Οι φωτογραφίες της Νανάς Καραμαγκιώλη και τα βοτσαλάκια του Κοντορεβυθούλη
Δεν είναι εύκολο να γράφω για τη δουλειά μιας φωτογράφου, η οποία εκτός από μαθήτρια μου (κυριολεκτικά και ιστορικά η πρώτη), εκτός από συνεταίρος και διευθύντρια του Φωτοχώρου, εκτός από ιδρυτικό μέλος και αντιπρόεδρος του Φωτογραφικού Κύκλου, είναι και σύζυγός μου. Η συσσώρευση των ανωτέρω ιδιοτήτων στο πρόσωπο της Νανάς Καραμαγκιώλη αποβαίνει σε βάρος της μαθητείας. Και είναι αλήθεια ότι η Νανά δέχτηκε τη μικρότερη καθοδήγηση από εμένα σε σχέση με όλους τους άλλους φωτογράφους-μαθητές μου, πράγμα που σημαίνει τη λιγότερη βοήθεια αλλά ταυτόχρονα και την περισσότερη ελευθερία.
Προσπάθησα πάντοτε να βάζω σε παρένθεση την προσωπική μου γνωριμία ή συμπάθεια με τους φωτογράφους και να επικεντρώνομαι στο έργο τους και αυτό έκανα (και μάλιστα με ιδιαίτερη εμμονή) και στην περίπτωση της Νανάς. Με μεγάλη μου όμως έκπληξη διαπιστώνω δύο πράγματα που με χαροποιούν. Πρώτον, οι φωτογραφίες της Νανάς ανταποκρίνονται ακριβώς και πλήρως στη Νανά ως τον άνθρωπο που γνωρίζω και δεύτερον ότι οι φωτογραφίες της δεν έχουν καμία συγγένεια με τις δικές μου από την πλευρά της αντιμετώπισης του κόσμου και της χρήσης του φωτογραφικού μέσου. Και τούτο παρά το γεγονός ότι μοιραζόμαστε κοινές αντιλήψεις και αξίες. Ο λόγος της χαράς μου είναι επομένως εύλογος, δεδομένου ότι έτσι αποδεικνύεται αφενός η γνησιότητα έκφρασης της Νανάς και αφετέρου αποενοχοποιείται η διδασκαλία μου από την κατηγορία της «κομματικής γραμμής».
Το φωτογραφικό έργο της Νανάς κατανέμεται σε δύο διακριτές περιόδους. Η πρώτη αντιστοιχεί στην αναλογική εποχή, στο ασπρόμαυρο τριανταπεντάρι φιλμ, στον τριανταπεντάρη φακό, αλλά και στη φωτογραφία προς τα «έξω». Είναι περισσότερο (σύμφωνα με τη γνωστή ορολογία) ένα «παράθυρο». Η δεύτερη αντιστοιχεί στην ψηφιακή εποχή στο έγχρωμο αποτέλεσμα, το τετράγωνο φορμά, στην ελευθερία χρήσης φακών, αλλά και στη φωτογραφία προς τα «έσω». Είναι περισσότερο ένας «καθρέφτης». Οι δύο αυτές περίοδοι αντιστοιχούν και σε διαφορετική οργάνωση της καθημερινότητάς της. Η πρώτη ήταν περίοδος ταξιδιών και εξωστρέφειας και η δεύτερη η περίοδος (που διαρκεί ακόμα) της επιλογής της Σύρου και του νέου μας σπιτιού ως μόνιμης κατοικίας, περίοδος δηλαδή μεγαλύτερης εσωστρέφειας.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Οι παραπάνω διαπιστώσεις, αν και προφανείς, δεν θα ενδιέφεραν τόσο αν δεν συνδέονταν εσωτερικά με ορισμένα χαρακτηριστικά που εκφράζουν το έργο της στο σύνολό του. Ο τρόπος με τον οποίο αποτύπωνε τα παιδιά στις εξωτικές και άγνωστες περιοχές, ουδόλως διαφέρει στην ουσία από αυτόν με τον οποίο αντιμετωπίζει τα οικεία αντικείμενα των εσωτερικών της χώρων. Με διακριτικότητα, τρυφερότητα και μια κάποια μελαγχολία.
Ο προβληματισμός πάνω στη μορφή οδήγησε σε μερικές αλλαγές που ταίριαξαν με τη νέα θεματολογία και μέθοδο φωτογράφισης χωρίς να προδώσουν τη διαχρονική αντιμετώπιση. Η αυστηρή αλλά ποτέ υπερβολική φόρμα τής ασπρόμαυρης περιόδου, φόρμα που σε καμία στιγμή δεν υποβάθμισε την ουμανιστική της προσέγγιση, μεταμορφώθηκε σε μια πιο ελεύθερη αντιμετώπιση του κάδρου της και (πράγμα αξιοσημείωτο) σε μια εντελώς υποκειμενική χρήση του χρώματος η οποία κινείται στα όρια αληθοφάνειας και αλήθειας. Οι πολλές αλλά αυστηρά κατανεμημένες πληροφορίες της ασπρόμαυρης περιόδου αντικαταστάθηκαν από την τολμηρή ανάδειξη μιας λεπτομέρειας σε κυρίαρχο στόχο της φωτογραφίας ενώ όλα τα πέριξ αυτής μετατράπηκαν σε σκηνικό χώρο.
Αυτές όμως οι δύο φωτογραφικές περίοδοι συνδέονται και με μια άλλη θεματολογία που τις διατρέχει, η οποία επίσης παρακολουθεί τις τεχνικές και φορμαλιστικές αλλαγές που προαναφέρθηκαν. Πρόκειται για τη μεγάλη σειρά από πορτραίτα φίλων που εδώ και τριάντα χρόνια η Νανά συγκεντρώνει και που αποτέλεσαν το περιεχόμενο της έκθεσης της πριν ακριβώς από έναν χρόνο. Στην παρούσα έκθεση παραλείπονται αυτά τα πορτραίτα και η έμφαση δίνεται στις έγχρωμες τετράγωνες φωτογραφίες της των τελευταίων δέκα (ψηφιακών) χρόνων, με την προσθήκη περιορισμένων δειγμάτων τής δουλειάς των πρότερων είκοσι (αναλογικών) χρόνων, για να υπαινιχθεί η συνέχεια και να υπογραμμιστούν οι αλλαγές.
Η Νανά έχει εντάξει μέσα στη ζωή της τη φωτογραφία και έτσι δεν την επιβαρύνει με μεγάλες απαιτήσεις και προσδοκίες που συχνά καταπνίγουν την ουσία της. Με τις φωτογραφίες της δεν επιχειρεί να κτίσει ένα έργο. Απλώς συνοδεύει τη ζωή της σημειώνοντας με φωτογραφικά βοτσαλάκια, σαν το παραμύθι του «Κοντορεβυθούλη», τη διαδρομή της μέσα σε αυτήν. Η αγάπη για τους φίλους της, η γνώση της για τα χρώματα, τα σπίτια που σχεδιάζει, που επιμελείται και φροντίζει, τα ταξίδια μας και οι εκδρομές μας, όλα αυτά συνιστούν τη μαγιά του φωτογραφικού της κόσμου. Επειδή κι εγώ είμαι ένα μέρος της μαγιάς της δυσκολεύομαι, είναι αλήθεια, να αντιμετωπίσω τη δουλειά της ως δάσκαλος και επιμελητής. Έγινα και ο ίδιος ένα βοτσαλάκι.
Πλάτων Ριβέλλης
Νανά Καραμαγκιώλη
Η Νανά Καραμαγκιώλη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1951. Σπούδασε Γραμματειακή Υποστήριξη Επιχειρήσεων (SecrétariatdeDirection) στη Γενεύη (1969). Εργάστηκε ως σχεδιάστρια πλεκτών ρούχων και ίδρυσε το κατάστημα Ragnoστην οδό Χάρητος (1978). Άρχισε να ασχολείται με τη φωτογραφία (1976). Παρακολούθησε μαθήματα φωτογραφίας (1981). Συνίδρυσε και διηύθυνε το κατάστημα φωτογραφικών ειδών Φωτοχώρος(1984). Συνίδρυσε το σωματείο ΦωτογραφικόςΚύκλος(1987). Εργάστηκε ως διακοσμήτρια χώρων. Εξέδωσε λευκώματα με φωτογραφίες της (Μικρή Σειρά και Νέα Μικρή Σειρά Φωτοχώρου) και συμμετέσχε σε όλες τις ομαδικές εκδόσεις του Φωτογραφικού Κύκλου. Εξέθεσε φωτογραφίες της σε ατομικές εκθέσεις στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και συμμετέσχε σε όλες τις ομαδικές εκθέσεις του Φωτογραφικού Κύκλου.
Η έκθεση διοργανώνεται από τον Φωτογραφικό Κύκλο και τo διαδικτυακό περιοδικό iFocus σε επιμέλεια Πλάτωνα Ριβέλλη με τη χορηγική υποστήριξη της αντιπροσωπείας των φωτογραφικών μηχανών Olympus.