Δυο φορές ξένος – Έκθεση με θέμα τις ανταλλαγές πληθυσμών, στο Μουσείο Μπενάκη

Η έκθεση Δυο Φορές Ξένος είναι μια περιήγηση στις μεγαλύτερες ανταλλαγές και εκτοπισμούς πληθυσμών του 20ού αιώνα, …

όταν εκατομμύρια άνθρωποι ξεριζώθηκαν από τον τόπο τους και μεταφέρθηκαν σε μια καινούργια πατρίδα. Βασισμένη σε προσωπικές μαρτυρίες και σπάνιο κινηματογραφικό και φωτογραφικό υλικό, η έκθεση φέρνει τον επισκέπτη πρόσωπο με πρόσωπο με όσους έζησαν τα τραυματικά γεγονότα. Από την Ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών του 1923, ταξιδεύουμε στη μαζική μετακίνηση Γερμανών και Πολωνών μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στο διαχωρισμό της Ινδίας και τη δημιουργία του Πακιστάν το 1947, και στην Κύπρο το 1974.

Οι προσωπικές μαρτυρίες αποκαλύπτουν μια κοινή εμπειρία χαμένων πατρίδων και διαλυμένων κοινοτήτων: την ιστορία ανθρώπων που πάντα νιώθουν Δύο Φορές Ξένοι.

Η έκθεση πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Προγράμματος Culture της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι μια παραγωγή της Anemon, σε συνδιοργάνωση με το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, το Μουσείο Μπενάκη, το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας, το Πανεπιστήμιο Istanbul-Bilgi, και την Tolle Idee! και σε συνεργασία με την ΕΡΤ, το Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη, το Goethe-Institut Athen, το British Council, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών.

Το 2012, η έκθεση ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη και τη Λευκωσία, ενώ στην Αθήνα θα εγκαινιαστεί στις 18 Σεπτεμβρίου 2012, στο Μουσείο Μπενάκη, με αφορμή την επέτειο των 90 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τον Μάρτιο θα φιλοξενηθεί στο Στρατιωτικό Μουσείο της Στοκχόλμης και το Λουξεμβούργο.
 

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ
Η έκθεση “Δυο Φορές Ξένος” πλαισιώνεται από εκδηλώσεις στο Μουσείο Μπενάκη που περιλαμβάνουν:
ΖΩΝΤΑΝΗ ΑΦΗΓΗΣΗ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ και ΠΑΙΔΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ
Κάθε Κυριακή, από τις 23/9 έως τις 25/11/2012 (12.00-12.45), παιδιά και μεγάλοι έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε ζωντανή αφήγηση του παραμυθιού «Η Υπόσχεση» στο Μουσείο Μπενάκη. Το πρωτότυπο παραμύθι, μιλά για την εμπειρία του ξεριζωμού και τις ανταλλαγές πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1922-24, μέσα από τα μάτια μιας Ελληνίδας και μιας Τουρκάλας από τα περίχωρα της Σμύρνης –τις επτάχρονες φίλες Ευγενία και Φάτμα.
Το παραμύθι, που αφηγείται η ηθοποιός Έφη Βλαχογιάννη, δημιουργήθηκε από την βραβευμένη ελληνο-βρετανίδα storyteller Anna Conomos, σε συνεργασία με τον Eric Loren και τη δημιουργική ομάδα ‘Story Spinner’ με έδρα το Λονδίνο.
«Η Υπόσχεση» διατίθεται επίσης σε DVD και σε παιδικό βιβλίο, με εικονογράφηση της Ντανέλας Σταματιάδη, βασισμένης σε σπάνιες φωτογραφίες και καρτ-ποστάλ της εποχής (εκδόσεις Ποταμός). Για χρήση σε σχολεία και άλλους εκπαιδευτικούς φορείς, συνοδεύεται από σχέδια μαθημάτων ιστορίας και γλώσσας που έχουν δημιουργηθεί από την Χριστίνα Κουλούρη (καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου) και την Κατερίνα Βλάχου (εκπαιδευτικό, καθηγήτρια της αγωγής του προφορικού λόγου).
«Η Υπόσχεση» δημιουργήθηκε με την υποστήριξη του British Council στο πλαίσιο του προγράμματος “Our Shared Europe” (www.britishcouncil.gr). Το πρόγραμμα έχει στόχο την αναγνώριση της συνεισφοράς των διαφορετικών κοινοτήτων στη διαμόρφωση του σύγχρονου Ευρωπαϊκού πολιτισμού και κοινωνίας, με σκοπό την επίτευξη μιας αντίληψης χωρίς διακρίσεις για την ήπειρο που μοιραζόμαστε σήμερα.

Πληροφορίες και κρατήσεις Μουσείο Μπενάκη: Δευτ. – Πέμ. 10.00-14.00, τηλ. 210 3671 015
Το παραμύθι «Η Υπόσχεση» διατίθεται στο Πωλητήριο του Μουσείου Μπενάκη και τα βιβλιοπωλεία από τα μέσα Σεπτεμβρίου 2012 (Εκδόσεις Ποταμός).
Το video και τα σχολικά μαθήματα βρίσκονται στην ιστοσελίδα www.twiceastranger.net
Για να προμηθευτείτε αντίγραφο του DVD και εκπαιδευτικό υλικό ή ακόμα να διοργανώσετε ζωντανή εκδήλωση αφήγησης του παραμυθιού, επικοινωνήστε με την Ηλέκτρα Πέππα, τηλ. 210 7211 073, info@anemon.gr

TΟ «ΔΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ»

Κατά τη διάρκεια της έκθεσης, οι επισκέπτες γράφουν τις δικές τους σκέψεις, εμπειρίες ή μνήμες σε σημειώματα, τα οποία αναρτούν στο διαδραστικό γλυπτό «Το Δέντρο της Μνήμης» -μια κατασκευή σε σχήμα δέντρου που εμπλουτίζεται διαρκώς με τη συμμετοχή του κοινού.
Σχολεία και εκπαιδευτικοί φορείς που ενδιαφέρονται, έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν πιο ενεργά στον εμπλουτισμό του «Δέντρου»: τα παιδιά μπορούν να συγκεντρώσουν οικογενειακές φωτογραφίες και άλλο υλικό από το σπίτι τους, πριν την επίσκεψή τους στο μουσείο και να  γράψουν μικρές αφηγήσεις και σκέψεις για την εμπειρία του να είσαι «Δύο Φορές Ξένος». Οι εκπαιδευτικοί μπορούν επίσης να αναπτύξουν την ιδέα του «Δέντρου της Μνήμης» και σαν ανεξάρτητο project, εντός του σχολείου (σε συνεργασία με την Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Κυψέλης).
        

ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΣΤΟ ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΠΕΝΑΚΗ
Κάθε Σάββατο και Κυριακή, από τις 22/9 έως τις 25/11/2012 (εκτός Σαββάτου 6 Οκτωβρίου 2012), προβάλλονται ντοκιμαντέρ σε συνεργασία με την ΕΡΤ, σχετικά με την εμπειρία του να είσαι πρόσφυγας, με επίκεντρο τη Μικρά Ασία και την Κύπρο. Οι προβολές πραγματοποιούνται στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη (Κουμπάρη 1 & Βασ. Σοφίας) κατά τις ώρες λειτουργίας του μουσείου, σύμφωνα με το πρόγραμμα που αναφέρεται παρακάτω. Οι ταινίες απευθύνονται στο ευρύ κοινό με στόχο να βοηθήσουν στη βαθύτερη κατανόηση των υποχρεωτικών εκτοπισμών κατά τον 20ο αιώνα, καθώς και των κοινωνικών, πολιτικών και πολιτιστικών τους επιπτώσεων. Μεταξύ άλλων, προβάλλονται τα ντοκιμαντέρ:

ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ ΞΕΝΟΣ
Σκηνοθεσία: A.Αποστολίδης & Γ.Αβέρωφ, 52′ – 2011 (Ελλάδα, EΡΤ/Anemon)
Το παρασκήνιο της Συνθήκης της Λωζάνης το 1923 και οι εμπειρίες χριστιανών και μουσουλμάνων που εκτοπίστηκαν και από τις δύο πλευρές των συνόρων. Οι τεράστιες επιπτώσεις της ανταλλαγής πληθυσμών, μέσα από την κοινή ανθρώπινη εμπειρία του να είσαι «Δύο Φορές Ξένος».
[για ηλικίες 15+]

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ
Σκηνοθεσία: Βασιλική Κατριβάνου, 70′ – 2009 (ΗΠΑ-Κύπρος)
 Την άνοιξη του 2004, η Μαρία, Ελληνοκύπρια, και η Ζεχρά, Τουρκοκύπρια, διασχίζουν την Πράσινη Γραμμή της Κύπρου για να επισκεφθούν τα πατρικά τους σπίτια μετά από 30 χρόνια. Η ταινία τις ακολουθεί σε ένα ταξίδι πίσω στο παρελθόν, από το τραύμα του πολέμου και του εκτοπισμού μέχρι την σημερινή ανάγκη για συμφιλίωση. 
[για ηλικίες 12+]
ΓΛΥΚΟ ΜΟΥ ΚΑΝΑΡΙΝΙ
Σκηνοθεσία:  Roy Sher, 80’ – 2010 (Ισραήλ, Ελλάδα, Γαλλία, EPT/ARTE)
 Το οδοιπορικό τριών νέων μουσικών που ακολουθούν τα μουσικά ίχνη της κορυφαίας ερμηνεύτριας του ρεμπέτικου, της Ρόζας Εσκενάζυ. Γεννημένη στην Κωνσταντινούπολη από γονείς Εβραίους σεφαρδίτικης καταγωγής, η ζωή της Ρόζας μας ταξιδεύει σε ένα ξεχασμένο κόσμο όπου διαφορετικές εθνικές και θρησκευτικές ομάδες συνυπήρχαν ειρηνικά.
[για ηλικίες 12+]

ΜΟΥΣΙΚΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΜΕ ΤΗΝ ΔΟΜΝΑ ΣΑΜΙΟΥ/ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑ – ΦΑΡΑΣΑ Σκηνοθεσία:  Φώτος Λαμπρινός  36’ – 1977 (Ελλάδα, ΕΡΤ)
Το ντοκιμαντέρ είναι αφιερωμένο στη μουσική παράδοση των Φαράσων της Καππαδοκίας. Η Δόμνα Σαμίου συνομιλεί με πρόσφυγες από τα Φάρασα, εγκατεστημένους στο Πλατύ Ημαθίας. Γίνονται εκτενείς αναφορές στην ιστορία, τη γεωγραφία, τη μυθολογία και τη λαογραφία των Φαράσων και της Καππαδοκίας, καθώς και στη ζωή των ανθρώπων εκεί και στην Ελλάδα. Παράλληλα παρουσιάζονται τραγούδια και χοροί της περιοχής.
[για ηλικίες 10+]
           
ΜΟΥΣΙΚΗ ΒΡΑΔΙΑ “ΔΟΜΝΑ ΣΑΜΙΟΥ”
Σκηνοθεσία: Δάφνη Τζαφέρη – 56’ – 1977 (Ελλάδα, ΕΡΤ). 
Η εκπομπή του Γιώργου Παπαστεφάνου παρακολουθεί τη Δόμνα Σαμίου καθώς συλλέγει και καταγράφει παραδοσιακά τραγούδια, παρουσιάζοντας τη σημαντική προσφορά της στη διαφύλαξη της μουσικής παράδοσης. Η Δ. Σαμίου ερμηνεύει μεταξύ άλλων τα τραγούδια «Τζιβαέρι», «Γιωργίτσα», «Αρμενάκι», «Σαμαρίνα» και τραγουδά μαζί με τον Διονύση Σαββόπουλο.
[για ηλικίες 10+]

Η ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ
Σκηνοθεσία: A.Αποστολίδη & Γ.Αβέρωφ, 47’ – 2011 (Ελλάδα, EΡΤ/Anemon) [για ηλικίες 15+]
Από την έκρηξη της διακοινοτικής βίας το 1963, στο πραξικόπημα το 1974 και την Τούρκικη εισβολή, 180.000 Ελληνοκύπριοι εκτοπίστηκαν στο νότιο τμήμα του νησιού και 50.000 Τουρκοκύπριοι στον βορρά. Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι αφηγούνται την τραυματική εμπειρία του εκτοπισμού τους.

ΩΡΕΣ ΠΡΟΒΟΛΩΝ
Σάββατο 09.15 – 10.07 ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ ΞΕΝΟΣ
    10.30 – 11.40    ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ
    12.00 – 13.20    ΓΛΥΚΟ ΜΟΥ ΚΑΝΑΡΙΝΙ
    13.40 – 14.15    ΜΟΥΣΙΚΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΜΕ ΤΗΝ ΔΟΜΝΑ ΣΑΜΙΟΥ
    14.35 – 15.30    ΜΟΥΣΙΚΗ ΒΡΑΔΙΑ “ΔΟΜΝΑ ΣΑΜΙΟΥ”
    15.50 – 16.35    Η ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ
Κυριακή    09.15 – 10.00      Η ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ
    10.20 – 11.10    ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ ΞΕΝΟΣ
    11.30 – 12.50      ΓΛΥΚΟ ΜΟΥ ΚΑΝΑΡΙΝΙ
    13.10 – 13.40      ΜΟΥΣΙΚΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΜΕ ΤΗΝ ΔΟΜΝΑ ΣΑΜΙΟΥ
    14.00 – 14.56      ΜΟΥΣΙΚΗ ΒΡΑΔΙΑ “ΔΟΜΝΑ ΣΑΜΙΟΥ”
Πληροφορίες και κρατήσεις: Μουσείο Μπενάκη, Δευτ. – Πεμ. 10.00 -14.00, τηλ. 210 3671 015

Για σχολεία και άλλους εκπαιδευτικούς φορείς που θα δηλώσουν ενδιαφέρον, μπορούν να πραγματοποιηθούν προβολές των ντοκιμαντέρ κατά την ημέρα επίσκεψής τους στο μουσείο. Μέσα από τα ντοκιμαντέρ, οι μαθητές ενθαρρύνονται να αναπτύξουν απόψεις για την ιστορία και να εμβαθύνουν στην έννοια της ταυτότητας: πώς, κατά το παρελθόν, πολυεθνικές κοινωνίες επέτρεπαν σε διαφορετικές εθνικές και θρησκευτικές ομάδες να διατηρούν πολλαπλές ταυτότητες και να συμβιώνουν ειρηνικά.
Πληροφορίες και κρατήσεις:
Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Μουσείου Μπενάκη, Δευτ. – Πέμ. 10.00 -15.00, τηλ. 210 3671 067-070
      

ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΒΡΑΔΙΕΣ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ
Την Πέμπτη, κατά τη διάρκεια της έκθεσης, διοργανώνονται γαστρονομικές βραδιές στο εστιατόριο του Μουσείου Μπενάκη (Κουμπάρη 1 & Βασ. Σοφίας), στις οποίες οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να γευθούν ειδικά διαμορφωμένα μενού, με υλικά, συνταγές και κρασιά από διαφορετικές περιοχές.
Πιο συγκεκριμένα: στις 20/9 γευστικές αναφορές στην Ινδία, στις 27/9 σ τον Πόντο και στις 4/10 & 11/10 στη Μικρά Ασία. Ειδικά την Πέμπτη 11/10 οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να ακούσουν μουσική από τη Μικρά Ασία, από τη Βιβή Βουτσελά και το μουσικό συγκρότημα Δήθεν.
Πληροφορίες και κρατήσεις για τις γαστρονομικές βραδιές: Μουσείο Μπενάκη, ώρες λειτουργίας Κεντρικού κτηρίου (Κουμπάρη 1), τηλ. 210 3671 084

ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ «ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΡΩΙ ΣΤΟ ΜΕΓΑΡΟ»
Ο ιδιαίτερα δημοφιλής εκπαιδευτικός κύκλος του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, “Κυριακή Πρωί στο Μέγαρο”, παρουσιάζει αφιέρωμα στο “Δυο Φορές Ξένος”, στις 21 Οκτωβρίου 2012, στις 11.30. Μέσα από μουσική, χορό, παραμύθια, φαγητό και video, η εκδήλωση θα αναφερθεί στον μεγάλο πλούτο και την ποικιλία της μουσικής και χορευτικής παράδοσης των Ελλήνων, την οποία μετά την ανταλλαγή μετέφεραν σαν πρόσφυγες με την εγκατάστασή τους στην Ελλάδα.
Πληροφορίες: ANEMON Productions, Ηλέκτρα Πέππα, τηλ. 210 7211 073, info@anemon.gr

ΠΡΟΒΟΛΗ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ «Η ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ» ΣΤΟ ΓΑΛΛΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΑΘΗΝΩΝ
Προβολή του ντοκιμαντέρ «Η Διαίρεση της Κύπρου» την Τετάρτη 19 Σεπτεμβρίου, στις 20.00, στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών (Σίνα 31). Η προβολή γίνεται στο πλαίσιο του φεστιβάλ CineDoc, σε συνεργασία με το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Μετά την προβολή, θα ακολουθήσει συζήτηση με τους ιστορικούς Σία Αναγνωστοπούλου (Πάντειο Πανεπιστήμιο), Αyhan Aktar (Istanbul Bilgi University) και του Χάρη Τζήμητρα (Δ/τη του PRIO στην Κύπρο), με συντονίστρια την ιστορικό Χριστίνα Κουλούρη (Πάντειο Πανεπ.).