Ελένη Κατσιώλη – Μια ματιά στον κόσμο του Αλεξάντρ Πούσκιν: Κριτική βιβλίου

Ένα ακόμα μικρό διαμάντι προστέθηκε στην σειρά των μικρών βιογραφικών, το θέμα του αυτή την φορά είναι η ζωή του Αλεξάντρ Πούσκιν, ενός ευγενούς ιππότη της λογοτεχνίας και της ποίησης, ενός ρομαντικού που έφυγε νωρίς. Ευγενής φυσιογνωμία, γοητευτικός άντρας, ποιητής του έρωτα αλλά και πολιτικά εξόριστος διότι πιστός στα πιστεύω του, ο Πούσκιν προσέφερε τα μέγιστα στην ρωσική λογοτεχνία και ποίηση γιατί όχι μόνο την εμπλούτισε με την μοναδική του γραφή και έμπνευση αλλά την εξάγνισε από ξένες επιρροές. Παράλληλα, ενέπνευσε πολλούς Ρώσους συνθέτες, όπως ο Τσαϊκόφσκι, να γράψουν όπερες βασισμένες στις ιστορίες του και τα παραμύθια του όπως ο Ευγένιος Ονέγκιν, ο Μαζέπα και η Ντάμα πίκα. Έμεινε στην σκιά των διάσημων Ρώσων συγγραφέων όπως ο Τολστόι, ο Ντοστογιέφσκι, ο Τσέχοφ, ο Πούσκιν και έτσι το έργο του δεν διαδόθηκε όπως θα του άξιζε. Κατά την διάρκεια της σύντομης ζωής του, υπήρξε πολύ παραγωγικός ενώ υπερασπίστηκε με πάθος την ελληνική επανάσταση αφιερώνοντας μάλιστα ένα ποίημά του σε αυτήν.

Κύριος μοχλός έμπνευσης του Πούσκιν αποτέλεσε δίχως άλλο η αγάπη του, η αφοσίωσή του και ο σφοδρός έρωτάς του για την Νατάλια Γκοντσαρόβα, την οποία νυμφεύθηκε το 1831 στη Μόσχα ύστερα από έναν αγώνα να την “κατακτήσει”. Εκεί ίσως βρίσκεται αυτή η ακατάσχετη όρεξη, η χειμαρρώδης δίψα του να καταγράψει τις εσωτερικές του ασίγαστες ερωτικές ανάγκες, να καταθέσει όλο αυτό τον παρασκηνιακό πυρετό στον οποίο έδωσε ευτυχής κατάληξη ο γάμος τους. Ο Ευγένιος Ονέγκιν είναι ένα έργο που αναφέρεται εμμέσως πλην σαφώς στον ίδιο και αφηγείται τον δρόμο προς την πραγμάτωση των στόχων του που δεν ήταν άλλος από την ένωση με την αγαπημένη του. Η Ελένη Κατσιώλη γράφει: “Ο Πούσκιν ένιωθε ευτυχισμένος με την οικογενειακή ζωή. Φυσικά υπήρχαν ανησυχίες, έλλειψη χρημάτων, αλλά στην οικογένεια βασίλευε η χαρά και η αγάπη. Αυτό μπορεί κανείς να το διαπιστώσει διαβάζοντας τα γράμματα προς τη γυναίκα του, την οποία λάτρευε και θαύμαζε για το μυαλό και την καρδιά της”. Εκείνος πάλι της έγραφε με την καρδιά του και την ψυχή του να πάλλονται από πάθος και λαχτάρα: “Είμαι φτιαγμένος για να σας αγαπώ και να σας ακολουθώ. Όλες οι άλλες μου έγνοιες είναι μια αυταπάτη και μια τρέλα”.

Ο Πούσκιν κατάφερε να κατακτήσει το πάνθεον της λογοτεχνικής αναγνώρισης αλλά δεν βρήκε δρόμο στρωμένο με ροδοπέταλα και χειροκροτήματα. Έδειξε σθένος και θάρρος κατά την διάρκεια του βίου του, τότε που κλήθηκε να αντιμετωπίσει το μένος του πατέρα του, ο οποίος ήταν εχθρικός απέναντί του ειδικά στην διάρκεια της εξορίας του αποτέλεσμα των ιδιαίτερων φρονημάτων του. Υπήρξε γενναίος τότε που τα πολιτικά φρονήματά του εναντίον της μοναρχίας και η εισχώρησή του σε κύκλους μασονικούς τον οδήγησαν στην εξορία αφήνοντάς τον εκτός λογοτεχνικών κύκλων και με το σημάδι του ανεπιθύμητου να τον ακολουθεί και να τον στιγματίζει. Απέδειξε την ομοψυχία του και την ευαισθησία του τότε που με την πένα του προσπάθησε να εμπνεύσει δύναμη και αντοχή στον αγώνα των Ελλήνων επαναστατών ενάντια στον τουρκικό ζυγό και την απελευθέρωση. Στο Εμπρός Ελλάδα, ο Πούσκιν αποδεικνύει τα φιλελληνικά του συναισθήματα και σπέρνει ελπίδα για το αύριο. Ο κομψός αυτός πρίγκιπας πέθανε άδικα σε ηλικία 39 ετών σε μονομαχία για την αποκατάσταση της τιμής όπως συνηθιζόταν τότε θυμίζοντας μέχρι το τέλος της ζωής του πως ήταν “σαν αρκούδα, αλλά μια μικρή γλυκιά αρκούδα”.

“Δεν υπάρχει τίποτε ακραίο στο οποίο να μην έχει περιπέσει αυτός ο άτυχος νεαρός άνδρας, καθώς και καμιά τελειότητα την οποία δεν θα μπορούσε να φτάσει με το μεγάλο ταλέντο του {…}”. Ιωάννης Καποδίστριας προς τον Στρατηγό Ίζνοφ

“Τη μοίρα μου

από τώρα σου εμπιστεύομαι

μπροστά σου χύνω δάκρυα

τη στήριξή σου εκλιπαρώ” Απόσπασμα από τον Ευγένιο Ονέγκιν

Το βιβλίο της Ελένης Κατσιώλη, Μια ματιά στον κόσμο του Αλεξαντρ Πούσκιν, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Λέμβος.