Η χορογραφία του Τιάγκο Μπορντίν βασίζεται στην κλασική χορογραφία του Μαριύς Πετιπά, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε το 1869 στο Μπολσόι. Για επτά παραστάσεις, από τις 20 Απριλίου έως τις 16 Μαΐου, στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, σε μουσική διεύθυνση Στάθη Σούλη, σκηνικά Γιώργου Σουγλίδη και κοστούμια της Μαίρης Κατράντζου. Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Ο Δον Κιχώτης είναι ένα από τα σημαντικότερα και πιο δημοφιλή έργα του κλασικού ρεπερτορίου του μπαλέτου. Μέσα από τη μοναδική μουσική του Μίνκους, η χορογραφία περιγράφει μια ιστορία για τα υψηλά ιδανικά του ιπποτισμού που συγκινεί διαχρονικά συνδυάζοντας κωμικά και ρομαντικά στοιχεία.
Πρόκειται για ένα από τα πιο απαιτητικά μπαλέτα του ρεπερτορίου και θεωρείται ότι αποτελεί μεγάλη πρόκληση για τους χορευτές του κλασικού χορού, λόγω του υψηλού βαθμού τεχνικής δυσκολίας, καθώς ο τρόπος με τον οποίο αποδίδεται κρίνει την ποιότητα του συνόλου ενός Μπαλέτου. Δεν είναι τυχαίο ότι έχει επικρατήσει να λέγεται στον κόσμο του κλασικού χορού ότι «ομάδα που μπορεί να αποδώσει σωστά τον Δον Κιχώτη είναι ικανή να χορέψει τα πάντα». Το έργο αυτό έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για πολλούς χορογράφους και χορευτές σε όλο τον κόσμο και κάθε χρόνο ανεβαίνει στα περισσότερα λυρικά θέατρα του πλανήτη.
O Δον Κιχώτης βασίζεται σε επεισόδια από το διάσημο μυθιστόρημα του Μιγκέλ ντε Θερβάντες (1547-1616), που εκδόθηκε σε δύο τόμους το 1605 και 1615 αντίστοιχα. Η υπόθεση του μπαλέτου αντλεί κυρίως από τον δεύτερο τόμο και επικεντρώνεται στον θυελλώδη έρωτα της Κιτέριας –Κίτρι στο μπαλέτο– με τον κουρέα Μπαζίλιο. Οι περιπέτειες του Δον Κιχώτη και του υπηρέτη του Σάντσο Πάντσα μένουν σε δεύτερο επίπεδο.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο Αυστριακός συνθέτης Λούντβιχ Μίνκους μελέτησε μουσική στη Βιέννη και ήδη στα είκοσί του χρόνια έπαιζε βιολί, συνέθετε και διηύθυνε ορχήστρες. Λίγα χρόνια μετά τη μετανάστευσή του στη Ρωσία ορίστηκε επιθεωρητής των ορχηστρών των αυτοκρατορικών θεάτρων της Μόσχας. Συνέθεσε μουσική για αρκετά μπαλέτα, ορισμένα εκ των οποίων σε χορογραφίες του Πετιπά.
Ο Μαριύς Πετιπά ταξίδεψε σε μικρή ηλικία στην Ισπανία, όπου γοητεύτηκε ιδιαίτερα από τους παραδοσιακούς χορούς της. Στον Δον Κιχώτη του ο Πετιπά επιχειρεί να μεταφέρει τις εικόνες και τα χρώματα της Ισπανίας, αποδίδοντας εξαιρετικά τη χορευτική της παράδοση μέσα από τη χορογραφία του. Ο καρπός της συνεργασίας των Μίνκους – Πετιπά σημείωσε από την πρώτη στιγμή τεράστια επιτυχία, με αποτέλεσμα της καθιέρωση του Δον Κιχώτη ως ενός διαχρονικού αριστουργήματος του παγκόσμιου ρεπερτορίου του μπαλέτου.
Για τη νέα παραγωγή του Δον Κιχώτη, ο Διευθυντής του Μπαλέτου της ΕΛΣ Κωνσταντίνος Ρήγος επέλεξε καλλιτέχνες διεθνούς ακτινοβολίας, τον χορογράφο Τιάγκο Μπορντίν για να αναβιώσει την κλασική χορογραφία του Πετιπά, τον διεθνώς αναγνωρισμένο Έλληνα σκηνογράφο Γιώργο Σουγλίδη για τα σκηνικά και τη διάσημη Ελληνίδα fashion designer Μαίρη Κατράντζου για τα κοστούμια. Μαζί τους, η Ειρήνη Βιανέλλη στον σχεδιασμό του animation και ο Χρήστος Τζιόγκας στους φωτισμούς.
Ο Κωνσταντίνος Ρήγος σημειώνει:
«Καθώς το κλασικό μπαλέτο είναι η βασική κατεύθυνση του Μπαλέτου της ΕΛΣ, από την πρώτη στιγμή που ανέλαβα τη διεύθυνσή του είχα στο μυαλό μου να παρουσιάσουμε έναν κλασικό Δον Κιχώτη. Είναι ένα έργο που αγαπώ και θεωρώ πως η ομάδα μας μπορεί να το ερμηνεύσει σε πολύ υψηλό επίπεδο. Βεβαίως, η έννοια του κλασικού στο μυαλό μου δεν έχει σχέση με σκονισμένα χαρτονένια σκηνικά και κοστούμια που μυρίζουν ναφθαλίνη. Γι’ αυτό από την πρώτη στιγμή στόχευσα σε καλλιτέχνες με ξεχωριστή ματιά και μοναδική αισθητική. Για τη δημιουργική αναβίωση της χορογραφίας του Πετιπά προσκαλέσαμε τον διακεκριμένο χορογράφο και χορευτή του Μπαλέτου του Αμβούργου και του Netherlands Dans Theater Τιάγκο Μπορντίν.
Τα σκηνικά σχεδιάζει ο ιδιαιτέρως εμπνευσμένος σκηνογράφος μας, που διαπρέπει στα λυρικά θέατρα της Ευρώπης, Γιώργος Σουγλίδης και μαζί του η animator Ειρήνη Βιανέλλη. Για τα κοστούμια έχουμε τη χαρά να φέρνουμε για πρώτη φορά στην Εθνική Λυρική Σκηνή την κορυφαία Ελληνίδα fashion designer με τη μοναδική διεθνή καριέρα Μαίρη Κατράντζου, η οποία επαναπροσδιορίζει με μοναδικό τρόπο την έννοια του μπαλετικού κοστουμιού. Μαζί με την Ορχήστρα –σε μουσική διεύθυνση Στάθη Σούλη– και τους μοναδικούς χορευτές του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, είμαι βέβαιος ότι θα δημιουργήσουμε έναν Δον Κιχώτη κλασικό, αλλά και τόσο σημερινό ταυτόχρονα».
O χορευτής και χορογράφος Τιάγκο Μπορντίν μετά την πολύ επιτυχημένη πορεία του ως Α΄ χορευτής στο Μπαλέτο του Αμβούργου –όπου ο σπουδαίος Τζων Νώυμαϊερ δημιούργησε ακόμα και ρόλους ειδικά για αυτόν–, αλλά και στο Netherlands Dans Theater, έχει καθιερωθεί ως ένας από τους σημαντικότερους χορογράφους της νέας γενιάς, με μεγάλη αγάπη για το κλασικό μπαλέτο.
Ο Γιώργος Σουγλίδης, μετά τις πολύ επιτυχημένες του σκηνογραφίες για την Κάρμεν και τη Γενούφα της ΕΛΣ, συνεργάζεται για πρώτη φορά με το Μπαλέτο. Έχει υπογράψει σκηνικά για παραγωγές σε σπουδαία φεστιβάλ, όπως του Ζάλτσμπουργκ, του Μπρέγκεντς, της Επιδαύρου, σε σημαντικά λυρικά θέατρα Ευρώπης και Αμερικής, όπως του Σικάγου, της Ρώμης, της Λισαβόνας, της Βαλένθιας κ.ά., αλλά και σε Μπαλέτα, όπως το Βασιλικό Μπαλέτο της Αγγλίας και το Μπαλέτο της Σκοτίας.
Η διεθνώς αναγνωρισμένη Ελληνίδα σχεδιάστρια μόδας Μαίρη Κατράντζου συνεργάζεται για πρώτη φορά με την Εθνική Λυρική Σκηνή. Μετά από μια θεαματική πορεία στη βρετανική μόδα, η Κατράντζου βρίσκεται τα τελευταία χρόνια διαρκώς στην κορυφή του ενδιαφέροντος της βιομηχανίας της μόδας, καθώς έχει δημιουργήσει σχολή με τα prints της, τα οποία έχουν επηρεάσει θεαματικά το σημερινό πρόσωπο της υψηλής ραπτικής. Τα πολυάριθμα βραβεία που έχει λάβει, οι κορυφαίες συνεργασίες της με πολλά από τα σημαντικότερα ονόματα της μόδας, αλλά και οι μοναδικές προσωπικότητες παγκοσμίου κύρους που επιλέγουν τις δημιουργίες της, επιβεβαιώνουν τη φήμη που την ακολουθεί ότι άλλαξε το πρόσωπο της μόδας του 21ου αιώνα. Η Κατράντζου έχει σχεδιάσει κοστούμια για το New York City Ballet και την Εθνική Όπερα των Παρισίων, ενώ έργα της έχουν εκτεθεί σε σημαντικά μουσεία, όπως, μεταξύ άλλων, στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης και το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ντάλλας.
Την Ορχήστρα της ΕΛΣ διευθύνει ο ανερχόμενος αρχιμουσικός Στάθης Σούλης. Συμμετέχουν οι Α΄ Χορευτές, οι Σολίστ, οι Κορυφαίοι & το Corps de ballet της ΕΛΣ.
Σημείωμα του χορογράφου Τιάγκο Μπορντίν
Με μεγάλη χαρά και ενθουσιασμό ξεκινώ αυτό το νέο ταξίδι χορογραφώντας μια νέα εκδοχή του ζωντανού κλασικού αριστουργήματος του μπαλέτου, του Δον Κιχώτη, για το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Καθώς μου ζητήθηκε από τον κ. Ρήγο να παραμείνω όσο το δυνατόν πιο κοντά στην αυθεντική εκδοχή του από τον σπουδαίο χορογράφο και δάσκαλο του κλασικού μπαλέτου Μαριύς Πετιπά, ο οποίος άλλαξε τον κόσμο του μπαλέτου από την εποχή του μέχρι σήμερα, έχω κάνει πολλή έρευνα και έχω μελετήσει πολλές διαφορετικές υφιστάμενες εκδοχές. Είναι αρκετά δύσκολο να γνωρίζει κανείς στ’ αλήθεια τι είναι αυθεντικό επειδή έχει υπάρξει τόσο μεγάλη πρόοδος στην τεχνική του μπαλέτου με τα χρόνια και τόσο πολλές και διαφορετικές εκδοχές του έργου σε όλον τον κόσμο.
Ο συνθέτης Λούντβιχ Μίνκους ολοκλήρωσε την παρτιτούρα μέσα σε λιγότερο από ενάμιση μήνα, μιας και αρχικά η μουσική είχε προταθεί στον Τσέζαρε Πούνι, ο οποίος όμως δεν ήταν διαθέσιμος εκείνο τον καιρό. Η σύνθεση του νέου αυτού έργου σηματοδότησε μια μακρά καλλιτεχνική συνεργασία μεταξύ του Πετιπά και του Μίνκους.
Πίσω στη δεκαετία του 1860 ήταν πολύ της μόδας να δημιουργεί κανείς μπαλέτα εμπνευσμένα από ιστορίες ιπποτών, κι έτσι ο Πετιπά αποφάσισε να επικεντρωθεί σε ένα επεισόδιο ανάμεσα στην Κίτρι και στον Μπαζίλιο από το διάσημο μυθιστόρημα του Μιγκέλ ντε Θερβάντες Ο ευφάνταστος ευπατρίδης Δον Κιχώτης από τη Μάντσα. Χάρη σε μια ειδική ανάθεση ο Πετιπά δημιούργησε το έργο για το Μπαλέτο του Αυτοκρατορικού Θεάτρου Μπολσόι, και η πρώτη του παρουσίαση έγινε στις 26 Δεκεμβρίου 1869. Ακολούθησε μια δεύτερη εκδοχή το 1871.
Πιστεύω ότι όλη αυτή η μαγεία και οι φαντασιώσεις χτίζονται μέσα στο κεφάλι του Δον Κιχώτη με επίκεντρο τον ίδιο, μιας και δεν βλέπει τον κόσμο όπως είναι και προτιμά να φαντάζεται ότι ζει μια ιπποτική ιστορία. Ονειρεύεται την ιδανική γι’ αυτόν γυναίκα, τη Δουλτσινέα, και μάχεται με τέρατα, ιππότες και ανεμόμυλους.
Σε αυτό το συγκεκριμένο ταξίδι που εκτυλίσσεται στη Βαρκελώνη, ο Δον Κιχώτης υπερασπίζεται την αρετή των νεαρών ερωτευμένων, της Κίτρι και του Μπαζίλιο, ενάντια στη θέληση του πατέρα της κοπέλας, ο οποίος θέλει να την παντρέψει με τον πλούσιο και ματαιόδοξο Γκαμάς. Μπορεί κανείς να βιώσει αυτήν την ιστορία μέσα από τα μάτια των κεντρικών ηρώων αλλά και μέσα από τους χωρικούς, τους ταυρομάχους, τους Τσιγγάνους και τις νύμφες. Έχει πολλή παντομίμα, χορούς ισπανικού χαρακτήρα, και επίσης την κλασική σκηνή του ονείρου. Ελπίζω να απολαύσετε το μπαλέτο με αυτήν την ιστορία, που το κεντρικό της θέμα για μένα είναι ένα: Στο τέλος πάντα νικάει η αγάπη.
Σύνοψη
Πρόλογος
Ο Δον Κιχώτης, ένας ευγενής που ζει στην επαρχία, νομίζει πως είναι γενναίος ιππότης βγαλμένος μέσα από τις μυθιστορίες που του αρέσει να διαβάζει στα βιβλία. Επιλέγει τον γείτονά του Σάντσο Πάντσα ως ακόλουθο και μαζί ξεκινούν για τον κόσμο της περιπέτειας. Στα όνειρά του ο Δον Κιχώτης βλέπει τη Δουλτσινέα, την ηρωίδα αυτών των ιστοριών και το όραμά του για την ιδανική γυναίκα.
Α΄ Πράξη
Δημόσια πλατεία στη Βαρκελώνη / Η Κίτρι, κόρη του Λορέντσο του πανδοχέα, ψάχνει στο πλήθος τον αγαπημένο της Μπαζίλιο, τον κουρέα. Ο χαρούμενος χορός της διακόπτεται από τον πατέρα της, που θέλοντας να την παντρέψει με τον πλούσιο, ευγενή και ανόητο Γκαμάς, διώχνει τον Μπαζίλιο. Η Κίτρι αρνείται τον προτεινόμενο γάμο, αλλά η άφιξη του Δον Κιχώτη και του Σάντσο Πάντσα βάζει ένα τέλος σε αυτήν τη διαμάχη. Ο Λορέντσο προσφέρει στον Δον Κιχώτη τη φιλοξενία του και τον καλεί στο πανδοχείο του. Όταν όμως ο Δον Κιχώτης βλέπει την Κίτρι, νομίζει ότι είναι η λατρεμένη του Δουλτσινέα. Ως ευγενής που είναι της προσφέρει το μπράτσο του για ένα μινουέτο. Ο Γκαμάς εξοργίζεται με αυτήν την κατάσταση. Κίτρι και Μπαζίλιο εκμεταλλεύονται τη σύγχυση και αποφασίζουν να το σκάσουν.
Β΄ Πράξη
Σκηνή πρώτη: Καταυλισμός Τσιγγάνων / Ο Μπαζίλιο και η Κίτρι βρίσκουν καταφύγιο στα βουνά δίπλα στους ανεμόμυλους. Ανακάλυψαν μια ομάδα Τσιγγάνων που τους καλωσορίζουν θερμά στο γλέντι τους. Οι Τσιγγάνοι αποφασίζουν να βοηθήσουν τους ερωτευμένους όταν βλέπουν να καταφτάνουν ο Λορέντσο και ο Γκαμάς, ακολουθούμενοι από τον Δον Κιχώτη και τον Σάντσο Πάντσα, που καταφέρνουν τελικά να βρουν την κρυψώνα τους. Μέσα σε δυνατή καταιγίδα και στον πανικό που επικρατεί ο Δον Κιχώτης βρίσκεται ξαφνικά απέναντι από έναν ανεμόμυλο στον οποίον επιτίθεται, πιστεύοντας πως είναι κάποιος γιγάντιος εχθρός, αλλά εξακοντίζεται στο έδαφος και πέφτει σε βαθύ ύπνο. Ο Μπαζίλιο και η Κίτρι καταφέρνουν να το σκάσουν ξανά.
Σκηνή δεύτερη: Το όνειρο του Δον Κιχώτη / Ο Δον Κιχώτης, χτυπημένος και λιπόθυμος, ονειρεύεται ότι τον μεταφέρουν σε έναν μαγεμένο κήπο όπου υπάρχουν νύμφες και ο θεός Έρωτας, ως ανταμοιβή για το κουράγιο και την πίστη του. Η Βασίλισσα των Δρυάδων τον πηγαίνει στην Κίτρι, η οποία νομίζει πως είναι η Δουλτσινέα, όμως το όνειρο χάνεται επαναφέροντάς τον στην πραγματικότητα.
Γ΄ Πράξη
Σκηνή πρώτη: Στην ταβέρνα / Ο Μπαζίλιο και η Κίτρι, ευτυχισμένοι που διέφυγαν και πάλι, γιορτάζουν την επιτυχία τους με φίλους στην ταβέρνα. Ο Λορέντσο, ο Γκαμάς, ο Δον Κιχώτης και ο Σάντσο Πάντσα χωρίς να χάσουν χρόνο τους ξαναβρίσκουν. Ο Λορέντσο είναι αποφασισμένος να παντρέψει την Κίτρι με τον Γκαμάς. Απεγνωσμένος, ο Μπαζίλιο καταφεύγει σε ένα τέχνασμα και προσποιείται ότι αυτοκτονεί. Η Κίτρι ικετεύει τον Δον Κιχώτη να πείσει τον Λορέντσο να την αφήσει να παντρευτεί τον Μπαζίλιο – μιας και αυτή ήταν η τελευταία επιθυμία του νεαρού άντρα προτού πεθάνει. Ο Δον Κιχώτης αναγκάζει τον Λορέντσο να επιτρέψει στην Κίτρι να παντρευτεί τον Μπαζίλιο αλλά, μόλις ο πατέρας της της δίνει την ευχή του, ο Μπαζίλιο σηκώνεται όρθιος γεμάτος χαρά. Μην μπορώντας να συγκρατήσει τον θυμό του για το κόλπο που του σκάρωσαν, ο Γκαμάς καλεί τον Δον Κιχώτη σε μονομαχία και χάνει.
Σκηνή δεύτερη: Ο γάμος / Το κλίμα είναι πολύ εύθυμο, μιας και το χωριό γιορτάζει τον γάμο της Κίτρι με τον Μπαζίλιο. Ο Δον Κιχώτης είναι ο επίτιμος προσκεκλημένος, και το ευτυχισμένο ζευγάρι χορεύει προς τιμήν του… Έπειτα ο Δον Κιχώτης και ο πιστός του υπηρέτης αναχωρούν σε αναζήτηση νέων περιπετειών.
Συντελεστές
Μουσική διεύθυνση Στάθης Σούλης
Χορογραφία Τιάγκο Μπορντίν, βασισμένη στη χορογραφία του Μαριύς Πετιπά
Σκηνικά Γιώργος Σουγλίδης
Κοστούμια Μαίρη Κατράντζου
Φωτισμοί Χρήστος Τζιόγκας
Animation Ειρήνη Βιανέλλη
Με την Ορχήστρα, τους Α΄ Χορευτές, τους Σολίστ, τους Κορυφαίους και το Corps de ballet της Εθνικής Λυρικής Σκηνής