Τα δύο ιδρύματα μηδενίζουν τη μεταξύ τους απόσταση στο όνομα του πολιτισμού και, πιο συγκεκριμένα, της σύγχρονης μουσικής. Φοιτητές της κατεύθυνσης «Πολιτισμός και Πολιτιστική Διαχείριση» του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου, μουσικοί, συνθέτες, καθώς και εκπρόσωποι του εξειδικευμένου προσωπικού της Στέγης, μοιράζονται πρωτοπόρες ιδέες, εμπειρίες και γνώση, έτσι ώστε να δημιουργήσουν, να οργανώσουν και να προωθήσουν τον κύκλο των συναυλιών, αλλά και κάθε συναυλία ξεχωριστά.
Το κείμενο που ακολουθεί είναι από τις φοιτήτριες της κατεύθυνσης «Πολιτισμός και Πολιτιστική Διαχείριση» του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου: Ηλιάννα Θεοδωρακοπούλου και Αντωνία Νησωτάκη
Πάνω από την πολύβουη λεωφόρο οικοδομείται τα τελευταία χρόνια μία ηχητική γέφυρα. Μία Γέφυρα μουσικής πάνω από τη λεωφόρο Συγγρού, από τη Στέγη ως το Πάντειο, που για τρίτη συνεχή χρονιά μας φέρνει σε επαφή με ιδιαίτερα και πρωτόγνωρα ακούσματα. Ένα ρεσιτάλ κοντραμπάσου, μια σύζευξη βιολιού, τσέλου και μπαγιάν, ένα νεαρό κουαρτέτο σαξοφώνων και εκτελέσεις νέων έργων συνοψίζουν αυτή τη σαιζόν, η εναρκτήρια συναυλία της οποίας θα δοθεί στις 24 Ιανουαρίου. Ο κοντραμπασίστας Νίκος Τσουκαλάς θα δώσει ένα ρεσιτάλ με εξαιρετικά απαιτητικά έργα γραμμένα από το 1976 ως το 2017.
Ένα Σάββατο απόγευμα, κάπως αργοπορημένες, διασχίσαμε βιαστικά τα δαιδαλώδη ενδότερα της Στέγης, με σκοπό να συναντήσουμε τον κ. Τσουκαλά. Στο Green Room του κτηρίου, ο ταλαντούχος κοντραμπασίστας με το ήρεμο βλέμμα, ετοιμάστηκε να απαντήσει στις απορίες μας σχετικά με την επερχόμενη συναυλία.«Πρέπει να περιμένετε ένα κοντραμπάσο όπως δεν το έχετε ξανακούσει ποτέ», μας προετοιμάζει.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Θέλουμε όμως πρώτα να μάθουμε λίγα πράγματα για τον ίδιο. Τον ρωτάμε σχετικά με την επιλογή του οργάνου, τη σύγχρονη μουσική, τη σχέση του με τους υπόλοιπους συνεργάτες.
«Καταρχήν, υπήρχε η φυσική ροπή μου προς τις χαμηλότερες νότες. Οι χαμηλές συχνότητες είναι πιο φιλικές στο σώμα, γιατί στην πραγματικότητα δεν τις ακούμε, τις αισθανόμαστε περισσότερο στο στομάχι. Νομίζω ότι η επιλογή του κοντραμπάσου ήταν κάτι το νομοτελειακό, λόγω αυτής της έλξης που είχα για τις χαμηλές νότες και φωνές, που υποστηρίζουν όλο το οικοδόμημα της μουσικής».
«Σαν ακροατής, γνώρισα τη σύγχρονη μουσική πάρα πολύ νωρίς. Η αγάπη γι αυτήν πάντως, δεν περνάει από μια διαδικασία εκλογίκευσης, αλλά είναι περισσότερο κάτι σαν μεταφυσική, αισθάνομαι ότι μάλλον ήταν μοιραίο να ασχοληθώ μαζί της».
«Γνωρίζω πάρα πολύ καλά τους ανθρώπους που θα συνεργαστώ, πρόκειται για σχέση ζωής με τους περισσότερους. Στο έργο του Beat Furrer Λωτοφάγος θα συνεργαστώ με τη σύντροφό μου [τη σοπράνο Νέλη Μαυροειδή], είναι κάτι που δεν μπορεί να συμβεί συχνά. Με τον Stefano Scodannibio πάλι [συνθέτη του οποίου θα παίξει το έργο Alisei] είναι μια σχέση ζωής εξ αποστάσεως, μια φαντασιακή σχέση με έναν εκτελεστή τον οποίο θαυμάζω». Με τον βιολονίστα Κώστα Καριτζή, με τον οποίο ο Νίκος Τσουκαλάς έχει μια φιλική σχέση για πάνω από 20 χρόνια, θα παίξει το έργο του Isang Yun Together. «Υπάρχει ένας ανθρώπινος δεσμός που συνδέει τα κομμάτια».
Είχατε πει ότι «το οπτικό κομμάτι είναι σημαντικό στη σύγχρονη μουσική». Γιατί θεωρείτε ότι συμβαίνει αυτό;, ρωτάμε με αφορμή όσων μας είχε πει σε προηγούμενη συνάντηση στο Πάντειο.
«Στη σύγχρονη μουσική υπάρχει το στοιχείο της έκπληξης», απαντά». Αν άκουγες το Alisei σε μια ηχογράφηση, θα αναρωτιόσουν πώς παράγεται αυτός ο ήχος. Αυτός είναι ο λόγος που ο εκτελεστής πρέπει να είναι μπροστά σου, το κομμάτι της διάδρασης είναι σημαντικό.
Μας εξηγεί επίσης με ποια λογική συνδέονται τα έργα του προγράμματος μεταξύ τους.
«Αυτό είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον. Καταρχήν υπάρχει το «ντουέτο» Ιάννης Ξενάκης – Κορνήλιος Σελαμσής. Ο Κορνήλιος, έχοντας ακούσει το Θέραψ του Ξενάκη, έχει πάρει κάποια «μόρια» του υλικού που χρησιμοποιεί ο Ξενάκης και τα έχει μετασχηματίσει με έναν απόλυτα δικό του τρόπο. Με την απόλυτα δική του γλώσσα. Έχει προσπαθήσει να φτάσει σε ακραίες εκφάνσεις του οργάνου, τις οποίες και εγώ δεν έχω ξαναδοκιμάσει». Όσο για το συνολικό πρόγραμμα της συναυλίας το βλέπει σαν «μια αψίδα όπου οι δύο κολώνες της είναι το Θέραψ και το έργο του Κορνήλιου» (το οποίο γράφτηκε ειδικά γι’ αυτή τη συναυλία και ονομάζεται Aleph). Έχει επιλέξει να ξεκινήσει παίζοντας το έργο του Ξενάκη, κάτι που «είναι σχεδόν στα όρια της τρέλας». «Ο Λωτοφάγος του Beat Furrer, πάλι, αντλεί την έμπνευσή του από ένα ποίημα, και ο Σελαμσής, χωρίς να το γνωρίζει αυτό, χρησιμοποιεί στο τελευταίο κομμάτι του έργου του τη μεταφορά ενός ποιήματος. Υπάρχουν δηλαδή διάφοροι κρίκοι ανάμεσα στα έργα, χωρίς να υπάρχει μία γραμμική συνεκτικότητα. Εγώ θα ονόμαζα αυτό το project συνέργεια».
Ρωτάμε επίσης ποια είναι τελικά η σχέση του εκτελεστή με το κάθε έργο;
«Η πολύ απλοϊκή απάντηση σε αυτό είναι ότι εξαρτάται από το τι θέλει να πει ο συνθέτης. Όταν ο συνθέτης λοιπόν θέλει να εκφράσει κάτι, ο εκτελεστής είναι απλά ένα εκτελεστικό όργανο, πρέπει να τον υπηρετήσει».
Αυστηρός; Ίσως. Όμως, όπως μας λέει και ο ίδιος: «Αν επαναπαύεσαι σε κάτι το οποίο είναι μέτριο, θα είναι πάντα μέτριο».
Συνεχίζουμε την συζήτηση μας με ένα ακόμα έργο που αναμένεται να προκαλέσει αίσθηση στο κοινό, λόγω της ασυνήθιστης χρήσης ηλεκτρονικών μέσων. Πρόκειται για το έργο της φιλανδής συνθέτριας Kaajia Sariaaho, Folia.
«Οι ήχοι που βγαίνουν από το κοντραμπάσο θα μεταβάλλονται. Ουσιαστικά πρόκειται για κάποια εφέ, τα οποία αποτελούν μια προέκταση αυτού που θα κάνει το κοντραμπάσο εκείνη τη στιγμή. Θα δημιουργηθούν ηχοχρώματα που θα είναι πολύ διαφορετικά από αυτό που θα έχουμε ακούσει ως τότε. Ο χειριστής των ηλεκτρονικών [ο συνθέτης Tim Ward] παίζει εκείνη τη στιγμή μαζί μου, με τον εκτελεστή, δεν είναι κάτι δηλαδή που είναι προ-ηχογραφημένο. Σ’ αυτό το έργο μπορεί να συμβεί και κάτι τυχαίο πάνω στη σκηνή που να μην έχει συμβεί στις πρόβες, όμως αυτό δεν ξεφεύγει από τη σύνθεση, απλά έτσι είναι γραμμένο το έργο».
Αυτή η σχέση με το παρόν αποτελεί γι αυτόν ένα συναρπαστικό στοιχείο στη σύγχρονη μουσική. Σε προηγούμενη συνάντηση μας στο Πάντειο μας αναφέρει:
«Με συναρπάζει αυτή η μουσική γιατί αισθάνομαι λίγο σαν να γράφεται επάνω σε εμάς που ασχολούμαστε μαζί της. Είναι κάτι ζωντανό που συμβαίνει τώρα και απευθύνεται σε όλες τις αισθήσεις».
Συμπεράσματα;
– Ο πλούτος των ηχοχρωμάτων του κοντραμπάσου που θα ακούσουμε στις 24 Ιανουαρίου θα αποτελέσει μια εμπειρία που δεν έχουμε συχνά την ευκαιρία να ζήσουμε. «Δεν νομίζω ότι θα υπάρχει κάτι που δεν θα ακουστεί σε αυτή τη συναυλία, είτε με τον φυσικό ήχο, είτε με τον ηλεκτρονικό…».
– Θα έχουμε την ευκαιρία να παρευρεθούμε στην πρεμιέρα του Aleph του Κορνήλιου Σελαμσή. «Ίσως και εγώ θα το ακούσω για πρώτη φορά στη συναυλία! (γέλια) Σίγουρα και ο συνθέτης, ολοκληρωμένο θα το ακούσει στη συναυλία…»
– Παρόλο που ο Νίκος Τσουκαλάς θα παρουσιάσει έργα που σπρώχνουν τον εκτελεστή στα όρια του και ενδιαφέρεται για τις πιο ακραίες εκφάνσεις της σύγχρονης μουσικής, θεωρεί λάθος αν αυτό καταλήγει να γίνεται αυτοσκοπός της. «Ο νεωτερισμός για τον νεωτερισμό έχει πάψει να υφίσταται σαν λογική. Έχουν υπάρξει πλέον όλοι οι τρόποι για να συνθέσει κάποιος μουσική».
Μήπως ήρθε η ώρα να μπείτε και εσείς στον πολύμορφο κόσμο της σύγχρονης μουσικής, περνώντας απλώς από μια μουσική γέφυρα πάνω από τη λεωφόρο Συγγρού;
Extra tip: όσοι βρεθούν στο Πάντειο το βράδυ της συναυλίας θα έχουν την ευκαιρία, πριν από το ρεσιτάλ, να παρακολουθήσουν μια συζήτηση με τους συνθέτες Νίκο Σταυρόπουλο και Κορνήλιο Σελαμσή για τη σχέση τους με το έργο του Ιάννη Ξενάκη. Στο τέλος της συζήτησης θα ακουστεί η ηλεκτρονική Topophilia του Ν. Σταυρόπουλου, η οποία διακρίθηκε με το 1ο βραβείο στον διεθνή διαγωνισμό ηλεκτροακουστικής μουσικής Ιannis Xenakis (ώρα 19:00).
Πρόγραμμα ρεσιτάλ (20:30):
Ιάννης Ξενάκης, Θέραψ (1976) για σόλο κοντραμπάσο
Beat Furrer, Lotofagos (2007) για κοντραμπάσο και σοπράνο
Kaija Saariaho, Folia (1995) για κοντραμπάσο και ηλεκτρονικά
Stefano Scodanibbio, Alisei (1986) για σόλο κοντραμπάσο
Isang Yun, Together (1989) για κοντραμπάσο και βιολί
Κορνήλιος Σελαμσής, Aleph (2017) για σόλο κοντραμπάσο
Συντελεστές:
Νίκος Τσουκαλάς, κοντραμπάσο
Νέλη Μαυροειδή, σοπράνο
Κώστας Καριτζής, βιολί
Tim Ward, ηλεκτρονικά
Υπεύθυνη πρότζεκτ: Λορέντα Ράμου
Υπεύθυνη καθηγήτρια Παντείου: Ανδρομάχη Γκαζή
Περισσότερα: http://www.sgt.gr/gre/SPG2000/, Facebook: μια γέφυρα μουσικής πάνω από τη Συγγρού vol.3