Ολοκληρωμένη παρουσίαση των τραγουδιών από τον μουσικό θησαυρό του Παναγιώτη Τούντα Σχέδιο θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 3 Απριλίου στο Μικρό Παλλάς στο πλαίσιο του φεστιβάλ ελληνικής μουσικής με σημείο επανεκκίνησης το ρεμπέτικο που σχεδίασε και οργάνωσε Το Ελληνικό Σχέδιο. Μαζί θα παρουσιαστούν σε πρώτη εκτέλεση δύο νέα έργα του συνθέτη Τάσου Ρωσόπουλου, αναθέσεις του Ελληνικού Σχεδίου, οι «Ματσαράγκες, πέντε χοροί του υπόκοσμου για σόλο κιθάρα» με την κιθαρίστα Κορίνα Βουγιούκα και το έργο για μικρό σύνολο «Λαϊκοί Ιππότες», δύο έργα όπου το ρεμπέτικο εμπνέει και επηρεάζει την σύγχρονη μουσική δημιουργία.
Με τίτλο «Ο Θησαυρός του Παναγιώτη Τούντα και το νέο στο ρεμπέτικο» άγνωστα και ακυκλοφόρητα τραγούδια του μεγάλου Σμυρνιού συνθέτη συμπληρώθηκαν και ενορχηστρώθηκαν από έναν σύγχρονο σπουδαίο του ρεμπέτικου, τον Μανόλη Πάππο και παρουσιάστηκαν τμηματικά σε πρώτη εκτέλεση. Το βράδυ της Δευτέρας 3 Απριλίου θα ακούσουμε στο σύνολο τους τα τραγούδια που μέχρι στιγμής έχουν ανασυντεθεί και απολαύσαμε το προηγούμενο διάστημα.
Το υλικό του Παναγιώτη Τούντα προέρχεται είτε από προσχέδια μελλοντικών τραγουδιών ή μελωδιών ή τραγούδια τα οποία δεν είχαν ολοκληρωθεί στιχουργικά και έτσι παρέμειναν ακυκλοφόρητα. Άλλα απλά δεν βρήκαν λόγω συγκυριών τον δρόμο προς την δισκογραφία. Όμως η μεγαλοφυΐα και το προσωπικό ύφος του συνθέτη είναι αναμφισβήτητα καταγεγραμμένη σε αυτά.
Σύγχρονοι ποιητές και στιχουργοί έγραψαν στίχο σε ακυκλοφόρητες μελωδίες του Τούντα σε μια ετεροχρονισμένη ‘συνεργασία’ με χρονική απόσταση ενός αιώνα. Οι Διονύσης Καψάλης, Γιώργος Κοροπούλης, Κώστας Φασουλάς, Δημήτρης Παπαδημητρίου και Βερόνικα Δαβάκη ανέλαβαν να συμπληρώσουν τον μερικώς ή ολικώς ελλείποντα στίχο, όπου αυτό συνέβαινε.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο Μανόλης Πάππος, αδιαμφισβήτητα από τους κορυφαίους εκτελεστές μπουζουκιού του καιρού μας, διατηρεί την πηγαία έκφραση και ήχο του οργάνου σε μια εποχή που το μπουζούκι τείνει να εκφυλισθεί. Σεμνή αλλά μαγική δεξιοτεχνία και αισθητικό μέτρο, καλλιέργεια και βαθειά ποιητική προσωπικότητα τον τοποθετούν δίκαια ως επιλογή πρώτη για να του εμπιστευθούμε τον θησαυρό του Τούντα.
Τα ευρήματα αποκάλυψαν ένα πλούσιο κοίτασμα τριάντα περίπου τραγουδιών. Ο Μανόλης Πάππος πήρε ως επί το πλείστον μια απλή σελίδα με μόνο το μελωδικό υλικό και τις «ανταποκρίσεις», χωρίς καν τα ακόρντα. Σε σπάνιες περιπτώσεις πήρε πάρτα πιάνου και φωνής, όπου δηλαδή υπήρχαν και τα ακόρντα. Και άλλες φορές μόνο ιδέες «ορφανές», δηλαδή χωρίς ανάπτυξη και φυσικά στίχο. Η ομάδα αυτή των ακυκλοφόρητων τραγουδιών του Τούντα περιλαμβάνει ένα ευρύ ρεπερτοριακό φάσμα τραγουδιών και ιδεών και από τις τρεις συνθετικές του περιόδους. Η πρώτη του περίοδος 1926-1933, περιλαμβάνει τραγούδια της σμυρναίικης σχολής που έχουν καταβολές στο ύφος των δύο πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα της Μικράς Ασίας, όπου έχουμε την σμίξη των ευρωπαϊκών μουσικών στοιχείων και του παραδοσιακού ύφους. Πάνω σε αυτήν την νοοτροπία η συμβολή του Τούντα υπήρξε καθοριστική για την εξέλιξη τους είδους. Σε αυτήν ακριβώς την περίοδο γίνεται ευρύτερα γνωστός στο κοινό και στους μουσικούς και αναδεικνύεται ως ένας από τους πιο αγαπημένους και κορυφαίους συνθέτες. Η δεύτερη του περίοδος τοποθετείται μεταξύ 1934-1937 με εμφανή πλέον την επιρροή του ρεμπέτικου τραγουδιού. Τέλος η περίοδος 1937-1941, όπου κυριαρχεί το καθαρά λαϊκό ύφος, με το μπουζούκι σε πρωταγωνιστικό ρόλο.
Τα τραγούδια προέρχονται και από τις τρείς συνθετικές περιόδους του Τούντα με ρεπερτόριο που περιλαμβάνει: ελαφρά, μικρασιάτικα-καφέ αμάν, ρεμπέτικα και δημοτικά τραγούδια. Άλλα ολοκληρωμένα (και στιχουργικά) και άλλα που συμπληρώθηκαν δημιουργικά με το σύγχρονο δυναμικό στο τραγούδι.
Για τον Παναγώτη Τούντα ο ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής του Ελληνικού Σχεδίου Δημήτρης Παπαδημητρίου σχολιάζει: «O Παναγώτης Τούντας θεωρείται δίκαια ένας μεγάλος συνθέτης του σμυρναίικου ρεμπέτικου. Γνώστης θεωρίας της μουσικής σε βάθος μας άφησε τέλειες, σχεδόν καλλιγραφημένες παρτιτούρες με εντυπωσιακή για το είδος αυτό σημειογραφία. Ο πετυχημένος πειραματισμός του στην τολμηρή πολυτροπικότητα των μελωδιών του φωτίζει ακόμα και σήμερα μια δύσβατη περιοχή του ελληνικού μελωδισμού. Περιοχή που για να την βαδίσει ο συνθέτης του χρειάζεται σπάνιο ταλέντο και γνώση. Είναι δε ο Τούντας πράγματι η σπάνια περίπτωση όπου η γνώση της δυτικής μουσικής δεν κατέστρεψε το φυσικό ελληνικό στοιχείο της μουσικής του. Αντίθετα τον βοήθησε να το επεκτείνει.»
Το Ελληνικό Σχέδιο στο φετινό καλλιτεχνικό του πρόγραμμα επέλεξε να θέσει στο επίκεντρο και να φωτίσει το ρεμπέτικο τραγούδι, επιχειρώντας την επανεκκίνηση του. Από το ίδιο σημείο όμως που το πήρε η γενιά του Χατζιδάκι προς άλλες πιθανόν κατευθύνσεις, αναζητώντας τις παλαιές πηγές δύναμης και αλήθειας στο σήμερα. Πρόκειται για παραγγελίες έργων που εντάσσονται στον πυρήνα της φιλοσοφίας του, δηλαδή την ανάδειξη και προώθηση πρωτότυπου μουσικού υλικού τόσο από νεότερους όσους και από καταξιωμένους συνθέτες.
Σε αυτό το πλαίσιο έγινε η παραγγελία στον συνθέτη Τάσο Ρωσόπουλο ο οποίος συνέθεσε δύο έργα, τις «Ματσαράγκες, πέντε χοροί του υπόκοσμου για σόλο κιθάρα» και τους «Λαϊκούς Ιππότες» που θα παρουσιαστούν σε πρώτη πανελλήνια εκτέλεση. Ο συνθέτης σχολιάζει:
Οι «Ματσαράγκες» είναι ένα έργο που συνδυάζει την ρεμπέτικη παράδοση με το λόγιο ρεπερτόριο της κιθάρας ως μια προσπάθεια δημιουργικής αξιοποίησης της παράδοσης σε νέο υλικό. Πέντε γνώριμες φιγούρες αναζητούν έναν χορό πριν βγουν για ματσαράγκες. Ο καθένας τον σκοπό του, ο καθένας τον ρυθμό του, όλοι τους χορεύουν για μια στιγμή ελευθερίας, μια στιγμή δικαίωσης και παρηγοριάς.
Οι «Λαϊκοί Ιππότες» είναι ένα μουσικό έργο για σύνολο δωματίου που διηγείται αποσπάσματα της ρεμπέτικης ζωής με κεντρικό άξονα τον άγραφο και απαράβατο κώδικα που οι ρεμπέτες προάσπιζαν στο ήθος, την εμφάνιση και την συμπεριφορά τους. Ένα έργο για το κούρδισμα (καραντουζένι), το μουστάκι, τον ερωτισμό, τα όπλα, το διαρκές παράπονο, το κουστούμι, τη ματαίωση, την αίσθηση ελευθερίας, την περηφάνια, την απομόνωση, το τραγούδι, το χασίς, τον χορό, τη διαμαρτυρία.
Όλες οι δράσεις του Ελληνικού Σχεδίου υποστηρίζονται από το Ίδρυμα Ωνάση.
Συντελεστές
Ανέκδοτα τραγούδια Παναγιώτη Τούντα
Στίχοι: Διονύσης Καψάλης, Γιώργος Κοροπούλης, Κώστας Φασουλάς, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Βερόνικα Δαβάκη
Μουσικοί
Μανόλης Πάππος, μπουζούκι /ενορχήστρωση
Γιάννης Ζευγώλης, βιολί
Κώστας Κωστάκης, κιθάρα
Χαρούλα Τσαλπαρά, πιάνο
Γιάννης Κάτος, κοντραμπάσο
Αυγερινή Γάτση, ακορντεόν
Ερμηνεύουν: Αυγερινή Γάτση, Βερόνικα Δαβάκη, Παναγιώτης Παναγάκης και ο Μανόλης Πάππος
Ματσαράγκες, πέντε χοροί του υπόκοσμου για σόλο κιθάρα του Τάσου Ρωσόπουλου
Κορίνα Βουγιούκα, κιθάρα
Λαϊκοί Ιππότες του Τάσου Ρωσόπουλου
Κορίνα Βουγιούκα, κιθάρα
Κωστής Θέος, τσέλο
Ίρις Λουκά, βιόλα
Βαγγέλης Παπαγεωργίου, ακορντεόν κοντσέρτου
Παραγωγή: Ίδρυμα Ωνάση
Καλλιτεχνική επιμέλεια / Εκτέλεση παραγωγής: ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ
Πρόεδρος / Σχεδιασμός καλλιτεχνικού προγράμματος: Δημήτρης Παπαδημητρίου
Διευθυντής: Βασίλης Δραμουντάνης
Σχεδιασμός ήχου: Γιάννης Λαμπρόπουλος
Artwork: Γιώργος Βαβυλουσάκης
Επικοινωνία για το Ελληνικό Σχέδιο: Ειρήνη Λαγουρού