Με αφορμή την θεματική του προγράμματος «Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός», γνωρίσαμε και καταπιανόμαστε με το έργο της Δανής ποιήτριας Ίνγκερ Κρίστενσεν (Inger Christensen), «Αλφάβητο». Στο Αλφάβητο, η Κρίστενσεν μοιάζει να πειραματίζεται με την μορφή της γραφής της μ’ έναν μαθηματικό τρόπο, επιχειρώντας μια ερμηνεία ή μια βαθύτερη κατανόηση σύμπαντος του κόσμου και της λειτουργίας του μέσω της ακολουθίας Fibonacci. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ενδεχομένως ολόκληρο το ποίημα μία ανεστραμμένη ωδή στη φύση, αφού την εκθειάζει μέσα από την παντελή απουσία της, εξαιτίας της καταστροφής της από τον ανθρώπινο πολιτισμό, εδραιώνοντας έτσι, μ’ αυτόν τον τρόπο, την σημαντικότητά της, την αυτονομία και την αυθυπαρξία της. Από την άλλη, το ποίημα εστιάζει στον άνθρωπο και την φύση του, πάλι μέσα από την απουσία του, αφού οπουδήποτε αναφέρεται ο άνθρωπος, αυτό γίνεται ως ανάμνηση ή καταστροφική δύναμη (πυρηνικοί πόλεμοι, Χιροσίμα, Ναγκασάκι κ.λ.π). Και πώς αλλιώς αν όχι σαν (αυτό)καταστροφική δύναμη, αφού η τραγωδία ανήκει αποκλειστικά στην ανθρώπινη φύση. Η απουσία ενός κόσμου όπως τον γνωρίζουμε από την μια, ο άνθρωπος εν κενώ από την άλλη, με τις μεγάλες αφηγήσεις να έχουν καταρρεύσει και τα συστήματα σκέψης να αδυνατούν να παραγάγουν σανίδες σωτηρίας. Η απόλυτη δυστοπία. Ένα μπεκετικό τοπίο που μοιάζει να έρχεται από το μέλλον. Κι ένα παιχνίδι. Ένα αλφάβητο. Απ’ όπου θα μπορούσαν να ξαναρχίσουν όλα; Η προσπάθεια να επανανοηματοδοτήσουμε τον κόσμο; Στην παράστασή μας, όπως η σκηνοθέτις Νικαίτη Κοντούρη την προτείνει, συμβαίνει ακριβώς αυτό. Τρείς γυναικείες φιγούρες, μετά από την ολοσχερή καταστροφή του κόσμου, σ’ έναν «κρανίου» τόπο, προσπαθούν να επαναπροσδιορίσουν τα στοιχεία ενός κόσμου που έχει εκλείψει, να επανασυστήσουν έναν «ξανά χαμένο παράδεισο», να σχηματίσουν έστω τα βασικά μιας γλώσσας, ενός πολιτισμού που έχει καταρρεύσει, συστήνοντας μια άλφα-βήτα, προκειμένου να αναγνωρίσουμε κάτι θετικό, κάτι οικείο στον καθρέφτη του Άλλου, δηλαδή στον εαυτό μας.
Προφητική αναφορά της Κρίστενσεν στην παροντικότητά μας; Όχι ακριβώς, αφού τα οικολογικά κινήματα διανύουν τις πορείες τους εδώ και δεκαετίες, φαίνεται ωστόσο τα συγκεκριμένα ζητήματα να μετακυλούν τώρα στις πολιτικές ατζέντες με την αίσθηση του κατεπείγοντος και τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις να παραμονεύουν στην γωνία. Η υπερθέρμανση του πλανήτη, η απώλεια βιοποικιλότητας, η πυρηνική ενέργεια, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος εν γένει και κυρίως η κλιματική αλλαγή που σημειώνεται, διεκδικούν το πρώτο πλάνο στην καθημερινότητά μας. Ριζικές αλλαγές στην μέχρι τώρα διαχείριση των παραπάνω κρίνονται αναγκαίες, όπως αναγκαίες και οι πολιτικές κατευθύνσεις με στόχο τον άνθρωπο και όχι τον άνθρωπο ως μέσο.
Η Κρίστενσεν, με το Αλφάβητό της στοχάζεται μοναδικά στα παραπάνω μέσα από τον εναγώνιο ποιητικό της λόγο, και απέναντί τους, μέσα από την εκκωφαντική απουσία του, τοποθετεί τον άνθρωπο σ’ εκκρεμότητα με όλο το βάρος των επιλογών και των συνεπειών τους. Το Αλφάβητο μας καλεί να στοχαστούμε πάνω στην ενδεχόμενη καταστροφή του κόσμου. Στο τέλος της ανθρωπότητας. Στο τέλος μας. Αν μένει κάτι ν’ απαντήσουμε στο ερώτημα που το ίδιο το ποίημα θέτει «και τί κάνεις;», για μένα, η απάντηση βρίσκεται κάπου ανάμεσα στην ενεργή θέση του πολίτη στην πόλη και στην ιστορική θέση του ανθρώπου μέσα στην ανθρωπότητα ακριβώς την στιγμή που την διανύουμε. Η επανανοηματοδότηση δομικών αρχών των κοινωνιών μας και έννοιες όπως συλλογικότητα, κοινό όραμα, αυτενέργεια, ενεργή δράση, αποκέντρωση αισθάνομαι πως αποτελούν το νέο αλφάβητο που καλούμαστε να επανασυστήσουμε.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Photo Credit: Δήμητρα Παπαγεωργίου
Διαβάστε επίσης:
«Αλφάβητο: Ένα Οικολογικό Συμφωνικό Ποίημα», σε σκηνοθεσία Νικαίτης Κοντούρη στην Κέρκυρα
Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός 2023: Οι θεατρικές παραστάσεις
Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός 2023: Το φιλόδοξο και πολυδιάστατο φετινό πρόγραμμα