Είδαμε στο Φεστιβάλ Αθηνών: Μία ιδιότυπη ακουστική περιπλάνηση «Στη μέση του δρόμου»

«Αργοπεθαίνει όποιος γίνεται σκλάβος της συνήθειας, επαναλαμβάνοντας κάθε μέρα τις ίδιες διαδρομές, όποιος δεν αλλάζει το βήμα του, όποιος δεν ρισκάρει ν’ αλλάξει χρώμα στα ρούχα του, όποιος δεν μιλάει σε όποιον δεν γνωρίζει».[1]

Στη μέση του δρόμου – Θέση 5

Φτάνω στη Πλατεία Κλαυθμώνος, εφοδιάζομαι με τον απαραίτητο εξοπλισμό –χάρτη, ακουστικά, MP3 player-  και κατηφορίζω  προς την οδό Δραγατσανίου. Ακολουθώ κατά γράμμα τις οδηγίες και φτάνω πολύ γρήγορα στον προορισμό μου, ένα σημείο συνάντησης «Στη μέση του δρόμου»,  στο οποίο πρόκειται να μοιραστώ μία πρωτόγνωρη εμπειρία με κάποιον άγνωστο συμπολίτη μου.. Με ένα αίσθημα γλυκόπικρης περιέργειας ανεβαίνω στο σταθμευμένο φορτηγό (!), κάθομαι στη θέση του συνοδηγού, πατάω το «PLAY»  και περιμένω να ακούσω την συγκινητική ιστορία ενός άστεγου. Αντί γι’ αυτό, ακούω το ντουέτο των Lisa Stansfield και Barry White, “All Around The World”.

Το τραγούδι ήταν επιλογή του Μιχάλη, του προσωπικού μου αφηγητή. «Ο Barry White είναι ο θεός μου! Να φανταστείς, οι φίλοι μου δεν με φώναζαν Μιχάλη, αλλά Barry», μου είπε αργότερα.  Ο Μιχάλης λοιπόν είχε δύο όνειρα στη ζωή του, να αποκτήσει ένα φορτηγό και να πάει στην Αμερική. Τα πραγματοποίησε και τα δύο. Οι ωραίες γυναίκες ήταν η μεγάλη του αδυναμία, παντρεύτηκε δύο φορές και οι δύο ήταν αποτυχία. «Έχω κάνει λάθη, δεν λέω πως δεν φταίω καθόλου που έφτασα σε αυτό το σημείο. Ποιος όμως δεν έχει κάνει λάθη;». Ανεξάρτητα από τα λάθη του, ο Μιχάλης, στάθηκε πολύ άτυχος στη ζωή του, καθώς αντιμετώπισε σκληρές δοκιμασίες και βίωσε τραγικές απώλειες. Βρήκε τον αδερφό του νεκρό πάνω στο τιμόνι του φορτηγού από καρδιακή προσβολή, έχασε τους γονείς του τον επόμενο χρόνο, του έκλεψαν το φορτηγό του και μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα έχασε τα πάντα..

Από τα ακουστικά του mp3 θα μάθω για τις τραγικές περιπέτειες της ζωής του, την δύσκολη αναμέτρησή του με το «τέρας» που λέγεται οικονομική κρίση -από το οποίο νικήθηκε κατά κράτος- και για την εξαθλιωμένη κατάσταση στην οποία βρέθηκε, με ένα ευρώ στη τσέπη για εβδομάδες. «Σου εύχομαι ποτέ να μην σου συμβεί αυτό, σε κανέναν να μη συμβαίνει». «Αυτό που έπαθα εγώ μπορεί να συμβεί στον οποιοδήποτε, γι’ αυτό να την ζεις τη ζωή κορίτσι μου!», έλεγε και ξαναέλεγε.

Η ηχητική αφήγηση ολοκληρώνεται, η πόρτα του φορτηγού ανοίγει, ο Μιχάλης κάθεται στη θέση του οδηγού –όπως τις παλιές αλησμόνητες μέρες- και αρχίζει να μου μιλάει με θέρμη για το Κέντρο Υποδοχής & Αλληλεγγύης Δήμου Αθηναίων (ΚΥΑΔΑ) που είναι το σπίτι του εδώ και δεκαεννέα μήνες και την «Σχεδία» που σώζει ανθρώπινες ζωές. «Με βλέπεις και γελάω γιατί έχω τη Σχεδία». «Έχεις συγγενείς;», τον ρωτάω. «Φυσικά και έχω, οι περισσότεροι έχουν. Όταν είσαι άστεγος δεν σε θέλει ο άλλος, ντρέπεται για σένα, δυστυχώς υπάρχει αυτός ο ρατσισμός», μου απαντάει.

Και συνεχίζει να μου μιλάει με το χαμόγελο ζωγραφισμένο στα χείλη για την καθημερινότητά του τους τελευταίους επτά μήνες, ως πωλητής της «Σχεδίας», τους φίλους του αλλά και τους άγνωστους ανθρώπους που του προσφέρουν απλόχερα αγάπη χωρίς να ζητάνε αντάλλαγμα. «Όπως δεν περίμενα να μείνω στο δρόμο, έτσι δεν περίμενα και να εισπράττω αγάπη από ξένους ανθρώπους!». Θα ακολουθήσει μία όμορφη συζήτηση που δυστυχώς πρέπει να σταματήσει γιατί ο χρόνος μας έχει τελειώσει. Κατεβαίνοντας από το φορτηγό θα μου πει: «Μακάρι να μιλούσαμε δεκαπέντε ώρες, ήταν πολύ ωραία και σ’ ευχαριστώ.»

Πίσω από τις κλειστές πόρτες, χιλιάδες άνθρωποι υποφέρουν σιωπηλά, αγωνίζονται να πληρώσουν το ενοίκιο και τα βασικά έξοδά τους. Πολλοί απ’ αυτούς δεν τα καταφέρνουν και καταλήγουν στο δρόμο. Ίσως, ήρθε η στιγμή να σκεφτούμε –και να εκτιμήσουμε- πράγματα που ως τώρα θεωρούσαμε δεδομένα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το σημαντικότερο πράγμα είναι η υγεία, όταν αυτό στο λέει ένας άνθρωπος που είναι ανασφάλιστος τότε παίρνει άλλες διαστάσεις. Το να ακούσω την ιστορία του Μιχάλη και να αγοράσω το τελευταίο τεύχος της «Σχεδίας» -που παρεπιπτόντως αξίζει να διαβάσετε- ήταν το λιγότερο που μπορούσα να κάνω για εκείνον.

Το εγχείρημα

Ο Πρόδρομος Τσινικόρης εδώ και πέντε χρόνια ασχολείται δημιουργικά με το θέατρο- ντοκουμέντο -όπως αυτό  έχει διαμορφωθεί τις τελευταίες δεκαετίες- μετά από την καθοριστική του συνεργασία με τους Rimini Protokoll στην παράσταση Ο Προμηθέας στην Αθήνα (2010). Βαδίζοντας στα ίχνη του «θεάτρου των ειδικών της καθημερινότητας» (μορφή θεάτρου που εισήγαγε στη θεατρική σκηνή αλλά και σε αντισυμβατικούς χώρους των πόλεων η κορυφαία Γερμανική κολεκτίβα) και με αφετηρία την έρευνά του πάνω στους νεοάστεγους της Αθήνας, δημιούργησε ένα ιδιαίτερο υβριδικό πρότζεκτ με τίτλο «Στη μέση του δρόμου», που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.

Η site specific περφόρμανς του «εισέβαλλε» στην καρδιά της Αθήνας και στον αστικό κοινωνικό ιστό (με αντίστοιχα θεάματα που παρεμβαίνουν στον δημόσιο χώρο ήρθαμε σε επαφή στο Fast Forward Festival 1 και 2 που διοργάνωσε η Στέγη), με στόχο να υπερβεί τα πολιτιστικά όρια, να προκαλέσει συζήτηση, αντίδραση αλλά και έναν δημιουργικό διάλογο σε μία εποχή που κυριαρχεί ο μονόλογος. Αντί να ανεβάσει την ευπαθή κοινωνικά ομάδα των αστέγων στη σκηνή ενός θεάτρου, σκέφτηκε –ορθά κατά τη γνώμη μου- να φέρει εμάς στο «δρόμο», σε ένα σχετικά προστατευμένο για αυτούς περιβάλλον, εκεί που τους βλέπουμε καθημερινά αλλά δεν τους ακούμε.

Με τη βοήθεια της ομάδας του (Ιωάννα Βαλσαμίδου και Νίκος Πάστρας), προσέγγισε άστεγους πωλητές του περιοδικού δρόμου «Σχεδία», διαχειρίστηκε με ευαισθησία τις αυθεντικές μαρτυρίες που συνέλεξε (μέσω συνεντεύξεων), επέλεξε οκτώ από αυτές και χωρίς να προσθέσει στοιχεία μυθοπλασίας -με τους απαραίτητους φυσικά μετασχηματισμούς-, συνέθεσε το ηχογραφημένο υλικό της παράστασης. Το πρότζεκτ όμως δεν βρίσκεται εξ’ ολοκλήρου στα χέρια του δημιουργού, καθώς βασίζεται σε μία «ανοιχτή» δραματουργία που επηρεάζεται από την απρόβλεπτη συνάντηση ακροατή και αφηγητή.

Πρόκειται λοιπόν για ένα «ζωντανό» ντοκιμαντέρ, ακατέργαστο, επίκαιρο, άμεσο, που θίγει με αιχμηρό τρόπο ένα φλέγον ζήτημα της εποχής μας και φέρνει τον θεατή- πολίτη αντιμέτωπο με μία πραγματικότητα την οποία υποψιάζεται αλλά προσπερνά ή αγνοεί. Μία πρωτόγνωρη, διαδραστική εμπειρία που επιδιώκει να τον ευαισθητοποιήσει, να τον ταρακουνήσει, να κινητοποιήσει την κριτική του σκέψη ώστε να σκεφτεί και να δει τα πράγματα αλλιώς. Να μάθει πως πέρα από όσες ειδήσεις –επιλεκτικά- μεταδίδουν τα ΜΜΕ υπάρχουν και άλλες ιστορίες που αξίζει να ακούσει. Ιστορίες επιτυχημένης κοινωνικής επανένταξης. Μην ξεχνάμε πως η άγνοια γεννά πολλές φορές τον ρατσισμό.

Από την άλλη, δίνει φωνή σε «σιωπηλούς» συμπολίτες μας που έχουν βιώσει τον κοινωνικό αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση –από ξένους και συγγενείς-, αλλά και ερεθίσματα, ώστε να συνεχίσουν να ελπίζουν και να παλεύουν για να ξανακερδίσουν τις ζωές τους.

Η σημαντική αυτή καλλιτεχνική προσπάθεια έχει και φιλανθρωπικό χαρακτήρα -τα έσοδα δόθηκαν για την ενίσχυση των σκοπών του περιοδικού δρόμου «Σχεδία»– πράγμα που αποδεικνύει πως υπάρχει ακόμα συνεργασία, ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπο, έμπρακτη αλληλεγγύη, σε μία περίοδο που «βασιλεύει» η κρίση σε όλους τους τομείς.

Στη μάχη για ένα καλύτερο αύριο πρέπει να είμαστε όλοι ενωμένοι, κι ας ακούγεται αυτό υπερβολικά ρομαντικό.

Μπροστά στις ραγδαίες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις η τέχνη οφείλει να εξελίσσεται, να αλλάζει πρόσωπο, να είναι παρούσα.  Το έχω πει και θα το ξαναπώ.

Κράτησα για το τέλος τρεις φράσεις του Μιχάλη: «Κλείστε επιτέλους την τηλεόραση, κάνει κακό», «Ζήστε το σήμερα, ότι είναι να γίνει θα γίνει», «Τίποτα στη ζωή δεν είναι δεδομένο». Τα συμπεράσματα (και) δικά σας!

[1] Απόσπασμα από το ποίημα Muere lentamente / Αργοπεθαίνει (Αρχικός τίτλος «A Morte Devagar») της Βραζιλιάνας συγγραφέως Martha Medeiros και όχι του Πάμπλο Νερούδα, όπως κυκλοφορεί λανθασμένα τα τελευταία χρόνια στο διαδίκτυο. Πηγή: davidhuerta.typepad.com/blog

Συντελεστές:

Σύλληψη και σκηνοθεσία: Πρόδρομος Τσινικόρης
Ηχητική εγκατάσταση: Νίκος Πάστρας
Ειδική συνεργάτης για το θέατρο με ευάλωτες ομάδες: Ιωάννα Βαλσαμίδου
Έρευνα και δραματουργία: Όλη η ομάδα
Οργάνωση παραγωγής: POLYPLANITY
Συμμετείχαν οκτώ πωλητές του Περιοδικού Δρόμου «Σχεδία»:
Μαρία Γάτου, Μπέσυ Ζαχάρη, Γιάννης Κώτσος, Λάμπρος Μουστάκης, Στέλιος Μπαχτσεβάνης, Μιχάλης Σαμόλης, Ταϊλάν Τονάκ, Γιάννης Φωκάς

Η περιήγηση – audio walk του Πρόδρομου Τσινικόρη, «Στη μέση του δρόμου» παρουσιάστηκε στην Πλατεία Κλαυθμώνος από 2 έως 9 Ιουλίου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.