«Δεν θέλω να γίνω άντρας, αλλά να ζήσω ισότιμα μαζί του.» Με αυτή τη φράση, η Έλενα Παπαδημητρίου συμπυκνώνει τη βαθύτερη ουσία της έκθεσής της «Bouche fermée», που παρουσιάζεται στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων έως τις 23 Μαρτίου.
Τα έργα της αποτυπώνουν γυναικείες μορφές, σιωπηλές αλλά εκφραστικές, με στόματα κλειστά από άνθη – έναν ποιητικό, αλλά ταυτόχρονα αιχμηρό συμβολισμό μιας κοινωνίας που ακόμη επιμένει να τις φιμώνει. Η καλλιτέχνιδα μας μιλά για τη διαδικασία της δημιουργίας, τις επιρροές της και τη σύνδεση των έργων της με τη θέση της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η καλλιτέχνιδα μιλά για τις αναφορές της, τη διαδικασία δημιουργίας της και το πώς το έργο της αντανακλά τις γυναικείες εμπειρίες μέσα από έναν μοναδικό εικαστικό διάλογο.
***
– Στο έργο σας, η δημιουργική διαδικασία απαιτεί πολλές ώρες αφοσίωσης σε λεπτεπίλεπτες λεπτομέρειες, κάτι που για κάποιους μπορεί να φαίνεται κουραστικό ή ακόμα και ψυχαναγκαστικό. Εσείς πώς το βιώνετε; Πρόκειται για μια επίπονη, μηχανική εργασία ή την αντιμετωπίζετε ως ένα είδος διαλογισμού; Επίσης, πόσος χρόνος απαιτείται για την ολοκλήρωση ενός έργου σας;
Τη βιώνω σαν ένα είδος αυτοσυγκέντρωσης. Μου είναι πραγματικά ευχάριστη και τελικά απαραίτητη για την ισορροπία μου. Μου δίνει τη δυνατότητα να σκεφτώ και να οργανώσω τις σκέψεις μου. Ο ελάχιστος χρόνος ολοκλήρωσης ενός έργου μου είναι ένας μήνας. Δεν πρέπει να ξεχναμε όμως πως στη ζωγραφική έχει απόλυτο αντίκρισμα η υποκειμενικότητα του χρόνου. Άλλοτε τρέχει, άλλοτε σέρνεται η μία ώρα.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
– Υπάρχει μια έντονη αντίθεση στα έργα σας: τα πρόσωπα των γυναικών αποδίδονται με σαφήνεια και ρεαλισμό, ενώ τα σώματα παρουσιάζονται στυλιζαρισμένα, επιμηκυμένα, σαν ανθρώπινες κλεψύδρες, σχηματισμένες από αφηρημένα μοτίβα των ενδυμάτων τους. Πρόκειται για μια σειρά στυλιζαρισμένων πορτρέτων ή για μια εξελισσόμενη ιστορία αφηρημένων μοτίβων;
Γιατί πρέπει να είναι το ένα ή το άλλο; Σε αυτή την ενότητα ήθελα να υπηρετήσω μια ιδέα και όλες τις επεκτάσεις της. Πρόκειται για μια σειρά έργων που χρειάστηκε επτά χρόνια για να ολοκληρωθεί. Σε αυτό το διάστημα παρέμεινα απόλυτα πιστή στην κεντρική ιδέα, αλλά είχα τον χρόνο να προσθέσω και να αφαιρέσω στοιχεία. Ο βασικός μου προβληματισμός ήταν η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία.
– Ποια είναι η πολιτική διάσταση στο έργο σας;
Είμαι μια γυναίκα που ζει κάτω από την «ομπρέλα» της Ευρώπης, και αυτός είναι ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι τον κόσμο. Θεσμικά, η θέση μου είναι ισότιμη (αν και η πραγματικότητα συχνά διαφέρει), αλλά σε πολλές άλλες κοινωνίες τα φύλα δεν αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο και η ισονομία παραμένει ζητούμενο. Γι’ αυτό στα έργα μου υπάρχει μια σαφής αναφορά στη σχέση Ανατολής και Δύσης. Οι γυναίκες μου, μέχρι τη μέση, είναι ζωγραφισμένες με δυτική τεχνοτροπία, ρεαλιστικά, ενώ από τη μέση και κάτω είναι ανατολίτικες: χωρίς φωτοσκιάσεις, μόνο μοτίβα.
– Τα μοτίβα που χρησιμοποιείτε προκύπτουν από μια συνειδητή αναφορά στην παράδοση ή είναι δικές σας δημιουργίες; Υπάρχει κάποια συγκεκριμένη μεθοδολογία πίσω από αυτά;
Τα μοτίβα είναι αποκλειστικά δικά μου. Η ενασχόλησή μου μαζί τους ξεκινά από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Όμως, η συγκεκριμένη σειρά ξεκίνησε από ένα αστείο. Μια μέρα, προσπαθώντας να εξηγήσω σε μια παρέα ότι τα πάντα μπορούν να γίνουν μοτίβα, ένας φίλος μου έδωσε το σουπλά της μπύρας του και με ρώτησε αν και αυτό θα μπορούσε να γίνει μοτίβο. Με αφορμή το συγκεκριμένο σουπλά σε διάστημα δύο χρόνων δημιούργησα τα 24 μοτίβα τα οποία περιέχουν όλα όσα έχω δει και παρατηρήσει. Ήθελα, επίσης, να παραπέμπουν σε κεντήματα, ως φόρο τιμής σε όλα εκείνα τα κορίτσια που για χρόνια κεντούσαν τα προικιά τους.
– Οι γυναίκες στα έργα σας είναι συγκεκριμένα, αναγνωρίσιμα πρόσωπα διαφορετικών ηλικιών και εκφράσεων. Αυτό μας κάνει να αναρωτηθούμε για τον ρόλο του άνδρα στο έργο σας. Δεν είναι πλέον ο δημιουργός, αλλά αναλαμβάνει άλλους ρόλους: πατέρας, σύντροφος, γιος, θεατής, υποστηρικτής, ενδεχομένως και αντίπαλος. Υπάρχουν άντρες πίσω από αυτές τις γυναίκες;
Πάντα υπάρχουν άντρες πίσω από όλες τις γυναίκες, όπως και γυναίκες πίσω από όλους τους άντρες. Όσον αφορά το έργο μου, οι γυναίκες που έχω ζωγραφίσει είναι υπαρκτά πρόσωπα από το ευρύτερο περιβάλλον μου. Οι ιστορίες όχι μόνο αυτών, αλλά και όλων των γυναικών που συνάντησα, αποτέλεσαν την αφετηρία αυτής της ενότητας. Οι άντρες, στη δική μου ζωή έχουν παίξει όλους τους ρόλους: τους «παραδοσιακά» ανδρικούς, αλλά και τους «παραδοσιακά» γυναικείους. Έχω γνωρίσει ανθρώπους που αποδέχθηκαν τους ρόλους που η κοινωνία όρισε για το φύλο τους, αλλά και άλλους που τους απαρνήθηκαν. Αυτή η έκθεση δεν επιδιώκει την αντιστροφή των ρόλων, αλλά την κατάργησή τους. Με απλά λόγια, δεν θέλω να γίνω άντρας, αλλά να ζήσω ισότιμα μαζί του.
Διαβάστε επίσης:
Έλενα Παπαδημητρίου – Bouche fermée: Έκθεση στην Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων
