Ως τις 26 Φεβρουαρίου παρουσιάζεται η έκθεση της Λουσία Μόχολι Η εικόνα του Μοντερνισμού σε ένα ξεχωριστό μουσείο αφιερωμένο στο Γιούγκεντστιλ, την Αρτ Ντεκώ και τον Λειτουργισμό. Η έκθεση περιλαμβάνει φωτογραφίες των έργων που δημιουργήθηκαν στα εργαστηρία του Μπάουχαους και τη σειρά πορτρέτων δασκάλων και φίλων της Σχολής, ενώ έμφαση δίνεται στις φωτογραφίες των κτιρίων του Μπάουχαους στο Ντέσσαου.
Η εικόνα του Μοντερνισμού
Τί θα γνωρίζαμε σήμερα για το Μπάουχαους χωρίς την συμβολή των φωτογραφιών της Λουσία Μόχολι (γενν. Schulz); Η φωτογράφος και επιμελήτρια εκδόσεων, γεννημένη στην Πράγα της πάλαι ποτέ Αυστρουγγαρίας (1894–1989) και σύζυγος του Λάσλο Μόχολι Νάγκι, κατέστησε το Μπάουχαους ορατό για πρώτη φορά, όχι απλά με την οπτική ενός ντοκουμέντου, άλλα διαμόρφωσε με το δικό της στυλ την ιδέα που έχουμε για την Σχολή και τον μοντερνισμό εν γένει.
Σε βιβλία της εποχής οι φωτογραφίες της δημοσιεύονταν άλλοτε με και άλλοτε χωρίς καν το όνομα της. Μετά την παύση της λειτουργίας του Μπάουχαους η αναφορά του ονόματος της φωτογράφου ήταν κάτι που οι εκδότες απέφευγαν σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο ίδιος ο Βάλτερ Γκρόπιους συνέβαλε σε αυτή την ασύλληπτη αντίληψη, που δυστυχώς ισχύει και σήμερα ως ένα σημείο.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο Γκρόπιους και το Μπάουχαους τροφοδότησαν την Μόχολι με το υλικό των φωτογραφιών της. Παρόλα αυτά, αφού δεν είχε προσληφθεί από τη Σχολή και δεν πληρωνόταν από τον Γκρόπιους, δεν θεωρείτο επισήμως εργαζόμενη για το Μπάουχαους και το έργο της δεν γινόταν αντιληπτό με τον τρόπο που του άρμοζε. Όταν με την άνοδο των Ναζί έφυγε από τη Γερμανία, το έργο μιας από τις σημαντικότερες γυναίκες φωτογράφους του μοντερνισμού παρέμεινε αόρατο για πολλά χρόνια.
Ανάμεσα στον Βάλτερ Γκρόπιους και τον Λάσλο Μόχολι-Νάγκι
Το Μπάουχαους και οι δύο άντρες πρωταγωνιστές του, ο Βάλτερ Γκρόπιους και ο Λάσλο Μόχολι-Νάγκι, υπήρξαν ταυτόχρονα ευλογία και κατάρα για την Λουσία. Με τον σύζυγο της ανέπτυξε μια δομική οπτική γλώσσα, την οποία χρησιμοποίησαν στα έργα τους και ως εικαστικό ζευγάρι ήταν ιδιαίτερα παραγωγικοί, αποτελώντας έμπνευση ο ένας για τον άλλο. Όταν χώρισαν, η διανοητική επιρροή της Λουσία στο έργο του Λάσλο αποκρύφθηκε σε μεγάλο βαθμό.
Ο Γκρόπιους ενθάρρυνε το φωτογραφικό ταλέντο της και εξασφάλισε την εκτενή δημοσίευση των φωτογραφιών της. Μετά το 1933 όμως πήρε τη συλλογή των αρνητικών των φωτογραφιών της, κάτι που της απέκρυψε, λέγοντας της ότι τα αρνητικά χάθηκαν κατά τους βομβαρδισμούς στο Βερολίνο. Χωρίς να την συμβουλευθεί, έκανε τυπώματα τα οποία και δημοσίευσε. Μετά από δικαστική διαμάχη της επέστρεψε ένα μόνο μέρος από τα αρνητικά. Από τις περίπου 560 φωτογραφίες συνολικά που η Λουσία δημιούργησε στο Μπάουχαους, λείπουν 330 αρνητικά ακόμα και σήμερα.
Το Μπάουχαους στο Ντέσσαου
Η κατασκευή των κτιρίων της Σχολής στο Ντέσσαου έδωσε τελικά στον Γκρόπιους την ευκαιρία να παρουσιάσει το Μπάουχαους στην πιο δημιουργική μορφή του. Αρχιτεκτονική και επίπλωση ενωμένες διαμόρφωσαν ένα ολοκληρωμένο έργο τέχνης, την απόλυτη εκπλήρωση των αβάντ-γκάρντ στόχων του Μπάουχαους.
Οι αρχιτεκτονικές φωτογραφίες από το Ντέσσαου αποτελούν τις πιο συχνά δημοσιευμένες φωτογραφίες της Μόχολι. Το χαρακτηριστικό τους είναι μια ακραία πλάγια λήψη των γυάλινων επιφανειών της πρόσοψης των κτιρίων που τους προσδίδει μια φουτουριστική διάσταση. Χρησιμοποιούσε τις αντιθέσεις της σκιάς και του φωτός για να μεταμορφώσει τα κτίρια σε ένα γεωμετρικό παιχνίδι με τα επίπεδα. Στα έργα της γίνεται αντιληπτή η βαθιά της γνώση της αισθητικής του Μπάουχαους και του Κονστρουκτιβισμού, που προσέφεραν την αύρα της αβαντ-γκάρντ στις φωτογραφικές αποτυπώσεις των κτιρίων του Ντέσσαου.
Ανάμεσα στον Κονστρουκτιβισμό και το Θέατρο
Ο στόχος της διδασκαλίας στο Μπάουχαους ήταν η «επανασύνδεση όλων των καλλιτεχνικών κλάδων σε μια νέα τέχνη κατασκευής». Συμβαδίζοντας με την αρχή «τέχνη και τεχνολογία- μια νέα ένωση», ο Κονστρουκτιβισμός εξελίχθηκε ως το πρωταρχικό αισθητικό ιδεώδες του. Βασικές γεωμετρικές φόρμες, κατασκευές αποτελούμενες από το ελάχιστο δυνατό, και η παράλειψη παραδοσιακών διακοσμητικών μορφών δημιούργησαν ένα ύφος που εξαπλώθηκε και πέραν της αρχιτεκτονικής και του σχεδιασμού αντικειμένων. Αυτό ήταν ιδιαίτερα αισθητό στον χώρο του θεάτρου, τα κοστούμια και τα σκηνικά. Η Μόχολι κατέγραψε μοναδικά το στυλ του Μπάουχαους στο θέατρο, αλλά κάποιες φωτογραφίες της αποδεικνύουν επίσης ότι δεν ήταν όλα τόσο πρωτοποριακά.
Φωτογράφηση προϊόντων για το Μπάουχαους
Με γνώμονα την αισθητική του Κονστρουκτιβισμού, η Λουσία έκανε σειρές φωτογραφιών για τα προϊόντα που κατασκευάζονταν στο Μπάουχαους. Ένα υπέροχο δείγμα είναι η φωτογραφία της περίφημης καρέκλας του Μαρσέλ Μπρόιερ, Ούγγρου αρχιτέκτονα και σχεδιαστή επίπλων. Χαρακτηριστικό της είναι ο συνδυασμός των ατσαλένιων σωληνοειδών σχημάτων του σκελετού της και του μαύρου τετραγώνου που είναι το κάθισμα. Η Λουσία τοποθέτησε την καρέκλα σε μια γωνιά με άσπρο φόντο που έδινε έμφαση στο μαύρο τετράγωνο. Προσέθεσε επίσης ένα μαύρο τρίγωνο κάτω αριστερά στην εικόνα, με την μακρύτερη πλευρά του παράλληλα με την άκρη της καρέκλας. Μέσα από τον τρόπο που διαχειρίστηκε την εικόνα, η γεωμετρικότητα της καρέκλας αναδεικνύεται σε υπέρτατο βαθμό. Τελικά η ίδια η καρέκλα εμφανίζεται μάλλον απλή σε σχέση με την όλη εικόνα της φωτογραφίας.
Η προσέγγισή της Λουσία Μόχολι ήταν επαναστατική – η φωτογραφία και η ζωγραφική ήταν για αυτήν αντάξιες και οι αρχιτεκτονικές φωτογραφίες της έγιναν κατεξοχήν κονστρουκτιβιστικές εικόνες. Η υψηλή ποιότητα των φωτογραφιών της, η οποία οφείλεται στον επιδέξιο χειρισμό των τεχνικών πτυχών της φωτογραφίας, κατέστησε δυνατή την προώθηση της ιδέας του Μπάουχαους ως κοινωνικού και, κυρίως, αισθητικού κινήματος.
Έχει ήδη αργήσει αρκετά η στιγμή της αποκάλυψης του προσωπικού έργου της Λουσία Μόχολι από τη σκιά του Λάσλο Μοχόλι-Νάγκι ως ανεξάρτητο και πλέον επιδραστικό στην τέχνη του 20ου αιώνα. Η έκθεση επιτυγχάνει μια πρώτη συνοπτική παρουσίαση βασικών στοιχείων του έργου της Λουσία, ένα σημαντικό βήμα για την αναγνώριση που της οφείλει η ιστορία.
Πηγές: Κείμενα της έκθεσης
Photo Credit: Βασιλική Βαγενού