Είδαμε την «Τόσκα» από την Εθνική Λυρική Σκηνή στο Ηρώδειο

[…] Έζησα για την τέχνη

Έζησα για τον έρωτα,

Ποτέ δεν έκανα κακό

Σε ψυχή ζώσα […]

Το ραντεβού της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Ηρώδειο στo πλαίσιo του Φεστιβάλ Αθηνών κάθε Ιούνιο και Ιούλιο, είναι σταθερό. Κλασικές νότες ξεχύνονται στη σκιά του Παρθενώνα και πλημμυρίζουν την ατμόσφαιρα στην Αρεοπαγίτου και τις γύρω περιοχές.

Από την Αναστασία Ρίζου

Η πρώτη παραγωγή της Λυρικής για φέτος, είναι η πασίγνωστη όπερα του Πουτσίνι, Τόσκα. Αν και πέρασαν μόλις τρία χρόνια από την τελευταία φορά που ανέβηκε στην Αθήνα, φαίνεται πως το δραματικό αυτό έργο έχει ακόμη πολλά να προσφέρει στο φιλοθεάμον κοινό. Άλλωστε λίγες είναι οι όπερες που είναι γνώριμες ακόμα και στους μη μυημένους στο είδος και η παθιασμένη Ρωμαία ηρωίδα με το φονικό μαχαίρι, αποτελεί αναμφισβήτητα μία από αυτές. Λογικό, αφού την έχουν υποδυθεί διαχρονικά, προσωπικότητες όπως η Μαρία Κάλλας και η Μονσεράτ Καμπαγιέ, ενώ στο ρόλο του Μάριο καλλιτέχνες όπως Χοσέ Καρρέρας, Λουτσιάνο Παβαρότι και Γιόνας Κάουφμαν. Η Τόσκα μάλιστα, είναι η πέμπτη στην λίστα με τις πιο πολυπαιγμένες όπερες της τελευταίας δεκαετίας.

Το καλοκαίρι του 1800 στη Ρώμη, Ο Τσεζάρε Αντζελόττι δραπετεύει από τη φυλακή που βρίσκεται λόγω φρονημάτων και καταφεύγει σε μία εκκλησία όπου ο ζωγράφος Μάριο Καβαραντόσσι φιλοτεχνεί το πορτρέτο της Αγίας Μαγδαληνής. Εκεί παρακολουθεί μία σκηνή ζηλοτυπίας με την ερωμένη του ζωγράφου και γνωστή καλλιτέχνιδα Φλόρια Τόσκα και αφού εκείνη αποχωρήσει, οι δύο άνδρες θα οργανώσουν την φυγή του δραπέτη. Τα πράγματα όμως δυσκολεύουν αφού την εμφάνισή του κάνει ο βαρώνος Σκάρπια που υποπτεύεται τον Μάριο και ποθεί την Τόσκα. Σύντομα θα καταστρώσει ένα σχέδιο για να οδηγήσει εκείνον στο θάνατο και τη γυναίκα στην αγκαλιά του. Θα συλλάβει τον ζωγράφο ως συνωμότη και θα προτείνει στην Τόσκα ως αντάλλαγμα για την απελευθέρωση, μία νύχτα μαζί του. Εκείνη φαινομενικά πείθεται και αφού της υπογράφει ένα χαρτί που θα τους οδηγήσει στη φυγή μετά από μια ψεύτικη εκτέλεση του Μάριο, οπλισμένη με μίσος και αηδία, αρπάζει μαχαίρι που μπήγει στην καρδιά του Σκάρπια. Στην τρίτη πράξη, λίγο πριν την εκτέλεση του Καβαραντόσσι, η Τόσκα του αποκαλύπτει τι έγινε και του εξηγεί πως πρέπει να υποδυθεί το νεκρό στην πρώτη σφαίρα που θα ακουστεί. Μόλις το απόσπασμα ξεκινά τους πυροβολισμούς, ο Μάριο πέφτει στο χώμα και η γυναίκα ενθουσιάζεται με τη φυσικότητά του. Σύντομα όμως, θα αποκαλυφθεί πως ο Σκάρπια την ξεγέλασε και ο αγαπημένος της όντως πέθανε, ενώ την ίδια στιγμή καταφθάνουν οι στρατιώτες για τη σύλληψή της αφού το έγκλημα αποκαλύφθηκε. Η Τόσκα όμως, προτιμά να πέσει από την κορυφή του Σαντ’ Άντζελο, παρά να συλληφθεί, διαγράφοντας το τραγικό φινάλε.

Ο Puccini αναζητούσε θέμα για νέα όπερα όταν στο γαλλικό κείμενο του Βικτοριέν Σαρντού «Τόσκα», βρήκε το ιδανικό. Η Τόσκα είναι ένα έργο με ξεκάθαρες θεατρικές επιρροές, υπάρχει μία συνεχόμενη δράση χωρίς «στάσεις» και κενά, ενώ ο βερισμός (ρεαλισμός) είναι το κύριο στοιχείο που τη χαρακτηρίζει. Ακόμα και ο ψυχικός κόσμος των ηρώων δεν αποκαλύπτεται από την αρχή, αφού δίνεται προτεραιότητα σε όσα πράττουν, παρά όσα σκέφτονται.

Η Τόσκα βέβαια, δεν είναι απόλυτα ακριβής μεταξύ σκηνικής δράσης και ιστορικής ακρίβειας, όσον αφορά τους τόπους που διαδραματίζεται σε σχέση με την πραγματική Ρώμη των χρόνων που περιγράφει το έργο. Αυτό δεν είναι κάτι που αφαιρεί φυσικά από την αξία του κειμένου.

Η παράσταση του Ούγκο ντε Άνα που έχει αναλάβει σκηνοθεσία, σκηνικά και κοστούμια, είναι μία νεότερη εκδοχή εκείνης που είχε παρουσιαστεί τον Ιούλιο του 2012 στο Ηρώδειο. Το σκηνογραφικό κομμάτι διατηρήθηκε ακέραιο. Αναδύθηκε μία κατανυκτική ατμόσφαιρα καθολικής εκκλησίας στην πρώτη πράξη, ενός ρωμαϊκού μεγάρου στη δεύτερη και του Μαυσωλείου του Ανδριανού που λειτουργούσε ως φυλακή στην τρίτη, ενώ ένας τεράστιος Ιησούς ήταν πανταχού παρών και στις τρεις πράξεις, αφού γύρω του διαδραματίζονταν όλα τα γεγονότα. Τα κοστούμια ήταν εντυπωσιακά και μεγαλοπρεπή και η σκηνοθεσία εν γένει είχε μία κλασική πνοή, που όμως δε φαινόταν πλήρως δύσκαμπτη αφού βοηθά σε αυτό η σκηνική πλοκή του ίδιου του έργου. Την μουσική διεύθυνση αυτή τη φορά ανέλαβε ο Λουκάς Καρυτινός και τη διεύθυνση της χορωδίας ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος.

Η Τσέλια Κοστέα, στον κεντρικό ρόλο, διαθέτει την παθιασμένη ιδιοσυγκρασία και τον δυναμισμό που απαιτείται και χαρίζει στο κοινό μία αξιομνημόνευτη ερμηνεία της Τόσκα για δεύτερη φορά στη χώρα μας. Ο τενόρος Ρούντυ Παρκ ήταν εντυπωσιακός και ειδικά στην πασίγνωστη άρια «E lucevan le stelle». Ακόμα μία σημαντική στιγμή για τον βαρύτονο Δημήτρη Πλατανιά ως «Σκάρπια» που αποδεικνύει ότι γράφει ήδη ένα δικό του κεφάλαιο στην ιστορία της όπερας στην Ελλάδα. Μεστές και αξιόλογες οι ερμηνείες των συντελεστών στους ρόλους που πλαισιώνουν την πρωταγωνιστική τριάδα: Πέτρος Μαγουλάς ως Αντζελόττι, Δημήτρης Κασιούμης ως νεοκόρος, αστυνομικός Σαρρόνε ο Βαγγέλης Μανιάτης, Σπολέττα ο Χαράλαμπος Αλεξανδρόπουλος και ο βοσκός και δεσμοφύλακας οι Χριστίνα Ασημακοπούλου και Χρήστος Αμβράζης αντίστοιχα.

Ακόμα και σήμερα εξακολουθεί να συγκινεί η ιστορία της Φλόρια Τόσκα, που μετά τις ηρωικές της πράξεις, αποφάσισε να πεθάνει ηρωικά στο κάστρο Σαντ’ Άντζελο, δίπλα στα παγωμένα νερά του Τίβερη.

Η σπαρακτική Τόσκα του Τζάκομο Πουτσίνι, θα παρουσιαστεί από την Εθνική Λυρική Σκηνή στο Ηρώδειο, για μία τελευταία ημέρα, την Πέμπτη 18 Ιουνίου 2015, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Περισσότερες πληροφορίες.