Έλενα Πέγκα-Θεοδώρα Τζήμου: «Το χέρι» μας φέρνει σε μια αίσθηση που είχαμε όλοι στην παιδική μας ηλικία

Στο θέατρο του Νέου Κόσμου παρουσιάζεται από 13 Φεβρουαρίου μέχρι 3 Απριλίου, η παράσταση Το χέρι, σε μετάφραση και σκηνοθεσία Έλενας Πέγκα, με τη Θεοδώρα Τζήμου να έχει το ρόλο … του κοριτσιού.

Το χέρι έχει γραφτεί από τον Τιμ Κράουτς το 2003, ενώ έχει κερδίσει εξαιρετικές κριτικές στις χώρες που έχει παιχτεί. Η υπόθεση αφορά ένα κορίτσι ηλικίας 10 ετών, που αποφάσισε να σηκώσει το χέρι ψηλά και να το κρατήσει εκεί. Μετά από 30 χρόνια, το Χέρι έχει γίνει έργο Τέχνης ενώ η πράξη του κοριτσιού θεωρείται επαναστατική.

Η σκηνοθέτιδα του έργου Έλενα Πέγκα καθώς και η πρωταγωνίστρια του μονολόγου αυτού, Θεοδώρα Τζήμου, μίλησαν για αυτό στο www.culturenow.gr.

Συνέντευξη στον Νώντα Δουζίνα

Culturenow: Η παράσταση που ανεβάζετε είναι «ένα συγκινητικό έργο για τη σύγχρονη τέχνη, για το πώς μια αθώα κίνηση μπορεί να γίνει επαναστατική». Περιγράψτε μας λίγο τη δομή του έργου, αλλά και τους συμβολισμούς που περιέχει.

Έλενα Πέγκα: Η ηρωίδα του έργου είναι τώρα γύρω στα 30, διάσημη πλέον, και μας περιγράφει την ζωή της από τα παιδικά της χρόνια έως σήμερα.  Λέει πως είναι αδίστακτη με το υλικό της, πως το κόβει για να χωρέσει 30 χρόνια μέσα σε μία ώρα, δηλαδή κάθε χρόνος και 2 λεπτά!  Το έργο δεν έχει συμβολισμούς.  Περιγράφει γεγονότα, τις αντιδράσεις των γύρω της, την αδιάλειπτη αίσθηση ευφορίας που εκείνη ένιωθε με το χέρι ψηλά, την εκμετάλευση της πράξης της απο τους εμπόρους τέχνης.

Θεοδώρα Τζήμου: Συμβολισμούς δεν περιέχει. Άλλωστε νομίζω ότι από μόνη της η κίνηση ενός παιδιού που σηκώνει τα χέρια ψηλά μπορεί να λειτουργήσει ως σύμβολο. Αλλά σε επίπεδο γραφής το κείμενο δεν έχει συμβολισμούς και δεν παίζει με τους συμβολισμούς. Η δομή του είναι γραμμική θα έλεγα, όπως λέει και η ίδια προσπαθεί μέσα σε μια ώρα να μιλήσει για 30 χρόνια. Κάθε δυο λεπτά μια ώρα ζωής.

C.N.: Ποιες σκέψεις νομίζετε πως φέρνει στους θεατές το έργο;

Ε.Π.: Οι θεατές μας λένε πως συγκινούνται γιατί τους πηγαίνει πίσω στα παιδικά τους χρόνια, σε αντιδράσεις που είχαν όταν ήταν παιδιά και μεγάλοι τις ξαναβρήκαν μπροστά τους.

Θ.Τ.: Νομίζω ότι κάπως τους φέρνει σε μια παιδική αίσθηση, σε μια αίσθηση που είχαμε όλοι στην παιδική μας ηλικία, ότι μπορούμε να κάνουμε κάτι που μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Γενικώς νομίζω ότι τους γυρίζει αρκετά στην παιδική σκέψη. Συναντάται κάπως με αυτό το κομμάτι. Τουλάχιστον η δική μου σκέψη, αλλά και αρκετών με τους οποίους έχω μιλήσει, είναι η συνάντηση με την παιδική αθωότητα και τον παιδικό κωλοπαιδισμό.

C.N.: Μπορεί όντως μια αθώα κίνηση να είναι επαναστατική; Με ποιο τρόπο;

Ε.Π.: Μια επαναστατική πράξη θεωρείται επαναστατική εκ των υστέρων.  Οταν την κάνει κάποιος την κάνει αθώα, γιατί δεν μπορεί να κάνει αλλιώς.  Γιατί έχει ανάγκη ενστικτώδικη ίσως να τοποθετηθεί απέναντι στον κόσμο, γιατί έχει ανάγκη να αντιδράσει.

Θ.Τ.: Μόνο μια αθώα κίνηση μπορεί να είναι επαναστατική για μένα. Εννοώ, πως οτιδήποτε γίνεται για να είναι κάτι άλλο, δε μπορεί να είναι. Ας πούμε, ποτέ μια κίνηση που έχει ως στόχο την επανάσταση, δε μπορεί να είναι επαναστατική. Άρα νομίζω ότι μόνο μια αθώα κίνηση μπορεί να είναι επαναστατική, ούτως ή άλλως.

C.N.: Στο έργο υπάρχει μια διαφορετική οπτική της Τέχνης, αφού το έργο τέχνης είναι ένα ανθρώπινο χέρι. Κάτι στατικό και ταυτόχρονα πολύ δυναμικό και ζωντανό. Τι πετυχαίνει με αυτό το συμβολισμό ο συγγραφέας;

Ε.Π.: Το έργο Τέχνης είναι το σηκωμένο χέρι σε ένα σώμα που αποφάσισε απο μικρή ηλικία να αλλάξει την όψη του, να παραμορφωθεί και να μείνει έτσι για 30 χρόνια.  Το χέρι στο έργο ακυρώνει την χρήση του, γίνεται σημαία, λέει προσέξτε με, κάνω κάτι διαφορετικό, διαφωνώ με την κανονικότητα, διαφέρω.

Θ.Τ.: Αυτό γίνεται ερήμην της. Αυτό είναι μια αθώα κίνηση, που γίνεται ερήμην της επαναστατική.

C.N.: Η τέχνη ακολουθεί παράλληλη πορεία με την κοινωνία; Μια επανάσταση μέσω της τέχνης, μπορεί να οδηγήσει σε επανάσταση μέσω της κοινωνίας;

Ε.Π.: Στα χρόνια της Ρώσικης επανάστασης η Τέχνη οδήγησε και καθοδήγησε τις μάζες.  Σήμερα υπάρχει η τηλεόραση που άλλοτε δεν υπήρχε.  Η τηλεόραση όμως παίζει ανασταλτικό ρόλο, ναρκώνει τις μάζες αντί να τις αφυπνίζει.  Και ταυτόχρονα η τηλεόραση λειτουργεί σε βάρος της Τέχνης.

Θ.Τ.: Φυσικά και ακολουθεί παράλληλα πορεία. Έχουν γίνει επαναστάσεις μέσω της Τέχνης σε παλαιότερες εποχές, αλλά δε νομίζω ότι μπορεί σήμερα να συμβεί μια επανάσταση γενικότερα. Νομίζω ότι μόνο μέσα από την κοινωνική επανάσταση μπορεί να δημιουργηθεί μια επανάσταση στην Τέχνη, όχι από την άλλη πλευρά. Έχω αυτή την αίσθηση.

C.N.: Ποιες είναι οι πρόσθετες απαιτήσεις που έχει το συγκεκριμένο έργο, σε επίπεδο σκηνοθεσίας;

Ε.Π.: Πρόκειται για την αφήγηση μιας ζωής σε πρώτο πρόσωπο, κάτι που εύκολα μπορεί να γίνει βαρετό, αν δεν βρεθεί τρόπος να ζωντανέψει, να έχει εναλλαγές εικόνων και καταστάσεων.  Το πιό δύσκολο ήταν να κάνεις αυτή την παράξενη ζωή να αφορά, να μην την αντιμετωπίσει ο θεατής με απόσταση, σαν αξιοθέατο.

C.N.: Το σηκωμένο χέρι της πρωταγωνίστριας, τι συμβολίζει καλλιτεχνικά;

Ε.Π.: Για μένα είναι η ανάγκη μας να υπάρξουμε, να γίνουμε αποδεχτοί, ορατοί, ευτυχισμένοι μεσα στην διαφορετικότητα μας, μέσα στην ανάγκη μας να ξεχωρίσουμε απο τον οδοστρωτήρα της ομοιογένειας και της απάθειας.

C.N.: Μπορεί η κίνηση (ή μη) ενός ατόμου, να έχει την ίδια επαναστατικότητα και υπόσταση για χρονικό διάστημα 30 ετών, όπως φαίνεται στο έργο; Πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτό;

Ε.Π.: Το πείσμα, η επιμονή, η εμμονή, το πάθος δίνει την διάρκεια και την υπόσταση στις πράξεις και κινήσεις μας.

C.N.: Ως σκηνοθέτιδα, που εστιάζετε περισσότερο (αν συμβαίνει κάτι τέτοιο); Στη σωματική κίνηση της πρωταγωνίστριας, ή στα λόγια της; Τι από τα δυο είναι πιο σημαντικό σε ένα τέτοιο έργο παράσταση;

Ε.Π.: Δεν εστιάζω ούτε στην σωματικότητα ούτε στα λόγια, αλλά στον τρόπο.  Με ενδιέφερε να υπάρχει ένταση και χαρά μέσα απο αμεσότητα και απλότητα.  Η παράσταση αξιοποιεί λιτά μέσα πολύ προσεκτικά επιλεγμένα.

C.N.: Ποιες είναι οι σημαντικότερες διαφορές που έχει «Το χέρι» σε σύγκριση με παλαιότερες σκηνοθετικές σας προσπάθειες;

Ε.Π.: Ήθελα να φτιάξουμε ένα σκληρό παραμύθι με λιτά μέσα, τελείως χειροποίητο.  Αλλες δουλειές μου είναι πιό σύνθετες και περιλαμβάνουν περισσότερους συνεργάτες.  Αυτή την παράσταση την φτιάξαμε μία ηθοποιός και μία σκηνοθέτης και μας αφορούσε απόλυτα.

C.N.: Πόσο δύσκολο είναι για μια ηθοποιό, να «μεγαλώνει» κατά 30 χρόνια σε 75 λεπτά;

Θ.Τ.: Δεν το έχω σκεφτεί ποτέ αυτό. Ωραία ερώτηση! Νομίζω ότι ο χρόνος είναι κάτι σχετικό μέσα στο θέατρο, ούτως ή άλλως. Οπότε έτσι και αλλιώς μέσα σε οποιοδήποτε έργο και αν κάνεις, υπάρχει μια πορεία γραμμική του χρόνου, ή μάλλον αντιλαμβάνεσαι το χρόνο διαφορετικά. Μέσα σε μια ώρα παίζεις τρεις εποχές. Οπότε δεν έχει διαφορά, αφού ούτως ή άλλως στο θέατρο ο χρόνος δεν υφίσταται με αυτή την έννοια. Η μαγεία του θεάτρου είναι πως μπορείς να ζήσεις 40 χρόνια μέσα σε μια ώρα, ούτως ή άλλως.

C.N.: Ποιες είναι οι ιδιαίτερες απαιτήσεις που έχει το έργο;

Θ.Τ.: Για μένα το πιο δύσκολο είναι πως πρέπει να υπάρχω επί σκηνής ως Θεοδώρα, ως κορίτσι με το χέρι και ως ηθοποιός που αφηγείται το κορίτσι με το χέρι. Το οποίο είναι και όλο το ενδιαφέρον αυτού του πράγματος για εμένα.

C.N.: Το σηκωμένο χέρι, είναι στάση ζωής μέσω της προσπάθειας διεύρυνσης των ορίων μας, ή μια πράξη αντίστασης προς όσα συμβαίνουν;

Θ.Τ.: Νομίζω ότι είναι και τα δυο. Αυτό το κορίτσι έκανε αυτή την κίνηση, από μια βαρεμάρα απέναντι σε ένα μικροαστικό περιβάλλον, αλλά φυσικά αυτό που την βοηθούσε κάθε μέρα, ώστε να επιμένει να το κρατάει, είναι η διεύρυνση των ορίων της. Οπότε ξεκινάει από αυτό, αλλά η συνέχεια είναι η διεύρυνση των ορίων σου, ως στόχος.

C.N.: Ποιο είναι το πιο ελκυστικό κομμάτι του έργου για μια ηθοποιό, που καλείται να ερμηνεύσει έναν τόσο άμεσο μονόλογο;

Θ.Τ.: Έχει ως συμπαίκτη το κοινό, κατ’ αρχήν αυτό. Είναι πολλά πράγματα. Κατ’ αρχήν ότι είσαι μόνος σου, είσαι υπεύθυνος για αυτό που φέρεις και για όσους είναι απέναντί σου, γιατί είναι συμπαίκτες.

C.N.: Εντέλει, η τέχνη μπορεί να είναι επαναστατική; Αν ναι, μέχρι ποιο σημείο;

Θ.Τ.: Η Τέχνη για μένα σήμερα μπορεί να είναι επαναστατική όταν μπορεί να ενσωματώνει την κοινωνία. Εμένα αυτό μου φαίνεται το πιο επαναστατικό πράγμα που μπορεί να συμβεί αυτή τη στιγμή. Γιατί θεωρώ ότι στα πράγματα που βλέπω γύρω μου, λείπει το τι συμβαίνει γύρω. Είναι σα να αρνείται να ενσωματώνει την κοινωνική πραγματικότητα η Τέχνη. Οπότε με αυτή την έννοια είναι επαναστατική. Όταν την ενσωματώνει. Μόνο τότε μπορεί να συμβεί κάτι επαναστατικό.