Πριν από πενήντα χρόνια, το 1967, ένας άθλιος εμφύλιος πόλεμος ξέσπασε στη Νιγηρία, το κράτος της Δυτικής Αφρικής το οποίο μόλις είχε κατακτήσει την ανεξαρτησία του· ήταν ένας πόλεμος που έμελλε να οδηγήσει σε μια από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές καταστροφές του 20ού αιώνα. Στον πόλεμο της Μπιάφρας, που διήρκεσε περισσότερο από τριάντα μήνες, χάθηκαν περίπου τρία εκατομμύρια ζωές, κατά κύριο λόγο παιδιά που πέθαναν λόγω υποσιτισμού και ασιτίας, αφότου η Νιγηρία επέβαλε παγκόσμιο αποκλεισμό στους κατοίκους της Μπιάφρας οι οποίοι απαιτούσαν μια ασφαλή πατρίδα.
Το προηγούμενο έτος, δεκάδες χιλιάδες κάτοικοι της Μπιάφρας είχαν δολοφονηθεί κατά κύματα σε πογκρόμ εθνοκάθαρσης που έγιναν σε διάφορα μέρη της Νιγηρίας. Αυτό ανάγκασε τους περίπου δύο εκατομμύρια επιζώντες να διαφύγουν στην πατρογονική τους εστία στην τότε Ανατολική Νιγηρία, αναζητώντας ασφαλές καταφύγιο. Η ανθρωπιστική κρίση που επακολούθησε και η συνεχής βία εναντίον αυτού του πληθυσμού τελικά τον οδήγησε να ανεξαρτητοποιηθεί από τη Νιγηρία· κατόπιν τούτου, η Νιγηρία κήρυξε τον πόλεμο στους αποσχισθέντες.
Ο θάνατος και η σφαγή στην Μπιάφρα προκάλεσαν τη διεθνή κατακραυγή, όπως και η σύμπραξη των παγκόσμιων δυνάμεων, ειδικά της Μεγάλης Βρετανίας και της Σοβιετικής Ένωσης, για την καταστολή της εξέγερσης και του αγώνα για επιβίωση στην Μπιάφρα. Το 1968 υπολογιζόταν ότι σχεδόν 6.000 κάτοικοι της Μπιάφρας πέθαιναν καθημερινά, στην πλειονότητά τους πεινασμένα παιδιά. Οι φωτογραφίες των υποσιτισμένων παιδιών της Μπιάφρας με τις πρησμένες κοιλιές κοσμούσαν τα εξώφυλλα των ειδησεογραφικών περιοδικών και τα βραδινά δελτία ειδήσεων στις τηλεοράσεις όλου του κόσμου.
Ο John Lennon, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, επέστρεψε το μετάλλιο του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας στη βασίλισσα Ελισάβετ και ο Jean-Paul Sartre περιέγραψε την Μπιάφρα ως τη συνείδηση του 20ού αιώνα. Ακόμα και ο Winston Churchill, εγγονός του Βρετανού πρωθυπουργού, έγραψε μια σειρά άρθρα σε εφημερίδα καταγγέλλοντας την κατάσταση στην Μπιάφρα. Σε όλο τον κόσμο φοιτητές οργάνωναν διαδηλώσεις, καθιστικές διαμαρτυρίες μπροστά σε πρεσβείες, μέχρι και απεργία πείνας στη Νορβηγία. Στις 29 Μαΐου 1969, ο Bruce Mayrock, ένας εικοσάχρονος φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Columbia στη Νέα Υόρκη, αυτοπυρπολήθηκε μπροστά στο κτίριο των Ηνωμένων Εθνών για να καταγγείλει την αποτυχία του γενικού γραμματέα Ου Θαντ να λάβει μέτρα ώστε να σταματήσει ο πόλεμος γενοκτονίας εναντίον της Μπιάφρας.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο Mayrock πέθανε την επόμενη μέρα. Μουσικοί όπως ο Jimi Hendrix και η Joan Baez έδωσαν συναυλίες για να ευαισθητοποιήσουν το κοινό και να συλλέξουν βοήθεια για την Μπιάφρα. Μια ομάδα νέων Γάλλων γιατρών που πήγαν ως εθελοντές στην Μπιάφρα θα ίδρυαν στο μέλλον την οργάνωση Γιατροί Χωρίς Σύνορα (Médecins sans Frontières) ως αντίδραση στον ανθρώπινο πόνο που αντίκρισαν εκεί.
Η εκδήλωση στο Πάρκο Ελευθερίας
Επί δύο ημέρες φέτος το καλοκαίρι, στις 30 Ιουνίου και την 1η Ιουλίου 2017, παιδιά που επέζησαν από τον πόλεμο της Μπιάφρας θα συγκεντρωθούν για πρώτη φορά στην Αθήνα, στο πλαίσιο της documenta 14, για να μοιραστούν τις ιστορίες τους, να αφηγηθούν πώς επιβίωσαν από τις συγκλονιστικές τραγωδίες και τα τραύματα της σύρραξης, τον μαζικό εκτοπισμό και τον αποχωρισμό από την οικογένεια, καθώς και πώς αντιμετώπισαν την απώλεια, τον λιμό και την πείνα.
Επίσης, θα αφηγηθούν πώς επέζησαν, χάρη στο σθένος του ανθρώπινου πνεύματος και στην ανθρωπιστική παρέμβαση ατόμων από όλη την υφήλιο, που έστειλαν βοήθεια στην Μπιάφρα ή δέχτηκαν παιδιά πρόσφυγες από την Μπιάφρα.
Σήμερα η Μπιάφρα παραμένει επίκαιρη, όχι μόνο ως σύμβολο του σχεδόν ακατόρθωτου αγώνα ενός κατατρεγμένου λαού για αυτοδιάθεση και για την ίδρυση μιας ασφαλούς πατρίδας, αλλά και επειδή η επακόλουθη ανθρωπιστική καταστροφή αντικατοπτρίζεται στη μοίρα των προσφύγων που προσπαθούν να διαφύγουν από παρόμοιες κρίσεις στη Συρία και στη Μέση Ανατολή, καθώς και στην προσπάθειά τους να βρουν ασφάλεια στην Ευρώπη και σε άλλα μέρη του κόσμου.
Οι μαρτυρίες των επιζώντων από την Μπιάφρα υπενθυμίζουν το τίμημα σε ανθρώπινες ζωές κάθε σύγκρουσης. Και μόνο η παρουσία και η επιβίωση αυτών των αντρών και γυναικών, κάποιοι από τους οποίους έχουν πλέον απογόνους, υπογραμμίζει πώς η ανθρωπιστική παρέμβαση μπορεί να συμβάλει στη διάσωση ολόκληρων γενεών και να διατηρήσει τις εθνότητες.
Την εκδήλωση οργάνωσε ο Olu Oguibe, ένα από τα παιδιά που επιβίωσαν, του οποίου το έργο, μια πραγματεία του πολέμου, με τίτλο Biafra Time Capsule (Χρονοκάψουλα της Μπιάφρας), εκτίθεται στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) στην Αθήνα έως τις 16 Ιουλίου 2017.
Η Faith Adiele έγραψε το βιβλίο The Nigerian-Nordic Girl’s Guide to Lady Problems και τα βραβευμένα με το βραβείο PEN απομνημονεύματα με τίτλο Meeting Faith. Αποτελεί επίσης το θέμα του ντοκιμαντέρ του Public Broadcasting Service με τίτλο My Journey Home, ενώ συνεπιμελήθηκε το βιβλίο Coming of Age Around the World: A Multicultural Anthology. Διδάσκει στο California College of the Arts και έχει ιδρύσει το African Book Club.
Ο Philip U. Effiong είναι επίκουρος καθηγητής Αγγλικής Φιλολογίας στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. Κατέχει διδακτορικό τίτλο στη θεατρολογία από το Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν στο Μάντισον και έχει διδάξει λογοτεχνία, συγγραφή και ιστορία σε διάφορα πανεπιστήμια στη Νιγηρία, στην Γκάνα και στις ΗΠΑ. Εκτός από το βιβλίο του για το αφροαμερικανικό θέατρο, δοκίμιά του έχουν δημοσιευτεί σε αρκετές επιθεωρήσεις και εγκυκλοπαίδειες. Ο πατέρας του, ο στρατηγός Philip Effiong, ήταν ο τελευταίος αρχηγός του κράτους της Μπιάφρας.
Ο Eddie Iroh είναι επαγγελματίας των πολυμέσων με σταδιοδρομία στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση και στις εκδόσεις, στην οποία περιλαμβάνεται μια σχετικά πρόσφατη θητεία ως διευθυντή της Ραδιοφωνίας της Νιγηρίας. Επίσης, είναι ο συγγραφέας μιας έγκριτης τριλογίας για τον πόλεμο Νιγηρίας-Μπιάφρας καθώς και του βραβευμένου παιδικού μυθιστορήματος με τίτλο Without a Silverspoon.
Ο Okey Ndibe έγραψε τα μυθιστορήματα Foreign Gods, Inc. και Arrows of Rain, τα απομνημονεύματα Never Look an American in the Eye: Flying Turtles, Colonial Ghosts and the Making of a Nigerian-American και συνεπιμελήθηκε τον τόμο Writers Writing on Conflicts and Wars in Africa. Έχει διδάξει σε αρκετά πανεπιστήμια των ΗΠΑ, μεταξύ των οποίων το Brown University.
Η Vivian Ogbonna είναι διακοσμήτρια και συγγραφέας. Από τον Ιανουάριο του 2017 συγκεντρώνει συνεντεύξεις με επιζώντες από τον πόλεμο μεταξύ Νιγηρίας και Μπιάφρας: άντρες, γυναίκες και παιδιά που ήταν άμεσα θύματα της σύρραξης, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν έχουν πού να αφηγηθούν την ιστορία τους. Η Vivian καταγράφει αυτές τις ιστορίες στον ιστότοπο mybiafranstoryweb.wordpress.com, που ελπίζει ότι σύντομα θα γίνει μια βάση δεδομένων με αναμνήσεις, μαρτυρίες, εμπειρίες και αφηγήσεις για τον πόλεμο.
Ο Olu Oguibe συμμετέχει ως καλλιτέχνης στην documenta 14. Έχει γράψει για τις εμπειρίες του από την παιδική του ηλικία στην Μπιάφρα και η εγκατάστασή του με αρχειακό χαρακτήρα και τίτλο Biafra Time Capsule (Χρονοκάψουλα της Μπιάφρας) εκτίθεται στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) στην Αθήνα.
Ο Emeka Okereke είναι εικαστικός και συγγραφέας με έδρα το Λάγκος και το Βερολίνο. Η τελευταία δουλειά του εξερευνά το θέμα των «συνόρων» μέσω της φωτογραφίας, των μίντια με βάση τη χρονικότητα, της ποίησης και των επιτελεστικών παρεμβάσεων. Είναι επίσης ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Invisible Borders Trans-African Project.
Η Obiageli Okigbo είναι καλλιτέχνις με βάση τις Βρυξέλλες. Το 1967, ο πατέρας της, ο Christopher Okigbo, που θεωρείται ο σπουδαιότερος ποιητής της Αφρικής τον 20ό αιώνα, σκοτώθηκε στο πεδίο της μάχης στην Μπιάφρα. Το 2005 η καλλιτέχνις εγκαινίασε το ίδρυμα Christopher Okigbo Foundation στη μνήμη του. Έχει εκθέσει έργα της στις Βρυξέλλες, στο Λονδίνο, στο Ντουμπάι και στο Λάγκος, μεταξύ άλλων.
Ο E.C. Osondu έχει γράψει το βιβλίο διηγημάτων Voice of America και το μυθιστόρημα This House is Not For Sale. Έχει βραβευτεί με τα Caine Prize και Pushcart Prize. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από έξι γλώσσες. Είναι επίκουρος καθηγητής Αγγλικής Φιλολογίας στο Providence College, στο Ρόουντ Άιλαντ των ΗΠΑ.