Δύο αναμνήσεις από το Μπλούμσμπερυ στο Παρίσι: Κριτική βιβλίου του J. M. Keynes

Χειμαρρώδης λόγος, σκωπτικό ύφος, ευφυής κατάθεση και έντονο το αίσθημα της αμφιβολίας, όλα αυτά χαρακτηρίζουν τον γράφοντα οικονομολόγο Τζων Μέιναρντ Κέυνς. Έναν άνθρωπο που με τα γραπτά του ξεδιπλώνει την πολυδιάστατη προσωπικότητά του και τον βαθύ στοχασμό του σε ζητήματα που έλαβαν χώρα την εποχή των πολιτικών και των κοινωνικών αναταράξεων αλλά και την εποχή που διαμορφώνει ο ίδιος, ως νέος, τις ιδέες του στο πλαίσιο της ομάδας του Μπλούμσμπερυ. Στα δύο αυτά κείμενα αποκαλύπτει την ικανότητά του να περιγράφει πρόσωπα και πράγματα, να εξιστορεί καταστάσεις, να αναλύει τις συγκυρίες που έμελλε να ζήσει και αυτά να τα αφηγηθεί στον κύκλο του Μπλούσμπερυ, στον οποίο ανήκε και η Βιρτζίνια Γουλφ. Αυτές οι δύο αναμνήσεις για εκεί προορίζονταν.

Πολιτικά απόνερα μιας ήττας

Ο Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος έχει μόλις τελειώσει και οι νικητές του πολέμου συζητούν και διαπραγματεύονται την τύχη της ηττημένης και κατατροπωμένης Γερμανίας, μιας δύναμης που μόνο για λίγο καιρό ξαποσταίνει μιας και στην αυγή της δεκαετίας του 1930 θα φανούν τα σημάδια ανάκαμψής της και επαναφοράς της στο πολιτικό προσκήνιο ως ισχυρή δύναμη, έτοιμη να διαδραματίσει και πάλι ρόλο καθοριστικό, με τραγικές όμως συνέπειες για τον κόσμο. Και όλα αυτά απορρέουν από την ντροπιαστική συνθήκη ανακωχής που υπεγράφη μεταξύ των κρατών της Αντάντ και της Γερμανίας. Όλα αυτά που περιγράφει ο Κέυνς είναι συμβάντα και περιστατικά στο παρασκήνιο των αποφάσεων, αποφάσεις που ατενίζοντάς τες με την άνεση του χρόνου έκριναν την ιστορία και δημιούργησαν δυσχερές μέλλον.

Ο Κέυνς στα couloirs της ιστορίας καταγράφει ως συμμετέχων στις συζητήσεις αυτές τον ρου των διαβουλεύσεων, την κατακραυγή πολλών για την ανάγκη οικονομικής βοήθειας και την αδιαφορία που επικρατεί στις τάξεις των συνομιλητών ενώ στους δρόμους των γερμανικών πόλεων οι άνθρωποι όλο και φτωχαίνουν, οι πόλεις είναι υπό καθεστώς της απόλυτης αθλιότητας και παιδιά και ηλικιωμένοι πεθαίνουν. Με κύριο πρωταγωνιστή τον Δρ Μελχιόρ θα μας αφηγηθεί την σκληρή διαπραγμάτευση και μεταξύ των νικητών για αφαίμαξη πόρων από το πληγωμένο θύμα, την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη “εκμετάλλευση” αυτής της ήττας ώστε να αποκομίσουν ο καθένας τα περισσότερα δυνατά οφέλη και ουσιαστικά η κρίση μόλις ξεκίνησε. Ολέθρια λάθη που στοίχισαν την ειρήνη στην Γηραιά ήπειρο για πάνω από 20 χρόνια.

Νεανικές πεποιθήσεις και άλλες ιστορίες

“Εμείς αποκηρύσσαμε πλήρως κάθε προσωπική ευθύνη υπακοής σε γενικούς κανόνες. Διεκδικούσαμε το δικαίωμα να κρίνουμε κάθε ατομική υπόθεση σύμφωνα με την αξία της, και τη γνώση, την πείρα και την αυτοπειθαρχία να το πράξουμε σωστά. Αυτό ήταν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της πίστης μας, το οποίο διεκδικούσαμε βίαια κι επιθετικά, και που για τον υπόλοιπο κόσμο αποτελούσε το πιο πρόδηλο και επικίνδυνο χαρακτηριστικό μας”. Ο Κέυνς σε αυτό το κείμενο ξετυλίγει τις διανοητικές διεργασίες που πραγματοποιούνται στην νεοσυσταθείσα ομάδα του Μπλουμσμπέρυ στην οποία συμμετέχουν μεταξύ άλλων ο μαθηματικός και φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσσελ, ο συγγραφέας Ντ. Χ. Λώρενς, η Βιρτζίνια Γουλφ και δια του συζύγου της, ο Λούντβιχ Βιτγκενστάιν και άλλες σημαίνουσες προσωπικότητες για την εποχή.

Είναι σαφές πως κάθε νεανικότητα έχει την ορμή της, τις συγκρουσιακές της σχέσεις με τον έξω κόσμο και πιστεύει πως η ορθότητα των δικών της λόγων έχει αποκλειστικότητα και μοναδικότητα και βέβαια πως θα αλλάξει τον κόσμο προς το καλύτερο. Σε αυτή την ομάδα οι διάλογοι και η ανταλλαγή απόψεων είναι έντονοι και αυτό που προκύπτει είναι πως δεν υπόκεινται σε ηθικούς περιορισμούς και υποχρεώσεις, απευθύνουν λόγο ελεύθερο και ανεξάρτητο που έχει να λογοδοτήσει στον Θεό και τον ουρανό και πως οι ίδιοι αποτελούν τους δικαστές του εαυτού τους. Ο Κέυνς συνοψίζει στον εμπνευσμένο λόγο του τον πυρετό των σκέψεων της ομάδας και ανακοινώνει την μετέπειτα προβολή της μεγαλοφυΐας του.

Αποσπάσματα

“Οι παρατηρήσεις μας για τη ζωή και τις ανθρώπινες υποθέσεις ήταν έξυπνες και διασκεδαστικές, αλλά εύθραυστες και αυτό διότι βασίζονταν σε κάποια σοβαρή διάγνωση για την ανθρώπινη φύση”.

“Είναι αλήθεια ότι ο πιο καλός τρόπος αποτίμησης των ανθρώπων, μοιάζει να είναι εκείνος ο οποίος συνίσταται στην αποτίμηση της εκτίμησης την οποία τρέφουν για άλλα πρόσωπα”.

Διαβάστε επίσης:

Δύο αναμνήσεις του John Maynard Keynes