Αναμφισβήτητα η οικονομική κρίση μεταμορφώνει την ανθρώπινη κρίση σε έναν μεγεθυντικό φακό που αναγνωρίζει στοιχεία, νοήματα και παραμέτρους σε έργα, καλλιτέχνες και φράσεις που δεν είχε προσέξει πριν ή τουλάχιστον δεν είχε νιώσει ως βίωμα.
Από τη Μαριάννα Παπάκη
Η «Πρώτη Ύλη» του Δημήτρη Παπαϊωάννου επανήλθε αυτή τη χρονιά στο γνώριμό της μέρος, εκεί όπου πρωτοπαρουσιάστηκε στο περσινό Φεστιβάλ Αθηνών, δηλαδή στο χώρο του γκαράζ της Πειραιώς 260. Στο μεταξύ, έκανε κάποιες στάσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό: Θεσσαλονίκη, Νέα Υόρκη, Εδιμβούργο. Η δεύτερη αυτή εκδοχή δεν είχε σημαντικές διαφορές συγκριτικά με την πρώτη. Ήταν όμως διακριτά πιο «ανθρώπινη» θα μπορούσαμε να πούμε. Πιο φυσική. Σε αυτό συντέλεσε και το γεγονός πως ο συμπρωταγωνιστής του Δημήτρη Παπαϊωάννου αυτή τη φορά δεν ήταν ο Tadeu Liesenfeld αλλά ο πιο γήινος Μιχάλης Θεοφάνους. Το χιούμορ της παράστασης υπογραμμισμένο σε σχέση με την πρώτη παρουσίαση, οι κινήσεις πιο ελεύθερες και το παιχνίδι μεταξύ του δημιουργού και του δημιουργήματος πιο… ίσο! Ο Μιχάλης Θεοφάνους – έργο τέχνης/σώμα αντιμετώπιζε τον, δημιουργό/νου, Παπαϊωάννου πιο ισότιμα σε σχέση με τον ρόλο που αντιστοιχούσε στον Tadeu Liesenfeld. Ο διάλογος εξελισσόταν ισότιμα. Γι’ αυτό και στο τέλος η συμπλήρωση έμοιαζε αναπόφευκτη χωρίς όμως να στερεί σε τίποτα την καθαρότητα, την αρτιότητα και τη μεγαλύτερη ίσως εξωστρέφεια της πρώτης εκδοχής. Κοινό σημείο και τις δύο χρονιές, το παρατεταμένο χειροκρότημα του κοινού στο τέλος της παράστασης που όπως πέρυσι έτσι και φέτος, επιβράβευσε τον Δημήτρη Παπαϊωάννου για την επιλογή του να επιστρέψει στην πρώτη ύλη της δημιουργίας και να ενστερνιστεί τις ανάγκες των καιρών.
Υπό τον ίδιο μεγεθυντικό φακό παρακολουθήσαμε και την παράσταση του έργου του Ιονέσκο «Ρινόκερος» σε σκηνοθεσία του Εμμανουέλ Ντεμαρσύ- Μοτά. Μια παράσταση που αντιμετώπισε το παράλογο με όρους λογικής προσπαθώντας να υποδείξει την ασφάλεια της μάζας ως έναν σημαντικό εχθρό της διαφοροποίησης και κατά συνέπεια της αντίστασης. Όποιος αποφασίζει να μη γίνει πρόβατο στο κοπάδι ή ρινόκερος επιλέγοντας τη γενική τάση, απομένει να υπερασπίζεται τη μοναδικότητά του καταδικασμένος στη μοναχικότητα της άρνησής του. Όπως ο ήρωας Μπερανζιέστον εμβόλιμο – από τον «Μοναχικό» του Ιονέσκο – πρόλογο της παράστασης. Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα ορθοποδούν με τη βοήθεια της βούλησης του λαού που τα υποστηρίζει. Ο καθένας μας έχει την ευθύνη που του αναλογεί και η παράσταση του Μοτά (αν και μεγαλύτερη χρονικά ίσως απ’ ό, τι θα μπορούσε να είναι) εστίασε σε αυτό. Απλά και ουσιαστικά. Με έναν Serge Maggiani να ερμηνεύει έναν εξαιρετικό Μπερανζέ. Ακέραιο αλλάμόνο∙ να προτιμά την αλκοολική αλήθεια της ανθρώπινης υπόστασής του από την ψευδαίσθηση της πραγματικότητας των πολλών νηφάλιων ρινόκερων που επέλεξαν τον άλλο δρόμο.