνείς καλλιτέχνες, θεωρητικούς, ιστορικούς και επιμελητές.
34 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
14-24 Σεπτεμβρίου 2016, Κέντρο Τεχνών Δήμου Αθηναίων, Πάρκο Ελευθερίας
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Σας προσκαλούμε να συμμετάσχετε στη Βουλή των Σωμάτων, το πρόγραμμα Δημόσιων Δράσεων της documenta 14, το οποίο φιλοξενείται τον Σεπτέμβριο του 2016 στο Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων στο Πάρκο Ελευθερίας. Αυτό που θα συμβεί εδώ αυτό το δεκαήμερο δεν είναι ούτε συνέδριο ούτε έκθεση.
Αποφύγαμε τους συμβατικούς μουσειολογικούς χαρακτηρισμούς που επιβάλλουν διακρίσεις ανάμεσα στον λόγο και την πράξη, τη θεωρία και τη δράση, την κριτική και την τέχνη. Αντίθετα, έχουμε, προσκαλέσει 45 συμμετέχοντες να «ασκήσουν την ελευθερία» μέσα σε αυτό το κτίριο, που, στην πρόσφατη ιστορία της Ελλάδας, χρησιμοποιούνταν ως έδρα της στρατιωτικής αστυνομίας κατά τη διάρκεια της επταετούς δικτατορίας. Αντιλαμβανόμαστε την ελευθερία, όπως ο Φουκώ– όχι ως ατομική ιδιοκτησία ούτε ως φυσικό δικαίωμα, αλλά ως πρακτική. Αφηνομαστε στο ρεύμα της Ιστορίας. Υπάρχει ένας χώρος. Υπάρχουν κάποια σώματα. Υπάρχουν κάποιες φωνές. Τι σημαίνει να είμαστε μαζί, εδώ, τώρα; Τι μπορεί να γίνει; Ποιος και τι γίνεται ορατό; Ποιες φωνές μπορούν να ακουστούν και ποιες παραμένουν σιωπηλές; Πώς μπορεί να αναδιοργανωθεί η δημόσια σφαίρα;
Δεν θα βρείτε ούτε ατομικά καθίσματα ούτε μια σταθερή αρχιτεκτονική στη Βουλή των Σωμάτων. Έχουμε αποφύγει την αντιμετώπιση του κοινού ως αισθητικού επισκέπτη ή νεοφιλελεύθερου καταναλωτή. Έχουμε επίσης απορρίψει τη δημοκρατική μυθοπλασία του ημικυκλικού αμφιθεάτρου. Διεκδικούμε –μαζί με τον Oskar Hansen– το ευκταίο της «ανοιχτής μορφής» στην πολιτική. Η μαλακή αρχιτεκτονική του Ανδρέα Αγγελιδάκη, που αποτελείται από 68 μπλοκ ερειπίων (τα ερείπια ενός δημοκρατικού κοινοβουλίου;) μπορεί να συναρμολογηθεί και να τοποθετηθεί εκ νέου με άπειρους τρόπους, δημιουργώντας πολλαπλές εφήμερες αρχιτεκτονικές για τη Βουλή των Σωμάτων. Είστε ευπρόσδεκτοι να συμμετάσχετε στην καθημερινή διαμόρφωση αυτού του πολιτικού θέατρου που αμφισβητεί την τοποθεσία, την ιεραρχία, την ορατότητα, την κλίμακα…
Οι 34 Ασκήσεις Ελευθερίας έχουν στόχο να συνθέσουν μια queer αντιαποικιακή ευρωπαϊκή συμφωνία με αφετηρία τη δεκαετία του 1960 έως σήμερα, εμπλέκοντας στον διάλογο και φέρνοντας στο προσκήνιο αντιφρονούσες, ετερογενείς και αποσιωπημένες αφηγήσεις. Αρχίζουμε φέρνοντας κοντά την παράδοση της ριζοσπαστικής Αριστεράς και τον αντι-αποικιοκρατικό αγώνα για εθνική κυριαρχία των αυτόχθονων πληθυσμών στην Ευρώπη. Η φωνή του Antonio Negri –ενός από τους ιδρυτές του κινήματος Potere Operaio (Εργατική Εξουσία), το 1969, και μέλος της ιταλικής Autonomia Operaia (Εργατική Αυτονομία)– συναντά τη φωνή του Niillas Somby, ακτιβιστή για τα πολιτικά δικαιώματα και την εθνική κυριαρχία των Σάμι, στον βορρά της Νορβηγίας. Τη δεκαετία του 1970, και οι δύο αντιμετώπισαν διαφορετικές κατηγορίες ως τρομοκράτες.
Παραμερίζοντας την καθιερωμένη αντίθεση δικτατορίας και δημοκρατίας, προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τις αποτυχίες της μετάβασης από τη δικτατορία στη νεοφιλελεύθερη δημοκρατία, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ισπανία, την Αργεντινή ή τη Χιλή: πώς η έννοια της ελευθερίας ταυτίστηκε με την ελεύθερη αγορά. Ενώ η δεκαετία του 1980 παρουσιάζεται συχνά ως η περίοδος όπου παρήκμασαν τα κινήματα κοινωνικής απελευθέρωσης και προαναγγέλθηκε η εμφάνιση μιας καινούργιας δημοκρατικής συναντίληψης μέσα στο πλαίσιο του καπιταλισμού –προτάσσοντας στη θέση της ιδεολογικής αντίθεσης την οινονομική ανάπτυξη– τα αντι-αποικιοκρατικά, φεμινιστικά, queer και αντι-AIDS κινήματα άρχισαν να καταδεικνύουν τα κενά στον δυτικό ηγεμονικό λόγο. Είναι άραγε δυνατό να συλλάβουμε την ελευθερία πέρα από την καπιταλιστική της αντίληψη; Σταδιακά, μέσα σε αυτόν τον δεκαήμερο διάλογο σκοπεύουμε να αρθρώσουμε σύγχρονες γλώσσες αντίστασης, από την κουρδική επανάσταση της Rojava έως τους queer, τρανσέξουαλ, εκδιδόμενους και τις φωνές των μεταναστών στην Τουρκία, την Ελλάδα, στο Μεξικό ή στη Βραζιλία, τους σύγχρονους αγώνες για την αποκατάσταση των αυτόχθονων πληθυσμών, τις νέες πολιτικές και καλλιτεχνικές πρακτικές που επινοούν νέες μορφές επίδρασης, γνώσης και πολιτικής υποκειμενικότητας, όπως ecosex, queer-indigenism και ριζοσπαστική επιτελεστικότητα. Όλοι μαζί σχεδιάζουν έναν πολιτικό και ποιητικό χάρτη της Ευρώπης διαφορετικό από εκείνον που σχεδίασε η Ευρωπαϊκή Κοινότητα.
Συμμετέχουν:
Αδέσποτες Σκύλες, AMOQA (Athens Museum of Queer Arts), Ανδρέας Αγγελιδάκης, Άννα Αποστολλέλη, Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), Hawzhin Azeez, Άντζελα Μπρούσκου, Rüzgâr Buşki, Clémentine Deliss, Linnea Dick, Maria F. Dolores, Θέατρο Δωματίου, Bonita Ely, Παναγιώτης Ευαγγελίδης, Daniel García Andújar, Macarena Gómez-Barris, Στάθης Γουργουρής, Irena Haiduk, Jack Halberstam, Candice Hopkins, Regina José Galindo, Αρχηγός Robert Joseph, Νέλλη Καμπούρη, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Κωστής Καρπόζηλος, Κωστής Κορνέτης, Sevval Kılıç, Κατερίνα Λαμπρινού, Quinn Latimer, Πράσινη Λεσβία, Ana Longoni, MiniMaximum ImproVision, Naeem Mohaiemen, Antonio Negri, Gizem Oruç, Νένη Πανουργιά, Άννα Παπαέτη, Jørgen Flindt Pedersen, Paul B. Preciado, Judith Revel, Τάσος Σακελλαρόπουλος, Γεωργία Σαγρή, Niillas Somby, Annie Sprinkle και Beth Stephens, Erik Stephensen, Adam Szymczyk, Diana Taylor, Πρόδρομος Τσινικόρης, Μαργαρίτα Τσώμου, Ειρήνη Βακαλοπούλου, Ιωάννα Βόγλη, Τίνα Βορεάδη, Παντελής Βούλγαρης, Sergio Zevallos
DEMOS (Δήμος) είναι ένας χώρος που ουσιαστικά και τυπικά αναφέρεται σε δύο άκρα του φάσματος που αποτέλεσαν τα βασικά συστατικά στην κατασκευή της πόλης των Αθηνών. Στη μια άκρη του φάσματος είναι το αρχαίο βήμα στο λόφο της Πνύκας, μια σπονδυλωτή τυπολογία και ο τόπος όπου μπορεί κανείς να πει ότι γέννησε τη δημοκρατία. Στο άλλο άκρο μπορείτε να βρείτε τον σύγχρονο τσιμεντένιο σκελετό, το αρχιτεκτονικό στοιχείο που χρησιμοποιήθηκε για να εκδημοκρατίσει τον τρόπο με τον οποίο η Αθήνα χτίστηκε. Τα σκαλοπάτια στην Πνύκα, μαζί με τα περισσότερα δείγματα της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής, αποτέλεσαν τα δάνεια για τη δημιουργία μιας παγκόσμιας τυπολογίας για τους χώρους εξουσίας, όπως τα κοινοβούλια, οι βιβλιοθήκες και τα δικαστικά μέγαρα. Ο τσιμεντένιος σκελετός, τον οποίο η Ελλάδα δανείστηκε από την εκσυγχρονισμένη Ευρώπη, αντιπροσωπεύει την άναρχη, παράνομη κατασκευή που έφτασε να καθορίζει την Αθήνα που σήμερα βιώνουμε.
Το κτίριο που θα φιλοξενήσει την documenta 14 στέγαζε κατά τη διάρκεια της χούντας το αρχηγείο της στρατιωτικής αστυνομίας (ΕΑΤ-ΕΣΑ), ενώ το κτίριο πίσω του χρησιμοποιήθηκε ως κέντρο κράτησης και βασανισμού. Σήμερα στεγάζει το Μουσείο Αντιδικτατορικής Δημοκρατικής Αντίστασης, το οποίο λειτουργεί υπό την ευθύνη του Συνδέσμου Φυλακισθέντων και Eξορισθέντων Aντιστασιακών 1967-74 (ΣΦEA). Το κτίριο που παραχωρείται στην documenta 14 χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια ως χώρος εκθέσεων τέχνης και πολιτιστικών εκδηλώσεων του Δήμου Αθηναίων. Είναι χαρακτηρισμένο διατηρητέο μνημείο: ως ο χώρος στον οποίο η δημοκρατία έφθασε στο χαμηλότερο σημείο της στη σύγχρονη ελληνική ιστορία.
Καθώς οι μονάδες DEMOS, κατοικημένες από τη Βουλή των Σωμάτων, διαπραγματεύονται τις παραμέτρους του Δημόσιου Προγράμματος, το κτίσμα επιχειρεί μια ερευνητική ανακαίνιση της ίδιας του της ιστορίας.
Οι πρακτικές απαιτήσεις του Προγράμματος, όπως η ύπαρξη φυσικού φωτός και οι τεχνικές επισκευές του κτιρίου, γίνονται μέρος μιας αρχαιολογικής διαδικασίας κατά την οποία η αρχιτεκτονική του εκθεσιακού χώρου αποφλοιώνεται για να αποκαλύψει τις παλιές ταυτότητες του χώρου.
Η εγκατάσταση DEMOS δημιουργεί ένα χώρο, σαν μια προγραμματιζόμενη συσκευή, με την οποία θα διαπραγματευτούμε τη σχέση μεταξύ σκηνής και κοινού, μεταξύ ερμηνευτή και συμμετέχοντα, μεταξύ δημοκρατίας και ελευθερίας. Κάθε παραλλαγή θα είναι ένα demo για τη Βουλή των Σωμάτων, το οποίο θα “κατεδαφιστεί” για να δώσει χώρο στα επόμενα. Καθώς το Πρόγραμμα Δημοσίων Δράσεων της d14 εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου, οι διαφορετικές εκδοχές των DEMO σχηματίζουν σταδιακά μια γλώσσα, κάθε παραλλαγή του χώρου ένα νέο ορισμό του δήμου.
– Ανδρέας Αγγελιδάκης
Σχετικά με την documenta 14
H documenta έχει αναγνωριστεί ως η μεγαλύτερη και πιο πολυσυζητημένη έκθεση σύγχρονης τέχνης στον κόσμο. Η δέκατη τέταρτη διοργάνωση της έκθεσης θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα (8 Απριλίου-16 Ιουλίου 2017) και στο Κάσελ (10 Ιουνίου-17 Σεπτεμβρίου 2017).
Για την documenta 14 ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής Adam Szymczyk έχει προτείνει μια διμερή δομή λειτουργίας της έκθεσης, με κατευθυντήρια αρχή της διοργάνωσης τον τίτλο εργασίας «Μαθαίνοντας από την Αθήνα».
Το 2017, η Αθήνα και το Κάσελ θα φιλοξενήσουν την έκθεση από κοινού και επί ίσοις όροις. Το Κάσελ, ο αδιαμφισβήτητος μέχρι σήμερα οικοδεσπότης της documenta, αναλαμβάνει τώρα έναν νέο ρόλο, αυτόν του φιλοξενούμενου στην Αθήνα. Οι διαφορετικοί τόποι, το πολιτιστικό υπόβαθρο και οι αποκλίνουσες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες στην Αθήνα και στο Κάσελ αποτελούν στοιχεία της ίδιας της δημιουργικής διαδικασίας και στα δύο μέρη της έκθεσης, διαμορφώνοντας και καθορίζοντας την ίδια στιγμή τα έργα των καλλιτεχνών.
Για την documenta 14 οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες έχουν κληθεί να σκεφτούν και να δημιουργήσουν με άξονα τη δυναμική σχέση που θα προκύψει ανάμεσα στις δύο πόλεις, παρουσιάζοντας ένα έργο σε κάθε τοποθεσία.
Η documenta 14 φιλοδοξεί να συμπεριλάβει πλήθος διαφορετικών φωνών μέσα, ανάμεσα και πέρα από τις δύο αυτές πόλεις, επιχειρώντας την υπέρβαση του ευρωπαϊκού πλαισίου από την πλεονεκτική θέση που της προσφέρει η Αθήνα, μια μεσογειακή μητρόπολη τοποθετημένη στο σταυροδρόμι μεταξύ Αφρικής, Μέσης Ανατολής και Ασίας. Τόσο η φυσική όσο και η μεταφορική απόσταση μεταξύ Αθήνας και Κάσελ θα αλλάξουν ριζικά τον τρόπο με τον οποίο θα βιώσουν οι επισκέπτες την documenta 14, προκαλώντας συναισθήματα απόστασης, απώλειας και προσμονής, διαμορφώνοντας εκ νέου την αντίληψή τους για το τι μπορεί να είναι μια τέτοια έκθεση.