Δεξαμενή γνώσης, εργαλείο μάθησης, μέσο τέρψης, σημείο μνήμης, βήμα έκφρασης και πηγή έμπνευσης, το βιβλίο αποτελεί κεφαλαιώδες στοιχείο του πολιτισμού. Η Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου (23 Απριλίου), αποτελεί ευκαιρία εορτασμού του σε ολόκληρο τον κόσμο. Είναι, όμως, και αφορμή για να στρέψουμε το βλέμμα μας στους κατεξοχήν φυσικούς χώρους των βιβλίων, τις βιβλιοθήκες. Εκεί όπου συγκεντρώνεται, οργανώνεται, συντηρείται και διαφυλάσσεται ο πλούτος των βιβλίων και παράλληλα εξασφαλίζεται η προβολή τους και η πρόσβασή μας σε αυτά. Εκεί όπου το βιβλίο ολοκληρώνει τη λειτουργία του, καθώς οι βιβλιοθήκες, ταυτόχρονα, είναι και χώροι μελέτης, έρευνας και εκπαίδευσης, τόποι παραγωγής και ανταλλαγής ιδεών και σημεία όξυνσης της κριτικής σκέψης.
Στη χώρα μας, ναυαρχίδα των βιβλιοθηκών είναι η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, που αποτελεί έναν από τους αρχαιότερους φορείς του ελληνικού κράτους, με ιστορία σχεδόν δύο αιώνων. Πρόκειται για τον θεματοφύλακα της πνευματικής περιουσίας της Ελλάδας και κορυφαίο οργανισμό για την παιδεία, τον πολιτισμό και την επιστήμη στη χώρα. Η πορεία της ξεκινά το 1829, όταν ο πρώτος Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας, ιδρύει το Ορφανοτροφείο της Αίγινας και εντός του λειτουργεί η Αποθήκη των Βιβλίων υπό την επιστασία του Ανδρέα Μουστοξύδη. Έκτοτε, η ιστορία της Εθνικής Βιβλιοθήκης ακολουθεί και παρακολουθεί την ίδια την ιστορία της Ελλάδας. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο θεσμός αποτελεί έναν συνδετικό κρίκο ανάμεσα στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της.
Από τα πρώτα βήματα στην Αίγινα και τις πρώτες συλλογές, που προήλθαν από δωρεές εύπορων ομογενών και φιλελλήνων, την μεταφορά της στην Αθήνα και την εγκατάστασή της στο εμβληματικό Βαλλιάνειο κτήριο της οδού Πανεπιστημίου, ως την μετεγκατάστασή της στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταυρός Νιάρχος, η Εθνική Βιβλιοθήκη έχει διανύσει μία μακρά και συναρπαστική διαδρομή. Σήμερα, αριθμεί περισσότερα από 1 εκατομμύριο βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά, καθώς και ένα πλήθος σπάνιων χειρόγραφων κωδίκων από τον 9ο ως τον 19ο αιώνα. Οι ειδικές συλλογές της περιλαμβάνουν εθνικά κειμήλια και μερικούς από τους σημαντικότερους θησαυρούς της ελληνικής έντυπης κληρονομιάς.
Μέσα στα χρόνια πολλοί σημαντικοί άνθρωποι των γραμμάτων υπηρέτησαν τον πνευματικό και ευρύτερα πολιτιστικό σκοπό της, ο οποίος στις μέρες μας, συμπυκνώνεται ως εξής: «είναι ο εντοπισμός, η συγκέντρωση, η οργάνωση, η περιγραφή και η διαφύλαξη στο διηνεκές τεκμηρίων του ελληνικού πολιτισμού και της πρόσληψής του διαχρονικά, καθώς και σημαντικών αντιπροσωπευτικών τεκμηρίων της πνευματικής παραγωγής του ανθρώπου και η διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης σε αυτά, με γνώμονα την ελευθερία της γνώσης, της πληροφόρησης και της έρευνας» (Ν.4452/2017).
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η Εθνική Βιβλιοθήκη έχει, πλέον, περάσει σε ένα νέο κεφάλαιο της ιστορίας της και συνεχίζει δυναμικά, μέσα σε υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το πολύ σημαντικό της έργο. Έχει επαναπροσδιορίσει τη σχέση με το κοινό της, διαθέτοντας πλέον και δανειστική συλλογή με βιβλία ποικίλων θεματικών κατηγοριών, περιοδικά, επιτραπέζια και ηλεκτρονικά παιχνίδια για παιδιά, εφήβους και ενήλικες. Παράλληλα, έχει εισέλθει αποφασιστικά στην ψηφιακή εποχή προσφέροντας στους χρήστες πρόσβαση σε δεκάδες ηλεκτρονικές πηγές που αριθμούν σε εκατομμύρια ηλεκτρονικά τεκμήρια.
Επιπλέον, η Εθνική Βιβλιοθήκη δημιούργησε το Ηλεκτρονικό Αναγνωστήριο, μια νέα ψηφιακή υπηρεσία που στοχεύει στην προώθηση της ηλεκτρονικής φιλαναγνωσίας και προσφέρει τη δυνατότητα στους εγγεγραμμένους αναγνώστες να διαβάζουν δωρεάν ηλεκτρονικά ελληνόγλωσσα βιβλία από τον υπολογιστή, το tablet ή το κινητό τους. Η συλλογή, αυτή τη στιγμή, αριθμεί περί τους 2500 τίτλους και συνεχώς εμπλουτίζεται σε συνεργασία με τους ελληνικούς εκδοτικούς οίκους. Περιλαμβάνει βιβλία ευρείας αναγνωσιμότητας με έμφαση στους τομείς της λογοτεχνίας, της ιστορίας, των τεχνών, των επιστημών αλλά και γενικότερου ενδιαφέροντος. Επίσης, περιλαμβάνει και μεγάλο αριθμό παιδικών βιβλίων. Η υπηρεσία είναι ιδιαίτερα επιτυχημένη, ενώ κατά την περίοδο που διανύουμε, λόγω των αναγκαίων μέτρων που έχουν ληφθεί και την παραμονή των πολιτών στο σπίτι για τον περιορισμό της εξάπλωσης του κορωνοϊού, ο αριθμός των χρηστών αυξήθηκε κατακόρυφα.
Σήμερα, που γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου κάτω από πρωτόγνωρες συνθήκες εξαιτίας της πανδημίας, η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος είναι παρούσα, δίνοντας μας τη δυνατότητα, μέσω του Ηλεκτρονικού Αναγνωστηρίου και των ψηφιακών υπηρεσιών της, να αξιοποιήσουμε δημιουργικά τον χρόνο μας και να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας, μένοντας σπίτι. Ας επισκεφθούμε, λοιπόν, τον ιστότοπό της (www.nlg.gr) και ας διαλέξουμε από τους ηλεκτρονικούς τίτλους που προσφέρει εκείνους που θα μας κρατήσουν συντροφιά, μέχρι την ώρα που θα μπορούμε να βρεθούμε ξανά στους υπέροχους χώρους της και να καθίσουμε στα αναγνωστήριά της με ένα βιβλίο στα χέρια!
Ελένη Δουνδουλάκη
Η Δρ. Ελένη Δουνδουλάκη είναι θεατρολόγος και σύμβουλος πολιτιστικής πολιτικής και διαχείρισης. Είναι Αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού της Περιφέρειας Αττικής και μέλος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος.