«Ο Μεσαίωνας δεν είναι εποχή αλλά ανθρώπινη κατάσταση»
570 σελίδες, 154.000 λέξεις, 90 ημέρες εντατικής συγγραφικής δραστηριότητας, πάνω από έξι μήνες μελέτης και έρευνας. Αυτή θα μπορούσε να είναι μια συνοπτική αποτίμηση της ενασχόλησής μου με τη θεατρική μεταφορά του Καλόγερου. Η θεατρική διασκευή ενός μυθιστορήματος όμως είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο από ένα μαθηματικό άθροισμα.
Ιούλιος 2015: Ο Βασίλης Μαυρογεωργίου μού προτείνει ν’ αναλάβω τη θεατρική μεταφορά ενός γοτθικού μυθιστορήματος, γραμμένου στα τέλη του 18ου αιώνα. Μιλάει μ’ ενθουσιασμό για τον σκοτεινό κόσμο του έργου, έναν κόσμο γεμάτο φαντάσματα, μυστικισμό και μαγεία. Ντρέπομαι να του αποκαλύψω ότι θεωρώ τη μεταφυσική ένα χαριτωμένο παραμύθι. Η προοπτική της συνεργασίας με τη γνωστή ομάδα του Skrow Theater καθορίζει τη θετική μου απάντηση. Τώρα πρέπει να βρω τον τρόπο να «συναντηθώ» και με τον Matthew Lewis.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Δεν θ’ αργήσω ν’ ανακαλύψω τον λόγο που το συγκεκριμένο μυθιστόρημα χαρακτηρίζεται ογκόλιθος της γοτθικής λογοτεχνίας και παραμένει δημοφιλές έως σήμερα. Ο συγγραφέας, σε ηλικία μόλις δεκαεννιά ετών, δημιουργεί ένα πρωτότυπο ημερολόγιο μύθων, θρύλων και δοξασιών μεσαιωνικής προέλευσης και χρησιμοποιεί ως αφορμή την απλή ιστορία ενός καλόγερου που οι πλεκτάνες του διαβόλου τον οδηγούν στην αμαρτία και την πτώση για να μιλήσει για την καταστροφική επίδραση της δεισιδαιμονίας στον άνθρωπο, θεματική που εκτείνεται πέρα από κάθε χρονικό ή τοπικό προσδιορισμό. Διαβάζω το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο και συλλέγω πληροφοριακό υλικό για το γοτθικό μυθιστόρημα. Κρατώ τις πρώτες σημειώσεις για τα πρόσωπα και την εξέλιξη της δράσης.
Οκτώβριος 2015: Ξαναδιαβάζω προσεκτικά το έργο σε συνδυασμό με την εξαιρετική ελληνική μετάφραση του Αλέξανδρου Κοσματόπουλου. Μαζί με τον σκηνοθέτη επιλέγουμε τους έξι χαρακτήρες που θ’ αποκτήσουν σκηνική υπόσταση. Αρχίζω να κατηγοριοποιώ το κείμενο, μοιράζοντάς το στα έξι αυτά πρόσωπα. Παράλληλα κάνω γενναία κοψίματα σε σχέση με τον όγκο του αρχικού υλικού.
Νοέμβριος 2015: Φτιάχνω έναν οδηγό με τη σειρά των σκηνών και προσπαθώ να περιγράψω την πορεία των ηρώων και την εξέλιξη της δράσης. Διαβάζω συμπληρωματικά κάποια κείμενα που έχουν ιστορική, θεματική ή μορφολογική συγγένεια με τον Καλόγερο. Επιλέγω ένα απόσπασμα από το Falkner της Mary Shelley. Έναν μήνα αργότερα θα ενταχθεί στο τρίτο μέρος της διασκευής.
Δεκέμβριος 2015: Βρίσκομαι μπροστά σ΄ ένα αναπόφευκτο πρόβλημα: Πρέπει να αναπτύξω ή να δημιουργήσω από την αρχή κάποια διαλογικά μέρη. Με την αγωνία ενός ανθρώπου που σε καμία περίπτωση δεν αισθάνεται συγγραφέας προσπαθώ ν΄ ακολουθήσω το ύφος του πρωτοτύπου. Στρέφομαι για «παρηγοριά» στ’ αγαπημένα μου αναγνώσματα. Ατάκες από τον Manfred του G.G.N. Byron με βοηθούν να στήσω κειμενικά μια εξαιρετικά δύσκολη σκηνή που ουσιαστικά ολοκληρώνει το δεύτερο μέρος.
Ιανουάριος 2015: Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και ενώ αγωνιώ για το εάν έχω καταφέρει να διατηρήσω την υπόγεια ειρωνεία του Matthew Lewis, ένας αγαπημένος φίλος μού κάνει δώρο μια συλλογή ποιημάτων του E. A. Poe. Κάποιοι στίχοι από το ποίημα The conqueror worm, λύνουν το πρόβλημα της εμφάνισης του Εωσφόρου στην προτελευταία σκηνή του έργου.
Φεβρουάριος 2016: Οι πρόβες είναι πια εντατικές. Το κείμενο δοκιμάζεται στην πράξη, κάνω επιμέρους αλλαγές. Πολλές σκηνές μικραίνουν, τα λόγια αντικαθίστανται από τη σκηνική δράση. Φράσεις αλλάζουν θέση και κάνω μαζί με τους ηθοποιούς συντακτικές προσαρμογές.
29 Φεβρουαρίου 2016: Τη βραδιά της πρεμιέρας, κατά τη διάρκεια της παράστασης, σκέφτομαι ότι ο Μεσαίωνας δεν είναι εποχή αλλά ανθρώπινη κατάσταση και συνειδητοποιώ ότι αυτή η φράση κλείνει μέσα της όλο το νόημα του έργου. Η ανθρώπινη φύση γεννά και συντηρεί κάθε είδους δεισιδαιμονία και μας φέρνει τελικά αντιμέτωπους με το πιο φοβερό φάντασμα, εκείνο του εαυτού μας. Εξακολουθώ να μην πιστεύω στη μεταφυσική, αλλά ομολογώ ότι εκείνη τη στιγμή ένιωσα ότι ο Matthew Lewis συγκατάνευσε, χαμογελώντας.
©Giannis Karabatsos
Info: Η Ελένη Τριανταφυλλοπούλου σπούδασε θεατρολογία, κινηματογράφο, αισθητική της εικόνας και φιλοσοφία στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Η Μικρού Μήκους ταινία της «Bella» (35mm), σε σενάριο της ίδιας, απέσπασε Κρατικό Βραβείο Ποιότητας στο 49ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και γνώρισε επιπλέον διακρίσεις σε εγχώρια και διεθνή Φεστιβάλ. Από τον Σεπτέμβριο του 2014 συνεργάζεται σταθερά με το Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν και την Μαριάννα Κάλμπαρη στον τομέα του ρεπερτορίου και των έντυπων προγραμμάτων. Ιδρυτικό μέλος της θεατρικής ομάδας AΤΟΝΑΛ έχει συνεργαστεί με τη σκηνοθέτη και ηθοποιό Σοφία Μαραθάκη σε μια σειρά από θεατρικές παραγωγές, με πιο πρόσφατη την παράσταση Ο Φίλιπ Γκλας αγοράζει μια φραντζόλα ψωμί (Θέατρο 104, 2015-16). Την άνοιξη του 2015 υπέγραψε τη θεατρική μεταφορά του μυθιστορήματος του Herman Broch Οι Υπνοβάτες (Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, σκην. Θέμελης Γλυνάτσης).