Ένα Τοτέμ από τον Καναδά στο Μουσείο Μπενάκη

Στο πλαίσιο των 70 χρόνων διπλωματικών σχέσεων Ελλάδας-Καναδά, το Μουσείο Μπενάκη και η Πρεσβεία του Καναδά προσκαλούν …

τους επισκέπτες να βιώσουν την παραδοσιακή τέχνη των «Πρώτων Εθνών» του Καναδά. Πρόκειται για την παρουσίαση ενός Τοτέμ δημιουργίας του φύλαρχου KwaGulth, Tony Hunt.

Τα τοτέμ είναι μνημεία των λαών των Πρώτων Εθνών του Βορειοδυτικού Ειρηνικού Ωκεανού που αναπαριστούν και τιμούν προγόνους, ιστορίες, ανθρώπους ή γεγονότα. Παρουσιάζουν όντα ή ζώα που σηματοδοτούν τη γενεαλογία μιας οικογένειας και επικυρώνουν τα ισχυρά δικαιώματα και τα προνόμια που κατείχε. Τα τοτέμ δεν διηγούνται κατ ‘ανάγκη μια ιστορία. Λειτουργούν ως τεκμήρια για τους θρύλους και την ιστορία των μελών της κοινότητας, της συγκεκριμένης οικογένειας ή πατριάς.

Το σκάλισμα του τοτέμ δεν απαιτεί μόνο καλλιτεχνική δεξιότητα, αλλά προϋποθέτει και βαθειά γνώση της πολιτιστικής ιστορίας και της οικολογίας των δασών. Τα περισσότερα τοτέμ γίνονται από τον Δυτικό κόκκινο κέδρο, ένα ανθεκτικό στη σήψη δέντρο που είναι εύκολο να σκαλιστεί.

Από τα πρώτα δείγματα μέχρι τα πιο σύγχρονα, τα τοτέμ κατέχουν σημαντικό κοινωνικο-πολιτιστικό ρόλο σε πολλές κοινότητες των Πρώτων Εθνών και γι’ αυτό υψώνονται με ειδικές τελετές, που συχνά συνοδεύονται απο εορτασμούς.

Το Τοτεμ που φιλοξενείται στο Μουσείο Μπενάκη δημιουργήθηκε από τον φύλαρχο Tony Hunt στις αρχές της δεκαετίας του 1960.

Συνίσταται σε τέσσερα τμήματα, καθένα από τα οποία συμβάλλει στην ιστορία του. Η κορυφή του Τοτέμ αντιπροσωπεύει τον αρχηγό της φυλής με κωνικό καπέλο. Κάτω από τον αρχηγό με το κωνικό καπέλο βρίσκεται το κοράκι, στο στόμα του είναι ο βάτραχος και στη βάση του Τοτέμ η φάλαινα.

Πολλοί θεωρούσαν ότι αυτές οι διαφορετικές παραστάσεις είχαν μια λατρευτική σημασία, αλλά τα τοτέμ χρησιμοποιήθηκαν ως σήματα και εργαλεία επικοινωνίας, και όχι ως λατρευτικά σύμβολα.

Σύμφωνα με τα αρχεία του Υπουργείου Εξωτερικών του Καναδά, το συγκεκριμένο Τοτέμ παρουσιάστηκε ως δώρο προς την Πρεσβεία του Καναδά στην Αθήνα, στις αρχές της δεκαετίας του 1970 από τον Πρωθυπουργό της καναδικής επαρχίας της Βρετανικής Κολομβίας.

Το Τοτέμ τοποθετήθηκε στην Πρεσβεία από την εποχή εκείνη, αλλά λόγω της διάβρωσης που υπέστη με την πάροδο του χρόνου, αποφασίστηκε να συντηρηθεί για να διασωθεί.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Πρεσβεία, σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη, συνέπραξαν για τη διάσωση ενός σημαντικού δημιουργήματος της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Τον Οκτώβριο του 2012, το Τοτέμ θα βρίσκεται στο Μουσείο της οδού Πειραιώς, όπου θα συντηρείται από τον καναδό συντηρητή Andrew Todd για έναν μήνα.
Η συντήρηση του Τοτέμ είναι μία πολύ σύνθετη, χρονοβόρα και ιδιαίτερα λεπτομερής διαδικασία. Δεν είναι όσο εύκολη όσο μία ανανέωση της βαφής του. Αρχικά αφαιρούνται όλα τα ξένα σωματίδια που έχουν εισχωρήσει στις οπές ή στις σχισμές της επιφάνειας και αφού καθαριστούν γεμίζονται, διαδικασία που απαιτεί ειδικές γνώσεις ξυλογλυπτικής.

Ο Andrew Todd, ειδικός στη  συντήρηση έργων δημιουργών των Πρώτων Εθνών, έχει εργαστεί σε σειρά εργαστηρίων συντήρησης, οργανωμένων ειδικά για τη διατήρηση τοτέμ Μουσείων και πολιτιστικών κέντρων.
Κατά το διάστημα αυτό, ο χώρος θα είναι επισκέψιμος στο κοινό, εν ίδει «ζωντανής έκθεσης» και ο συντηρητής θα συναναστρέφεται με το κοινό σχετικά με τις εργασίες που πραγματοποιεί καθώς και τον πολιτισμό των «Πρώτων Εθνών»  της Δυτικής Ακτής του Καναδά.

Μετά την ολοκλήρωση της συντήρησης, το Τοτεμ θα εκτεθεί στο Μουσείο Μπενάκη για ένα χρονικό διάστημα μέχρι να επιστρέψει στη «μόνιμη κατοικία» του, την Πρεσβεία του Καναδά στην Αθήνα.

Αυτή η δράση αποτελεί  ένα σημαντικό γεγονός στο πλαίσιο του εορτασμού των 70 χρόνων διπλωματικών σχέσεων Ελλάδας-Καναδά, αφού  αντιπροσωπεύει μία συνεργασία των δύο χωρών για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης σχετικά με τους πολιτισμούς του κόσμου.

Υποστηρικτές:
Τμήμα Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστήμιου Simon Fraser στο Βανκούβερ
Ελληνο-καναδική Κοινότητα Βανκούβερ
Πρόγραμμα Εικαστικών Τεχνών, Καναδικό Υπουργείο Εξωτερικών Υποθέσεων και Διεθνούς Εμπορίου

Η έκθεση πλαισιώνεται από παράλληλες δράσεις, εκπαιδευτικού χαρακτήρα, τόσο στο Μουσείο Μπενάκη όσο και στο Καναδικό Ινστιτούτο.

Τετάρτη 17 Οκτωβρίου 2012, 19.30
Διάλεξη από τον Andrew Todd (Andrew Todd Conservators Ltd., Bowen Island, British Columbia)
“Η συντήρηση των τοτέμ: εργαστήρια και προγράμματα”
Καναδικό Ινστιτούτο στην Ελλάδα, Διονυσίου Αιγινήτου 7, Τηλ.: 210 722-3201

Σαββάτο 27 Οκτωβρίου 2012, 11.00-13.00
Πρόγραμμα για μικρούς και μεγάλους
ΤΟΤΕΜ: ένα δώρο φιλίας
Δύο ξεχωριστοί επισκέπτες από την άλλη άκρη του κόσμου ανυπομονούν να σας αποκαλύψουν τα μυστικά τους!
Πώς θα τους ανταποδώσετε αυτό το δώρο;

Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138, τηλ. 210 3453113

Συμμετοχή: € 5 
Για πληροφορίες και κρατήσεις: 210 3671 067-70 (Δευτέρα έως Πέμπτη 9.00–15.00)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ

Ο Andrew Todd έχει εργαστεί σε σειρά εργαστηρίων συντήρησης, οργανωμένων ειδικά για τη διατήρηση τοτέμ Μουσείων και πολιτιστικών κέντρων των Πρώτων Εθνών (First Nations).
Εργάστηκε στο τμήμα Συντήρησης του City of Ketchikan’s Museum από το 1987 έως το 2001, και ασχολήθηκε με τη συντήρηση έργων καλλιτεχνών των Πρώτων Εθνών (First Nations) στην Αλάσκα (1998 και 1999), στο Βανκούβερ (2004), στο Skigate, Ηaida Gwai (2008), στο Alert Bay (2009), στο Kitselas Canyon National Historic Site (2010). Το 2009 έγινε μέλος της αποστολή του Καναδικού Ινστιτούτου Συντήρησης για την επανεξέταση των τοτέμ στο S’Gang Gwaay, στην Θέση Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Haida Gwaii και ολοκλήρωσε μια συντήρηση στο Massett, Haida Gwaii. Στη Βρετανική Κολομβία συνεργάστηκε στενά με τον Chuck (Ya’ya) Heit των Gitk’san στο Kispiox, ο οποίος έχει συνεισφέρει σε πολλές περιπτώσεις προγραμμάτων συντήρησης για το Διεθνές Αεροδρόμιο του Βανκούβερ, όπου εκτίθενται 3 τοτέμ του Μουσείου του Βανκούβερ. Ζει στο Βανκούβερ.

Ο φύλαρχος Tony Hunt είναι κληρονομικός αρχηγός της φυλής των KwaGulth και είναι ένας από τους πιο σπουδαίους εν ζωή αυτόχθονες καλλιτέχνες του Βορειοδυτικού Ειρηνικού. Μιλά την τοπική γλώσσα Kwak’wala, που έμαθε από τον παππού του, τον θρυλικό καλλιτέχνη φύλαρχο Mungo Martin. Ο φύλαρχος Hunt δημιούργησε το πάρκο Thunderbird με τον πατέρα του, φύλαρχο Henry Hunt, και τον παππού του. Σχεδίασε επίσης το Hunt Family Big House στο Βασιλικό Μουσείο της Bρετανικής Κολομβίας (Royal British Columbia Museum), το οποίο είναι ένα μικρό εκθεσιακό δείγμα για τον κόσμο και ένας τόπος υπερηφάνειας για το λαό του. Το μεγαλύτερό του δημιούργημα είναι το τελετουργικό KwaGulth Big House στο Fort Rupert – το  μεγαλύτερο παραδοσιακό οικοδόμημα που κατασκευάστηκε ποτέ στο Βορειοδυτικό Ειρηνικό. Ο φύλαρχος Tony Hunt έχει σχεδιάσει περίπου 100 μεγάλης κλίμακας τοτέμ – περισσότερα από κάθε άλλο καλλιτέχνη των Πρώτων Εθνών. Πολλά από τα έργα του αποτελούν διάσημα μνημεία σε χώρες ανά τον κόσμο. Οι αδελφές πόλεις της Βικτώρια, Μοριόκα στην Ιαπωνία και Souchow στην Κίνα, και οι δύο έχουν τοτέμ δικά του δημιουργήματα σαν δώρο από τους κατοίκους της Βικτώρια. Επίσης, έργα του βρίσκονται σε διεθνή μουσεία και στις καναδικές πρεσβείες στην Πόλη του Μεξικού και τη Βόννη. Ανάμεσα στις πολλές τιμητικές διακρίσεις που χορηγήθηκαν στον φύλαρχο Hunt είναι η ανακήρυξη του σε Επίτιμο Διδάκτορα του Δικαίου από το Πανεπιστήμιο Royal Roads και Τιμητική Μνεία από τη Βασιλική Καναδική Ακαδημία Τεχνών (Royal Canadian Academy of Arts).