Παρασκευή πρωί στην περιοχή Jardins d’ Acclimatation μέσα σε ένα υπέροχο πράσινο τοπίο κατευθυνόμαστε προς την περιοχή, στους κήπους δηλαδή μέσα στους οποίους βρίσκεται η Fondation Louis Vuitton. Ο κήπος, αρχικά προορισμένος να φιλοξενεί διαφόρων ειδών ζώα κατά το αγγλικό μοντέλο, εγκαινιάστηκε το 1860 από τον αυτοκράτορα Ναπολέοντα τον ΙΙΙ και εκεί αποφασίζεται να ανεγερθεί το μουσείο σε σχέδια του Frank Ghery, σχέδια του οποίου μπορεί κανείς να θαυμάσει εντός του μουσείου. Το κτήριο αποτέλεσε ένα πρώτης τάξεως στοίχημα για τον Bernard Arnault, τον εμπνευστή της ιδέας ανέγερσης αυτού του εκπληκτικού οικοδομήματος, το οποίο συνδυάζει καινοτομία αλλά και περιβαλλοντική μέριμνα καθώς μέρος της φιλοσοφίας αποτέλεσε εξ’αρχής η δημιουργία μίας κατασκευής που να απαντά στις σύγχρονες περιβαλλοντικές απαιτήσεις και να σέβεται τις φυσικές πηγές ενέργειας. Το κτήριο εναρμονίζεται απόλυτα με το περιβάλλον του και αυτό που εισπράττει ο επισκέπτης είναι μία δημιουργική πανδαισία που τον αιχμαλωτίζει από την πρώτη στιγμή που το αντικρίζει.
“Να ένας ήρωας-συλλέκτης αλλά και ένας ερευνητής που δεν διστάζει να πειραματιστεί, έχοντας κάποια χαρακτηριστικά ενός κλασσικού εραστή της τέχνης”. Αυτά είναι τα λόγια του Alexandre Benois, το 1912 που περιγράφει την προσωπικότητα του πρωτοπόρου και οραματιστή Sergueϊ Ivanovitch Chtchoukine, ενός σύγχρονου μαικήνα, ενός ανθρώπου που επένδυσε στις τέχνες, συνδέθηκε με επιφανείς ζωγράφους της εποχής του και πάνω από όλα αγάπησε τις εικαστικές τέχνες χαρίζοντας έργα ανεκτίμητης αξίας στο ευρύ κοινό μιας και οι θησαυροί της συλλογής αυτής είναι προσβάσιμοι. Και αυτό γιατί βρίσκονται στο Μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη, της Εθνικής Πινακοθήκης Τρετιάκοφ και στο Μουσείο Πούσκιν στη Μόσχα χάρη στην δωρεά του ίδιου του συλλέκτη στο ρωσικό κράτος. Εκθέσεις όπως αυτή είναι απόλυτα αναγκαίες γιατί δεν είναι ελιτίστικες, είναι φιλικές προς τον μη επαΐοντα επισκέπτη και άκρως εκπαιδευτικές, άρα ανοιχτή σε όλους. Έτσι προσελκύουν ανθρώπους διαφόρων ηλικιών με διαφορετικά ενδιαφέροντα, ανθρώπους που δεν έχουν πολλές φορές σχέση με την τέχνη αλλά επιθυμούν να αποκτήσουν και κύριο στοιχείο είναι πως παρά την πολύωρη αναμονή η υπομονή των ανθρώπων να έρθουν σε επαφή με τα έργα και να ζήσουν την εμπειρία είναι αξιοζήλευτη.
Η συλλογή Chtchoukine, από το 1918 στεγαζόταν σε ένα χώρο, στο Μουσείο Δυτικής μοντέρνας τέχνης στην πορεία όμως, το 1948 και εξαιτίας της Σταλινικής απέχθειας προς την “αριστοκρατική τέχνη” διχοτομήθηκε και τα έργα μοιράστηκαν ανάμεσα στο Ερμιτάζ και το μουσείο Πούσκιν. Αποτελεί μία από τις πιο δημοφιλείς στη Ρωσία και δημιουργήθηκε χάρη στην έμπνευση, το πάθος και την αφοσίωση του συλλέκτη, ο οποίος κατά τις επαγγελματικές του επισκέψεις στο Παρίσι δεν δίστασε να ριψοκινδυνεύσει τότε και να χρηματοδοτήσει την αγορά τέχνης συνδράμοντας έτσι το έργο γνωστών και αγνώστων δημιουργών. Με την συλλογή του δεν επηρέασε μόνο τους γηγενείς Ρώσους καλλιτέχνες, οι οποίοι ήρθαν σε επαφή με τα έργα των ευρωπαίων πρωτοπόρων όπως ο Matisse, ο Picasso, ο Gauguin, ο Monet και πολλοί άλλοι αλλά και τους Ευρωπαίους ζωγράφους. Είναι χαρακτηριστική η συνάντησή του με τον Matisse, στην οποία είναι αφιερωμένο ένα εκπληκτικό βίντεο μέσα από το οποίο οι επισκέπτες έχουν την δυνατότητα να κατανοήσουν την στενή σχέση που ανέπτυξαν οι δύο άνδρες και βέβαια πόσο ο Chtchoukine κατάφερε να ασκήσει την επιρροή του και να συμβουλεύσει στοργικά αλλά και αποτελεσματικά τις χρωματικές επιλογές του Matisse που τότε βρισκόταν σε αναζήτηση, για παράδειγμα τον οδήγησε σε περισσότερη χρήση του κόκκινου στους πίνακές του. Μεγαλειώδης και πρωταρχική όμως και η συμβολή του στο εγχώριο εικαστικό σκηνικό μιας και οι Ρώσοι καλλιτέχνες της εποχής, ζωγράφοι και γλύπτες όπως η Gontcharova, ο Tatline, ο Rodtchenko, ο Klioune, ο πιο γνωστός σε μας Malevitch και πολλοί άλλοι ασφαλώς, διδάχτηκαν από την ευρωπαϊκή πρωτοπορία και άντλησαν θέματα και ιδέες από τα έργα του μοντερνισμού που εκείνη την εποχή χτυπούσε στο Παρίσι.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η έκθεση εκτείνεται σε 14 αίθουσες σε 4 επίπεδα στις οποίες παρουσιάζονται έργα ποικίλα διαφορετικών θεμάτων και διαφόρων τεχνοτροπιών. Στην πρώτη αίθουσα και σαν πρώτη εντύπωση, οι επιμελητές ορθώς αποφάσισαν να ξετυλίξουν το κουβάρι της αυτοπροσωπογραφίας συμπεριλαμβάνοντας προσωπογραφίες του ίδιου του συλλέκτη φιλοτεχνημένες από γνωστούς ζωγράφους της εποχής, προσφέροντάς μας έτσι την ευκαιρία να γνωρίσουμε τον μυστηριώδη και επιβλητικό κύριο Chtchoukine με το χαρακτηριστικό του μουστάκι αποτίνοντας φόρο τιμής στο πρόσωπό του ενώ παράλληλα ερχόμαστε σε επαφή με αυτοπροσωπογραφίες – μία αναγεννησιακή ζωγραφική παράδοση που ποτέ δεν σταμάτησε – των Cézanne, Van Gogh, Gauguin, Picasso και Derain. Στην πορεία και ενώ η έκθεση απλώνεται στο ισόγειο και στον πρώτο όροφο, θα συναντήσουμε έργα από το κίνημα του ιμπρεσιονισμού με έργα Monet, αυτά τα υπέροχα χρωματικά τοπία που λούζονται από φως και που τον εδραίωσαν ως τον πατέρα του κινήματος, του μετιμπρεσιονισμού που εκπροσωπείται κυρίως από τον Gauguin μιας και ο συλλέκτης είχε στην κατοχή του έναν μεγάλο αριθμό έργων του ζωγράφου με το “εξωτικό” ταμπεραμέντο. Επίσης, το κίνημα του φωβισμού φωνάζει παρών, το λεγόμενο κίνημα των “άγριων θηρίων”, το οποίο υπήρξε καταλύτης για την πορεία της ζωγραφικής στον 20ο αιώνα και από το οποίο ξεπήδησαν μορφές όπως ο Derain, Matisse και Marquet με αυτό τον χρωματικό παλμό που αναστατώνει και διεγείρει.
Ο κυβισμός των ιδρυτών Picasso και Braque δεν λείπει και δεν θα μπορούσε να λείπει από αυτή την μεγάλη γιορτή καθώς ο συλλέκτης είχε από νωρίς διαβλέψει την ευφυΐα των ζωγράφων που προχώρησαν ένα βήμα παραπέρα και άρχισαν να “χτίζουν” το χρώμα και το θέμα πάνω στον καμβά. Κυρίαρχη είναι και η μορφή του πατέρα της ζωγραφικής του 20ου αιώνα, του Paul Cézanne, μία μοναχική φιγούρα που απομονώθηκε στον Γαλλικό νότο για να μεταμορφώσει τον τρόπο αντίληψης και απεικόνισης του χρώματος αλλά και της επανίδρυσης και επανακατασκευής του ξεφεύγοντας από τα στερεότυπα που ίσχυαν μέχρι τότε. Στον πρώτο όροφο, ο επισκέπτης αντιλαμβάνεται την επιθυμία των επιμελητών να του προσφέρουν ένα ευρύ φάσμα θεματικών ενοτήτων, με αυτόν τον τρόπο τον εισάγουν στην καλλιτεχνική δραστηριότητα της εποχής. Ο τελώνης Douanier Rousseau είναι παρών με τις εκκεντρικές όσο και ιδιαίτερες ζωγραφικές του αναζητήσεις, είναι αναμφισβήτητα ένας από τους πολύ ξεχωριστούς ζωγράφους αφού στα έργα του συνδυάζει με έναν πολύ δικό του προσωπικό τρόπο το τοπίο και την παρουσία του ανθρώπου σε αυτό. Παρόν είναι και το κίνημα των Nabis, των “προφητών”, με τον Maurice Denis ως εκπρόσωπο, ένα κίνημα που προκάλεσε με την θρησκευτική προσέγγιση και τα θέματα που παραπέμπουν στην απεικόνιση της φωνής του Θεού τόσο στα χρώματα όσο και στα θέματα. Ξεχωριστή θέση και αποκλειστική αίθουσα έχει ο Matisse, αφού η συλλογή μετράει συνολικά 37 έργα του. Η αίθουσα έχει ονομαστεί ροζ και όπως προανέφερα ο συλλέκτης είχε πολύ στενή επαφή με τον Γάλλο μαιτρ, έτσι εμείς παρακολουθούμε αυτή την χρωματική μετάβαση από το ροζ στο κόκκινο, μία αλλαγή που ζυμώθηκε χρόνο με τον χρόνο και που διαμόρφωσε το έργο του στην πορεία της ζωής του.
Στο τελευταίο επίπεδο, ο επισκέπτης ξεναγείται ανάμεσα στα έργα του Picasso των τελών της δεκαετίας του 1910 και των αρχών του 1920, ένας Πικάσο που ακόμα αναζητά νέους δρόμους και νέες εικαστικές και χρωματικές διεξόδους καθώς η ζωή του είναι πλούσια σε γνωριμίες και επιρροές, για παράδειγμα από τα αφρικανικά τοτέμ που τότε στο Παρίσι κομίζουν νέο αέρα όπως λίγα χρόνια πριν η ιαπωνική τέχνη επηρέαζε τον ιμπρεσιονιστή Μανέ. Με έργα από την Ρωσική πρωτοπορία που προέρχονται και από την Συλλογή Κωστάκη της Θεσσαλονίκης κλείνει η έκθεση, δείχνοντας αναμφισβήτητα την διαφοροποίηση των Ρώσων καλλιτεχνών, αντρών και γυναικών που με καινοτόμο βλέμμα και πνεύμα όρισαν μία ολόκληρη σχολή, η οποία ακόμα και σήμερα αποτελεί ορόσημο για τα εικαστικά δρώμενα του 20ου αιώνα. Καλλιτέχνες όπως η Popova, η Rozanova όσο και οι υπόλοιποι υπήρξαν αυτοί που παρά τις διώξεις και την εχθρική πολιτική των κυβερνώντων δημιούργησαν έναν δικό τους κόσμο γεμάτο ομορφιά και χρώμα, πνευματικότητα και επαναστατική διάθεση για πρόοδο, εγγράφοντας στα έργα τους διάφορα στοιχεία και αλλάζοντας άρδην το καλλιτεχνικό τοπίο σε μία Ρωσία που δεν είχε γνώση αλλά θέληση και κατάφερε στα επόμενα χρόνια να διαδραματίσει κυρίαρχο και πρωταγωνιστικό ρόλο.
Διάρκεια έκθεσης: 22 Οκτωβρίου 2016 έως και 5 Μαρτίου 2017
Métro Ligne 1: Station Les Sablons
*Ο κατάλογος της έκθεσης είναι στα αγγλικά και τα γαλλικά.
_________________________
Fondation Louis Vuitton
8, Avenue Mahatma Gandhi
Bois de Boulogne, 75116 Paris
Tel: +33140699600