«Δούλες»: Παιχνίδια ενάντια στην εξουσία

Οι «Δούλες» (Les Bonnes), του Jean Genet, παρουσιάζονται τη φετινή σεζόν στο υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης Κάρολος Κουν, ακριβώς πενήντα χρόνια μετά την πρώτη παρουσίασή τους στο ελληνικό κοινό στον ίδιο χώρο. Μεταφράζει και σκηνοθετεί η Μαριάννα Κάλμπαρη.

Μία παράσταση που αναφέρεται στη δύναμη της εξουσίας και στο εύρος της επίδρασής της στον άνθρωπο σε διαχρονικό επίπεδο.

Το έργο-μύθος γράφτηκε το 1947 και η έμπνευση του συγγραφέα ξεκίνησε από την πραγματική ιστορία δύο υπηρετριών τη δεκαετία του ´30 στη Γαλλία. Ο άγριος τρόπος με τον οποίο δολοφόνησαν την κυρία του σπιτιού ήταν η αφορμή να γράψει ο Ζαν Ζενέ αυτή την αλληγορία. Μία ακμαία αλληγορία κλασική και επίκαιρη ως προς τα μηνύματά της που ισχύουν μέχρι σήμερα. Ο φόβος και το μίσος, αλλά και η λατρεία προς την εξουσία αποτελούν το θεματικό πυρήνα του θεατρικού.

Την όλη ιστορία κινούν οι δύο αδελφές που υπηρετούν την πλούσια Κυρία, την οποία και μισούν και λατρεύουν ταυτόχρονα. Αποφασίζουν να την εξοντώσουν, αλλά τα αίολα σχέδιά τους δεν ευοδώνονται, αποδεικνύοντας την ανικανότητά τους λόγω ψυχικής διαταραχής. Ό, τι κακό σκέφτονται για την εργοδότη τους γυρίζει μπούμερανγκ σε αυτές, με απρόβλεπτες συνέπειες, οι οποίες αναπτύσσουν ένα πλέγμα έντονης δραματικότητας. Η καθημερινή δουλική μεταχείρισή τους από την Κυρία μέσα στο σπίτι και η ηθική εξαθλίωση που υφίστανται θολώνουν το μυαλό τους. Επιδίδονται σε ένα «παιχνίδι» ντυμένο με εικόνες όλων των συναισθηματικών αποχρώσεων.

Σκηνές διανθισμένες με πάθος, ευαισθησία, αγριότητα, και χιούμορ επιβεβαιώνουν την πρόθεση του συγγραφέα να εισχωρήσει στα άδυτα της ανθρώπινης ψυχής. Ερευνά τα ελατήρια της σκέψης και της συμπεριφορικής διαδρομής των ανθρώπων που ηττώνται εύκολα και συνεχώς από την κάθε μορφή εξουσίας. Τον ενδιαφέρει πως λειτουργεί το άτομο που αισθάνεται απροστάτευτο μπροστά στην εξουσία και γίνεται εύκολος στόχος της. Εκείνη η πλευρά του εαυτού, η ευάλωτη, που δεν αντιστέκεται και μετατρέπεται σε υποχείριο στη δύναμη του ισχυρού, δημιουργεί τις προσωπικές φυλακίσεις του καθένα. Και από την άποψη αυτή ιδιαίτερα, το κείμενο είναι άκρως πολιτικό. Αυτό φαίνεται όχι μόνο από την ταξική διαφορά, αλλά και από πως διαθέτει ο καθένας την ύπαρξή του σε κοινωνικό/πνευματικό πεδίο.

Η σκηνοθετική γραμμή πολυεπίπεδη, εστιάζει με νεωτεριστική ματιά στα πρόσωπα, που ασφυκτιούν για τους δικούς τους λόγους το καθένα.

Η Μαριάννα Κάλμπαρη έστησε ένα θεατρικό έργο με σφρίγος, «φρεσκάδα» και καλλιτεχνική οντότητα. Πέτυχε να αναδείξει με σαφήνεια τους συμβολισμούς του κειμένου που καθρεφτίζουν μια γενικότερη εικόνα του κοινωνικού συνόλου σήμερα. Δηλαδή την υποδούλωσή του στο εύκολο, το δήθεν, το ψέμα, το φθόνο, τις κάθε λογής διαψεύσεις και την αρρωστημένη φαντασίωση.

Οι «Δούλες» μέσα στον κυκεώνα της εποχής μας δεν σημαίνουν τίποτε άλλο παρά τα ανθρώπινα σύνολα που υποτάσσονται στη μοίρα τους. Χωρίς ουσιαστική αντίδραση στην καθεστηκυία τάξη των πραγμάτων, με απουσία πολιτικής συνείδησης και αμφιλεγόμενη στάση απέναντι στον έλεγχο και την καταστολή. Η Κυρία αντιπροσωπεύει το σύστημα που κινεί τα νήματα και διαμορφώνει συνειδήσεις και καταστρέφει ζωές.

Το δίπολο μίσος και λατρεία προς την εξουσία φανερώνει τη σύγχυση του σύγχρονου ατόμου, ως μέλος μιας τραγικής κατάστασης. Μιας κατάστασης που δεν μπορεί να ελέγξει, οπότε γινόμενος έρμαιο τελεσίδικων συνθηκών που σκοπό έχουν τον κοινωνικοπολιτικό αφανισμό του, διαταράσσεται ψυχοπνευματικά.

Οι Κάτια Γέρου και Κων/να Τάκαλου υποδύονται τις δούλες. Δύο υπάρξεις βυθισμένες στο σκοτάδι της σύγχυσης με αντιφατικά αισθήματα μίσους και αγάπης. Μισούν την Κυρία, γιατί χωρίς καμία ενοχή κυριαρχεί πάνω τους καθορίζοντας τη ζωή τους με αυταρχικό τρόπο. Παράλληλα την λατρεύουν γιατί εκείνη συμβολίζοντας την εξουσιαστική δύναμη «ακτινοβολεί» μπροστά στα μάτια τους. Αδύναμες και ανίκανες να αντιδράσουν απέναντι σε κάθε ναρκισσίστικη επιδειξιομανία, δραπετεύουν από την πραγματικότητα, μιμούμενες συμπεριφορές και κινήσεις της οικοδέσποινας του σπιτιού. Γεμίζουν το κενό τους με ψευδεπίγραφες υποσχέσεις πως θα έχουν μία γεμάτη και καλύτερη ζωή στο μέλλον, εξοντώνοντας την Κυρία τους.

Οι δύο αξιόλογες ηθοποιοί μέσα στο ερμηνευτικό τους κέντρο παίζουν πειστικά απογειώνοντας τους ρόλους τους, καθώς υφαίνουν αριστοτεχνικά το τραγικοκωμικό ιστό του θεατρικού.

Την Κυρία ερμηνεύει με πάθος η Μαριάννα Κάλμπαρη με τον αέρα της σκληρής, πλούσιας περσόνας με τις αστικές αντιλήψεις. Κανένα έλεος δεν δείχνει στο υπηρετικό της προσωπικό, ενισχύοντας τη φθήνεια της προσωπικότητάς της. Σκιαγραφεί πεντακάθαρα το κλίμα που διαμορφώνεται ανάμεσα σε εκείνη και τις δούλες, αποτυπώνοντας μία λανθάνουσα με τρομοκρατικές πινελιές κατάσταση. Κινείται με ευστοχία, μέτρο και ψυχραιμία μέσα σε μια εφιαλτική ατμόσφαιρα γεμάτη αναγκαία υπερβολή και παράξενο χιούμορ.

Γενικά η ροή του έργου δημιουργεί μία ένταση χρήσιμη για την επικοινωνία με το κοινό που ίσως περιμένει κάποια εκτονωτική λύτρωση. Αντίθετα, ο θεατής βιώνει ένα είδος κάθαρσης διανθισμένο με σκηνές αδελφικής αμοιβαιότητας, καθημερινής τριβής, συγκινητικές, σκληρές και κωμικές.

Οι συντελεστές της παράστασης συντελούν στην επιτυχή διαδραμάτιση του θεατρικού δρώμενου. Ο Βασίλης Μαυρογεωργίου, συνεργάτης στη σκηνοθεσία, στη δραματουργία η Έλενα Τριανταφυλλοπούλου και στα σκηνικά-κοστούμια η Χριστίνα Κάλμπαρη. Την επιμέλεια κίνησης έχει η Βάλια Παπαχρήστου, η μουσική είναι του Νέστορα Κοψιδά, τα φώτα φρόντισε η Στέλλα Κάλτσου και τον ήχο ο Κων/νος Ευστρατίου. Μία ομάδα που δούλεψε για το τελικό αποτέλεσμα με τις καλύτερες προδιαγραφές.

Πολύ ωραία δουλειά, με αισθητική και βάθος, που καλεί το θεατή να γίνει συμμέτοχος σε ό, τι καλό ή κακό έχει κρυμμένο μέσα του.

Διαβάστε επίσης:

Οι Δούλες, σε σκηνοθεσία Μαριάννας Κάλμπαρη στο Θέατρο Τέχνης