H «Ελένη» του Ευριπίδη πρόκειται για μια μεγαλειώδη γιορτή αισθήσεων και συναντήσεων, τεχνών κι ανθρώπων που συγκίνησε και ενθουσίασε κοινό και κριτικούς συμπαρασύροντας τους θεατές σε ένα νοητό ταξίδι απ’ τη Θεσσαλονίκη μέχρι την Σπάρτη και την Τροία κι απ’ την Αίγυπτο, ως τους Φιλίππους, το Δίον και την Επίδαυρο όπου θέατρο συνεπάγεται αγωγή ψυχής και ίαση ταυτόχρονα.
Η παράσταση, με την οποία το ΚΘΒΕ συμμετέχει στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2021, θα παρουσιαστεί, με μια πλειάδα πολύπειρων ηθοποιών στους πρωταγωνιστικούς ρόλους και τον χορό, στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου την Παρασκευή 6, Σάββατο 7 & Κυριακή 8 Αυγούστου 2021.
Ταξίδι και φυγή, ένα αέναο ερωτηματικό, ένα αίνιγμα άλυτο ακόμη και για την Σφίγγα, μεταξύ αίσθησης και παραίσθησης και ατέλειωτων μαχών σώμα με σώμα στην οριογραμμή ενός και μόνο βλέμματος… Της δισυπόστατης πολυθρύλητης Ελένης, συμβόλου πάθους και πόθου, των αφορμών για την αιτία, των διαδράσεων ανάμεσα σε είναι και σε φαίνεσθαι, της πολύχρονης κατακραυγής, της καιροφύλακτης αξιοπρέπειας, της σθεναρής αντίστασης σε κελεύσματα απατηλής ευκολίας, της αναζήτησης ομιχλοσκόνιστου μισεμού και κραταιάς παλινόστησης. Η παράσταση καταδεικνύει τη ματαιότητα του πολέμου, αφού τόσο για τους νικητές όσο και για τους νικημένους οι συνέπειές του διαχρονικά είναι εξίσου ολέθριες.
Με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Υπόθεση
Ο Ηρόδοτος, ιστορώντας τα σχετικά με την Ελένη, ισχυρίζεται ότι πήγε όντως στην Τροία και ότι το ίδιο λέει και ο Όμηρος, ο οποίος στην Οδύσσεια παρουσιάζει την Ελένη να προσφέρει στον Τηλέμαχο το φάρμακο της λησμονιάς· της το είχε δώσει η Πολύδαμνα, γυναίκα του Θόωνα, όχι πάντως στις συνθήκες που αναφέρει ο Ευριπίδης. Ο Ηρόδοτος και ο Όμηρος ισχυρίζονται πως μετά την άλωση της Τροίας η Ελένη περιπλανήθηκε μαζί με τον Μενέλαο, κι όταν έφτασαν στην Αίγυπτο, προμηθεύτηκε το φάρμακο.
Ο Ευριπίδης, αντίθετα, διατείνεται πως η πραγματική Ελένη δεν πήγε ποτέ στην Τροία. Μόνο το είδωλό της πήγε εκεί. Γιατί την έκλεψε ο Ερμής, ακολουθώντας τη βούληση της Ήρας, και την παρέδωσε στον Πρωτέα, τον βασιλιά της Αιγύπτου, για να την προστατέψει. Κι όταν πέθανε ο Πρωτέας, ο γιος του ο Θεοκλύμενος επιδίωξε να την παντρευτεί, η Ελένη όμως πήγε και στήθηκε ικέτισσα δίπλα στο μνήμα του Πρωτέα.
Εκεί τής παρουσιάζεται ο Μενέλαος, που είχε χάσει τα πλοία του στο πέλαγος και προσπαθούσε να σώσει τους λιγοστούς συντρόφους του, που τους είχε αφήσει κρυμμένους σε μια σπηλιά. Οι δυο τους συνεννοήθηκαν, μηχανορράφησαν και εξαπάτησαν τον Θεοκλύμενο. Ανέβηκαν έπειτα σ’ ένα πλοίο, τάχα για να τελέσουν θυσία στη θάλασσα, στη μνήμη του Μενέλαου, κι έτσι σώθηκαν και επέστρεψαν στην πατρίδα τους.
Σκηνοθετικό Σημείωμα
«Ο 5ος αιώνας π.Χ. οσονούπω τελειώνει. Τελειώνει ο «χρυσούς αιών» του «κλεινού άστεως». Η Αθήνα ολοκληρώνει μια διαδρομή που την οδήγησε από τους ιδρυτικούς θριάμβους στον Μαραθώνα και τη Σαλαμίνα εναντίον των Περσών και την ακτινοβολία της εποχής του Περικλή στον Πελοποννησιακό πόλεμο, τον φονικό λοιμό και την καταστροφή στην Σικελία, προϊόν της γοητείας του Αλκιβιάδη.
Αυτές οι τρεις περίοδοι αντιστοιχούν στις ισάριθμες μορφές των μεγάλων τραγικών ποιητών. Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευρυπίδης. Αν ο πρώτος συμμετέχει και εμπνέεται από την πρώτη περίοδο, που εκτείνεται από την αίγλη των θριάμβων ως την εδραίωση του δημοκρατικού καθεστώτος ως πολιτειακής μορφής , ο δεύτερος συμπλέει με τον βηματισμό του Περικλή και τα ένδοξα έργα της εποχής του. Και ο τρίτος; Ο Ευριπίδης; Αυτός είναι μάρτυρας και συνομιλητής ενός καιρού που βιώνει τη σχετικοποίηση όλων των αξιών. Αν θέλετε είναι ο τραγικός εταίρος της σοφιστικής επανάστασης.
Γράφει την «Ελένη», μια αντιτραγική τραγωδία, μια κωμικοτραγωδία αν προτιμάτε, την επαύριο της πανωλεθρίας στη Σικελία. Δεν είναι τυχαίο ότι λίγα χρόνια πριν ο Σικελός σοφιστής Γοργίας έχει αφήσει άναυδο το αθηναϊκό κοινό με το κείμενό του «Ελένης εγκώμιον». Είναι ο τρίτος και φαρμακερός μετά τον Στησίχορο και τον Ηρόδοτο, που τεκμηριώνει με τον τρόπο του, ότι οι Έλληνες, η ένωσή τους δηλαδή, γεννήθηκε από το είδωλο μιας γυναίκας· ότι οι Έλληνες ενώθηκαν χάρη «σ’ ένα πουκάμισο αδειανό» που λέει ο σύγχρονός μας ποιητής , σε «μιαν Ελένη».
«Στην Τροία δεν πήγα εγώ, μόνο το όνομά μου», λέει η Ελένη. Όλοι οι πόλεμοι χρειάζονται τον εξωραϊσμό ενός προσχήματος για να πυροδοτηθούν. Είτε το επίδικο αντικείμενο λέγεται Τροία, είτε Σικελία, η κατακτητική μηχανή χρειάζεται πάντα «ένα πουκάμισο αδειανό», «μιαν Ελένη» για να πάρει μπρος, ένα όνομα που βαφτίζεται κίνητρο. Τα αποτελέσματα είναι αναπόφευκτα κωμικοτραγικά.
Ελένη, λοιπόν. Άλλη μία. Μετά τη μία και μοναδική που μας χαρίζει ο Όμηρος. Για να’ ρθουν μετά οι άλλες, των προαναφερθέντων ποιητών, ιστορικών και ρητόρων αλλά και μεταγενέστερων όπως π.χ ο Ισοκράτης, ο Ρονσάρ, ο Γκαίτε, ο Όφενμπαχ, ο Ζιροντού, ο Ρίτσος και άλλοι, και άλλοι, ων ουκ έστιν αριθμός. Και έπεται συνέχεια.» –Βασίλης Παπαβασιλείου
Σημείωμα Καλλιτεχνικού Διευθυντή
Γιατί ανεβάσαμε την Ελένη…
Αντιπολεμική ιαχή;
Σάτιρα;
Κλαυσίγελος;
Ίσως λιγότερο εντυπωσιακή μετά τη νίκη (Αισχύλος «Πέρσες»), περισσότερο αναγκαία μετά την ήττα στη Σικελία…
Καταστροφή μεγατόνων για την Ελένη-σύμβολο;
-Ιδέα;
-Τιμή;
Στην περίπτωση αυτή, αναζητήσατε την ύβρη!
Στον αντίποδα, αφήνοντας πίσω μας τον όλεθρο, όπως και τότε έτσι και τώρα, όπως θα έλεγαν οι ευφάνταστοι αλλά και σπουδαίοι ηθοποιοί μας… ραντεβού στο Κάϊρο! –Νίκος Κολοβός
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Μετάφραση: Παντελής Μπουκάλας, Σκηνοθεσία: Βασίλης Παπαβασιλείου, Συνεργάτης σκηνοθέτης-Δραματουργία: Νικολέτα Φιλόσογλου, Σκηνικά- Κοστούμια: Άγγελος Μέντης, Μουσική: Άγγελος Τριανταφύλλου, Χορογραφία: Δημήτρης Σωτηρίου, Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος, Ενορχήστρωση – Μουσική διδασκαλία: Γιώργος Δούσος, Moυσική διδασκαλία: Χρύσα Τουμανίδου, Βοηθός χορογράφου: Σοφία Παπανικάνδρου, Βοηθός σκηνοθέτη: Άννα- Μαρία Ιακώβου, Βοηθός σκηνογράφου -ενδυματολόγου: Έλλη Ναλμπάντη, Οργάνωση παραγωγής: Αθανασία Ανδρώνη, Οδηγοί σκηνής: Γιάννης Παλαμιώτης, Μαρίνα Χατζηιωαννίδου
Παίζουν: Έμιλυ Κολιανδρή (Ελένη), Θέμης Πάνου (Μενέλαος), Αγορίτσα Οικονόμου (Θεονόη), Γιώργος Καύκας (Θεοκλύμενος), Έφη Σταμούλη (Γερόντισσα), Δημήτρης Κολοβός (Αγγελιοφόρος Α’), Άγγελος Μπούρας (Αγγελιοφόρος Β’), Δημήτρης Μορφακίδης (Τεύκρος), Παναγιώτης Παπαϊωάννου (Θεράπων), Νικόλας Μαραγκόπουλος, Ορέστης Παλιαδέλης (Διόσκουροι)
Χορός: Νεφέλη Ανθοπούλου, Σταυρούλα Αραμπατζόγλου, Λουκία Βασιλείου, Μομώ Βλάχου, Ελένη Γιαννούση, Ηλέκτρα Γωνιάδου, Νατάσα Δαλιάκα, Χρύσα Ζαφειριάδου, Σοφία Καλεμκερίδου, Αίγλη Κατσίκη, Άννα Κυριακίδου, Κατερίνα Πλεξίδα, Μαριάννα Πουρέγκα, Φωτεινή Τιμοθέου, Χρύσα Τουμανίδου
Μουσικοί επί σκηνής: Γιώργος Δούσος (φλάουτο, κλαρίνο, σαξόφωνο, καβάλ), Δάνης Κουμαρτζής (κοντραμπάσο), Θωμάς Κωστούλας (κρουστά), Παύλος Μέτσιος (τρομπέτα, ηλεκτρική κιθάρα), Χάρης Παπαθανασίου (βιολί), Μανώλης Σταματιάδης (πιάνο, ακορντεόν).
Οι πρόβες του έργου, πραγματοποιήθηκαν κατόπιν ειδικής άδειας της Υπηρεσίας Πολιτικής Προστασίας, και έλαβαν χώρα με αυστηρή τήρηση από πλευράς συντελεστών όλων των απαραίτητων υγειονομικών μέτρων ασφάλειας αφού προηγουμένως διενεργήθηκαν κι όλα τα απαιτητά covid test.