Η ηθοποιός και σκηνοθέτις Ελένη Βλάχου δραστηριοποιείται τα τελευταία χρόνια στον χώρο του θεάτρου για όλη την οικογένεια, διασκευάζοντας και σκηνοθετώντας κλασικά έργα της παγκόσμιας δραματουργίας. Μαζί με τον Ηλία Βαμβακούση στη σύνθεση της μουσικής έχουν μεταφέρει επί σκηνής με εξαιρετική επιτυχία τον Έμπορο της Βενετίας του Σαίξπηρ, τον Ερωτόκριτο του Κορνάρου και τον Ταρτούφο του Μολιέρου.
Το CultureNow μίλησε με την Ελένη Βλάχου για την πιο πρόσφατη δουλειά της, την παράσταση «Συρανό», που είναι εμπνευσμένη από το κλασικό θεατρικό έργο του Εντμόν Ροστάν.
***
-Πώς αποφάσισες να καταπιαστείς με έργα του κλασικού ρεπερτορίου με σκοπό να τα παρουσιάσεις σε παιδικό κοινό, και πως προέκυψε ο «Συρανό»;
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Πριν το «Συρανό» είχε ξεκινήσει λίγο σαν πείραμα όλο αυτό με τα κλασικά έργα. Ήταν μια περίοδος που ακόμα δεν είχα κλείσει κάτι, είχα ελεύθερο χρόνο, οπότε αποφάσισα να ετοιμάσω μια πρόταση για μια παράσταση για παιδιά, με ένα έργο που να θεωρείται κάπως δύσκολο για μικρές ηλικίες… να δούμε τι θα βγει. Έτσι, έφτιαξα μια πρόταση για τον «Έμπορο της Βενετίας του Σαίξπηρ». Έγινε δεκτή η πρόταση, πέτυχε η συνταγή, και μετά μου φάνηκε τόσο ενδιαφέρον και δημιουργικό όλο αυτό, ώστε είπα να συνεχίσω και με άλλα κλασικά έργα.
Μέσα από αυτή τη διαδικασία είδα ότι τα κλασικά έργα είναι πολύ διαχρονικά και πολύ φιλόξενα για αυτόν που τα διαβάζει ή που τα βλέπει. Οικουμενικά φιλόξενα· για όλες τις ηλικίες, για όλους τους ανθρώπους και γι’ αυτό και νομίζω πως αντέχουν και στο πέρασμα του χρόνου.
Επίσης, όλα αυτά τα έργα έχουν μέσα τους πολλές ιστορίες· έχουν μια κεντρική ιστορία και πολλές άλλες γύρω-γύρω. Οπότε είναι πιο εύκολο για τα παιδιά να παρακολουθήσουν μια κεντρική ιστορία, και μετά αναλόγως με την ηλικία τους να πιάσουν και όλα τα άλλα τα νοήματα.
Το συγκεκριμένο έργο το διάλεξα αρχικά για το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Καβάλας όπου και παρουσιάστηκε την περασμένη σεζόν. Είναι μια ιστορία που πάντα με συγκινούσε.
-Η ποιητικότητα των κειμένων παραμένει;
Ναι, σε όλες τις διασκευές που έχω κάνει έως τώρα σε κλασικά έργα, στηρίζομαι στο ύφος και την αισθητική του πρωτότυπου. Στην περίπτωση που υπάρχει έμμετρος λόγος οπωσδήποτε τον διατηρώ. Έτσι και στο «Συρανό» έχω κρατήσει την ποιητικότητα του πρωτότυπου, αλλά το έχω εμπλουτίσει με σύγχρονα στοιχεία ώστε να μπορεί να σταθεί και στο σήμερα. Έχω καταλήξει στο συμπέρασμα πως σε μια διασκευή αν κανείς καταφέρει να μεταφέρει το ύφος της γλώσσας στο σήμερα, έχει κάνει ήδη τη μισή δουλειά.
-Ο «Συρανό» απευθύνεται σε παιδιά συγκεκριμένης ηλικίας;
Έχουμε πει από 5 μέχρι 105 ετών!
Προσπαθούμε με τους συνεργάτες μου, στις παραστάσεις που κάνουμε για παιδιά να παρουσιάζουμε ένα αποτέλεσμα που να μπορούν να παρακολουθήσουνε όλες οι ηλικίες, να είναι ευχάριστές για όλη την οικογένεια.
Απευθύνεται σε όλους λοιπόν, αλλά φυσικά ο καθένας θα καταλάβει και θα παρακολουθήσει αυτά που τον αγγίζουν τη συγκεκριμένη στιγμή. Τα υπόλοιπα θα τα πάρει μαζί του, να τον συνοδεύουν, ίσως για να τα κατανοήσει σε μια επόμενη φάση της ζωής του.
-Μιας και η παιδική ηλικία έρχεται με πολλές ανασφάλειες που σχετίζονται με την εξωτερική εμφάνιση θεωρείς πως τα παιδιά ταυτίζονται με τον «Συρανό», ή μοιάζει παράξενος και ανοίκειος στα μάτια τους;
Νομίζω ότι ο λόγος που θα ταυτιστούν τα παιδιά με τον Συρανό αρχικά δεν έχει να κάνει με το ότι έχει μια μεγάλη μύτη, ένα παράξενο εξωτερικό χαρακτηριστικό. Έχει να κάνει με το ότι είναι αντιήρωας. Οι περισσότερες ιστορίες είναι ιστορίες ηρώων, σούπερ ηρώων. Ο Συρανό όμως έχει πάρα πολλά αρνητικά στοιχεία στον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του. Έχει όμως και πολλά θετικά. Παρ’ όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει λόγω της εμφάνισής του, τον παρακολουθούμε να παλεύει με αισιοδοξία, ομορφιά, ποίηση και αγάπη. Οπότε, νομίζω και εύχομαι, πως η ταύτιση με τον Συρανό προέρχεται από το ότι είναι ένας τύπος σαν εμένα και εσένα.
Τώρα, η υπερβολή στο έργο, η σπανίως μεγάλη μύτη του ήρωα μας, υπάρχει για να έχουμε μια ιστορία… Αλλά στα παιδιά πολλά πράγματα φαίνονται υπερβολικά. Θυμάμαι για παράδειγμα στο σχολείο που κοροϊδεύανε παιδάκια επειδή φορούσαν γυαλιά – κάτι απόλυτα φυσιολογικό που στα παιδικά μάτια έμοιαζε παράξενο. Οπότε, τα παιδιά δέχονται πως ο Συρανό γίνεται αντικείμενο χλευασμού λόγω της εμφάνισής του, δεν είναι δύσκολο να ταυτιστούν και με αυτό.
-Για εσένα, το θέατρο – και κυρίως η εμπειρία σου ως ηθοποιός – σε έχει βοηθήσει να πάρεις πράγματα που μπορεί να τα θεωρούσες μειονεκτήματα και να τα μετατρέψεις σε χαρακτηριστικά που είσαι συμφιλιωμένη, και έτοιμη να παρουσιάσεις επί σκηνής;
Νομίζω πως η έκθεση που έχει αυτή η δουλειά σε βοηθάει σταδιακά να αποδέχεσαι πιο πολύ τον εαυτό σου, και να εκθέτεις πλευρές του για τις οποίες προηγουμένως μπορεί να ντρεπόσουν, να μην ήθελες να εκθέσεις και καθόλου, ή να ήθελες να είναι μόνο για σένα και τους πολύ δικούς σου ανθρώπους.
Επίσης, σου μαθαίνει κάτι πολύ σημαντικό· να μην σκας και τόσο αν σε κάποιον δεν αρέσεις. Δηλαδή ανεβαίνοντας στη σκηνή γνωρίζεις ότι κάποια πράγματα που θα κάνεις και θα πεις, σε κάποιους δεν θα αρέσουν καθόλου. Θα δεχτείς και αρνητικές κριτικές. Είναι μαγικό όμως όταν αρχίζεις να τα διαχειρίζεσαι όλα αυτά, και να τα αποδέχεσαι σα μέρος της δουλειάς. Φυσικά, αυτό σε βοηθάει ευρύτερα στον χαρακτήρα σου.
-Για να επιστέψουμε στην παράσταση στο θέατρο Χώρα και τον «Συρανό», βλέπω πως έχεις πολλούς νέους ηθοποιούς στο ανέβασμα, οπότε θα ήθελα να ρωτήσω γιατί το επέλεξες αυτό και γενικά τι χαρακτηριστικά ψάχνεις ως σκηνοθέτιδα στους συνεργάτες σου.
Έχοντας υπάρξει κι εγώ πρωτοεμφανιζόμενη ηθοποιός – και ακόμα και τώρα δεν είναι ότι έχω πολλά χρόνια στον χώρο- έχω βιώσει και βιώνω το πόσο δύσκολο είναι να σου δώσει κάποιος μια ευκαιρία. Έχω δει αυτόν το παραλογισμό που υπάρχει σε όλα τα επαγγέλματα, που παντού για να ξεκινήσεις χρειάζεται προϋπηρεσία… Οπότε, θέλω πολύ όταν είναι στο χέρι μου να μπορώ να δίνω ευκαιρίες σε ανθρώπους που το αξίζουν.
Όσες φορές έχει χρειαστεί να κάνω ακρόαση για να βρω ηθοποιούς δεν επιλέγω απαραίτητα τον πιο τεχνικά άρτιο ηθοποιό, παρά εκτιμώ περισσότερο κάποιον που μοιάζει συνεργάσιμος, καλός χαρακτήρας, και με πάθος για τη δουλειά. Βλέπω την προοπτική, πως αυτό το άτομο θα δουλέψει πολύ για να γίνει καλύτερο, και πως θα έχει συνεργατικό πνεύμα.
Οπότε συχνά έχω επιλέξει να συμμετάσχουν παιδιά στις παραστάσεις, που είναι στα ξεκινήματά τους – κάτι που δε μου έχει βγει σε κακό, θα συνεχίσω να το κάνω!
-Θες να μας πεις μερικά πράγματα για τον σκηνικό χώρο της παράστασης – για αυτήν την τεράστια παπαρούνα και την κούνια;
Δε μας το έχει πει κανείς παπαρούνα! Εμείς αυτό το λέμε «τα λουλούδια», αλλά έχεις πολύ δίκιο, αφού είναι κόκκινα..!
-Δίνουν κάπως ένα σουρεαλιστικό τόνο νομίζω…
Είχα πει στην Γεωργία Μπούρδα, που έκανε τα σκηνικά και τα κουστούμια της παράστασης, πως δεν θέλω η ιστορία μας να τοποθετηθεί σε κάποιο συγκεκριμένο τόπο, ή χρονική περίοδο. Της περιέγραψα πως θα ήθελα να είναι ένα μέρος που συναντιούνται πέντε φίλοι για να πουν μια ιστορία. Κάθε φορά, για να μπορέσω να παρουσιάσω ένα κλασικό έργο σε παιδιά βρίσκω κάποιο κόλπο για να το κάνω πιο προσβάσιμο. Αυτή τη φορά η εισαγωγή, το “κόλπο” μου, ήταν οι πέντε φίλοι. Αυτή η παρέα ταξιδευτών σταματάει κάθε φορά σε κάποιο μέρος και παίζει ένα παιχνίδι- ανοίγουν τα σακίδια τους, βγάζει ο καθένας ένα αντικείμενο και με αυτά τα αντικείμενα φτιάχνουν μια ιστορία.
Η Γεωργία Μπούρδα λοιπόν έψαξε και μου έφερε κάτι φανταστικές φωτογραφίες από σουρεάλ πάρκα από Ιαπωνία, από Σκανδιναβία και αλλού. Καταλήξαμε λοιπόν στο να φτιάξουμε κάτι που να μοιάζει με πάρκο, αλλά με μια δόση σουρεαλισμού. Πέρα από την τσουλήθρα στο σκηνικό μας δεν έχουμε τα κλασικά παιχνίδια παιδικής χαράς, δεν υπάρχουν δέντρα και λουλούδια, αλλά υπάρχει αυτή η τεράστια παπαρούνα που λες. Μας χρησιμεύει γιατί υπάρχει και η περιβόητη σκηνή με το μπαλκόνι της Ρωξάνης, όπου έρχονται ο Κριστιάν και Συρανό και κάπου πρέπει να κρυφτούν! Ε, εμάς κρύβονται πίσω από την τεράστια παπαρούνα και τελειώσαμε!
-Ιδιαίτερη μνεία αξίζει και στη μουσική του Ηλία Βαμβακούση, ο οποίος μάλιστα βρίσκεται και επί σκηνής κατά τη διάρκεια των παραστάσεων.
Με τον Ηλία έχουμε δουλέψει μαζί και στις προηγούμενες παραστάσεις που έχω κάνει για παιδιά, με κοινό στόχο τα παιδιά αφού θα έρθουν σε επαφή με το κείμενο μιας εποχής, μιας χώρας, να έρθουν σε επαφή και με την αντίστοιχη μουσική.
Ο Ηλίας Βαμβακούσης έκανε λοιπόν μια εκπληκτική έρευνα σε μουσικές του 19ου αιώνα που έζησε ο Εντμόν Ροστάν και του 17ου αιώνα, που είναι η εποχή που διαδραματίζεται το έργο, αλλά και της παραδοσιακής γαλλικής μουσικής, καθώς και σύγχρονων καλλιτεχνών, όπως ο Stromae. Έχει φτιάξει λοιπόν μια μίξη από όλα αυτά για τη μουσική της παράστασης και τα φανταστικά τραγούδια που τραγουδούν ζωντανά μαζί με τους ηθοποιούς.
-Υπάρχει κάποια παιδική αντίδραση στον Συρανό που σου έχει εντυπωθεί;
Αυτό το έργο μιλάει – μέσα σε άλλα -και για το θάνατο, γιατί – spoiler – ο Κριστιάν, και αργότερα και ο Συρανό, πεθαίνουν. Μας έχουν κάνει εντύπωση οι αντιδράσεις των παιδιών σε σχέση με αυτό. Δεν το πιστεύουν, τους κάνει φοβερή εντύπωση, αλλά εμάς μας κατέπληξε το πόσο γρήγορα τα παιδιά το αποδέχονται ως γεγονός, και πηγαίνουν παρακάτω, παρακολουθώντας τη συνέχεια της παράστασης. Έτσι, ενώ πολλοί γονείς και δάσκαλοι είχαν ανησυχήσει σε σχέση με αυτό, εν τέλει τα παιδιά δεν είχαν κάποιο θέμα.
Είναι αξιοθαύμαστο πόσο ανοιχτό μυαλό έχουν τα παιδιά. Ακόμα και αν τους κάνει trigger το θέμα “θάνατος” είναι ικανά να το διαχειριστούν με έναν πολύ δημιουργικό και φωτεινό τρόπο. Αυτό με κάνει να λέω στον εαυτό μου «συνέχισε να δίνεις πιο δύσκολα πράγματα στα παιδιά γιατί το έχουν, μην προαποφασίζεις ότι δεν μπορούν». Νομίζω τείνουμε να τα αμφισβητούμε, ενώ έχουν μια φοβερή συναισθηματική νοημοσύνη. Τα παιδιά μπορούν να καταλάβουν πολλά, είναι πιο ανοιχτά συναισθηματικά από εμάς γιατί είναι ακόμα τόσο αθώα.
Παράλληλα γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο θέλει και πολλή προσοχή – δε μπορείς να πετάς στο παιδί αυτά τα θέματα, θέλει μια φροντίδα, αλλά μπορείς να του τα πεις όλα θεωρώ, μπορείς να του μιλήσεις για τα πάντα.
-Είναι διαφορετική, πιστεύεις, η εμπειρία του παιδιού όταν έρχεται με την οικογένειά του, από όταν έρχεται να δει την παράσταση με το σχολείο;
Για εμάς σίγουρα ναι (γέλια)! Όταν είναι με τους γονείς τους τα παιδιά τείνουν να κάθονται ήσυχα, ενώ στις σχολικές παραστάσεις επηρεάζεται το ένα από το άλλο και υπάρχει ένα διαφορετικό κλίμα.
Από την άλλη, είναι ωραία η συνθήκη της σχολικής τάξης, που το παιδί είναι με τους φίλους του. Είναι συγκινητικό να βλέπεις να παρακολουθούνε μαζί ένα έργο που τα “κρατάει” – όπου τα παιδιά γελάνε μαζί ή ξαφνιάζονται μαζί, και που συζητάνε στο διάλειμμα. Μας υπενθυμίζει αυτή τη δύναμη που έχει το θέατρο · το να μοιράζεσαι μαζί με άλλους μια κοινή εμπειρία.
-Πώς είναι σαν αίσθηση το να ξέρεις ότι για κάποια παιδιά η πρώτη επαφή με το θέατρο γίνεται μέσω μιας δικής σου παράστασης;
Τρελαίνομαι από χαρά! Είναι κάτι το μοναδικό.
Στην πρεμιέρα μας ήρθε ένα μωρό μιας φίλης μου – ενός χρονών, όποτε ο «Συρανό» ήταν η πρώτη του παράσταση. Με ενθουσίασε αυτό. Και κάθισε ήσυχο, άκουγε τις μουσικές…
Είναι ωραία αίσθηση γιατί νιώθεις ότι κάτι προσφέρεις. Γενικά -δουλεύοντας κυρίως ως ηθοποιός – πολύ συχνά μου υπενθυμίζω ότι δεν θα σώσω τον κόσμο με τη δουλειά μου. Δεν πρέπει να πετάμε στα σύννεφα αυτοί που ασχολούμαστε με το θέατρο. Προσφέρουμε αλήθεια πολλά, ωστόσο, με το θέατρο για παιδιά συνέχεια καταλαβαίνεις ότι προσφέρεις ακόμα περισσότερα. Και αν μπορείς να δώσεις λίγη ομορφιά στα παιδιά που μεγαλώνουν σε έναν κόσμο τόσο δύσκολο νιώθεις ότι έχεις πετύχει κάτι πολύ σημαντικό.
-Υπάρχει κάποιο άλλο επαγγελματικό πρότζεκτ σου για το οποίο θα ήθελες να ενημερώσεις τους αναγνώστες και αναγνώστριες του CultureNow;
Για το ενήλικο κοινό θα αναφέρω τη συμμετοχή μου σαν ηθοποιός στην παράσταση «Σπυριδούλες» στο θέατρο Τζένη Καρέζη με την ομάδα 4Frontal κάθε Σάββατο και Κυριακή. Εκεί μη φέρετε τα παιδιά σας, εκτός αν είναι έφηβοι!
Η παράσταση είναι εμπνευσμένη από την ιστορία της δωδεκάχρονης Σπυριδούλας, της ψυχοκόρης που σιδερώθηκε από τα αφεντικά της τη δεκαετία του 1950. Παίρνουμε αφορμή από αυτά τα πρόσωπα και συμβάντα, και μιλάμε και για άλλες «Σπυριδούλες» και της εποχής εκείνης αλλά και τις σύγχρονες.
-Οπότε ραντεβού στις «Σπυριδούλες», και φυσικά στο θέατρο Χώρα για την παράσταση «Συρανό».
Διαβάστε επίσης:
Συρανό, του Εντμόν Ροστάν από την Ελένη Βλάχου στο Θέατρο Χώρα
