Κατά τη διάρκεια ευρύτερων κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων, που δεν άφησαν ανεπηρέαστο κανέναν, πραγματοποιήθηκε το μεσημέρι της Παρασκευής 10 Ιουλίου η συνέντευξη τύπου για τον «Αίαντα» που παρουσιάζεται από το θέατρο του Νέου Κόσμου στο πλαίσιο του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2015.
Από την Αναστασία Ρίζου
Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, σκηνοθέτης της παράστασης εκμυστηρεύτηκε πως δούλευε στο μυαλό του το ανέβασμα του έργου για αρκετά χρόνια, από όταν ο μεταφραστής Δημήτρης Μαρωνίτης , του παρέδωσε το κείμενο . Ύστερα από πολλές προσπάθειες και εν μέσω τρομερών οικονομικών δυσκολιών, κάνει πρεμιέρα στην Επίδαυρο στις 17 Ιουλίου. Όπως άλλωστε είπε και ο ίδιος, “Eίναι μια εμπειρία αυτή της Επιδαύρου, που ο καθένας επιβάλλεται να ζει κάθε χρόνο. ας επιτρέψουμε αυτή η μικρή πολυτέλεια στον εαυτό μας”. Για το θέμα της κρίσης στο θεατρικό τοπίο, ισχυρίστηκε πως “με την οικονομική κρίση πρέπει να μην κάνουμε θέατρο από κεκτημένη ταχύτητα. οι εκπτώσεις είναι σε βάρος του θεάτρου”. Περιέγραψε πώς ακριβώς φαντάστηκε το σκηνοθετικό και σκηνογραφικό στήσιμο και τόνισε πως δόμησε το έργο για τον χώρο της Επιδαύρου, που τον εμπνέει και τον καθηλώνει δεκαετίες ολόκληρες: “Στο χορό δώσαμε βάρος σε έναν ρόλο που ονομάσαμε “Ραψωδό” που παραπέμπει στον κορυφαίο. Χρησιμοποιήθηκε ένα ποίημα του Παντελή Μπουκάλα ο “Αίας” γιατί για μένα φωτίζει διάφορες πλευρές αυτού του έργου” και συμπλήρωσε «Παίζουμε ζωντανά χωρίς υποστήριξη στο ζωντανό ηχείο της Επιδαύρου”. «Ναι στην τέχνη», τόνισε και περιέγραψε συνοπτικά το ρόλο που πρέπει να παίξει σε μία τέτοια δύσκολη περίοδο. Ο έξοχος συνθέτης Νίκος Κυπουργός, που έχει αναλάβει τη μουσική , δήλωσε πως έμπλεξε έναν βαλκανικό και παραδοσιακό ήχο, πιστό στο πνεύμα του κειμένου και ορισμένοι ηθοποιοί θα παίζουν ζωντανά μουσικά όργανα , κάνοντας μυσταγωγική την ατμόσφαιρα. Επιπλέον, είναι η πρώτη φορά που συνεργάζεται με το σκηνοθέτη.
Κάποιοι από τους κύριους ρόλους θα ερμηνευθούν από σημαντικούς ηθοποιούς όπως ο Νίκος Κουρής ως «Αίας», η Μαρία Πρωτόπαππα ως «Τέκμησσα», Ελένη Ουζουνίδου ως «Αθηνά». Οι τρεις τους, παρευρέθηκαν στην συνέντευξη τύπου και μίλησαν διαδοχικά για το δύσκολο έργο του Σοφοκλή, τους ρόλους του, ενώ δεν δίστασαν να αποτυπώσουν τις σκέψεις τους για ό,τι συμβαίνει στη χώρα το τελευταίο διάστημα, όπως και ότι το σημαντικότερο για αυτούς είναι που εν τέλει θα καταφέρουν να παίξουν στην Επίδαυρο. Η Ελένη Ουζουνίδου ξεκαθαρίζει πως “η Θεά Αθηνά σε αυτό το έργο δεν είναι καθόλου καλή θεά. Θολώνει το μυαλό του Αίαντα. Εκείνη κρατά την τάξη και αποφασίζει ότι ο κόσμος του δεν πρέπει να επικρατήσει έναντι σε εκείνον του Οδυσσέα και τότε ο ήρωας ξεσπά σε κοπάδια ζώων”. Ο Νίκος Κουρής μάλιστα, τόνισε ότι στην συγκεκριμένη φάση, ακόμα και οι λίγοι θεατές που θα καταφθάσουν για να τους δουν, θα είναι κέρδος και τιμή για αυτούς και τόνισε πως”Η τέχνη έχει μια αναγωγή που δεν μπορεί να στη δώσει η καθημερινότητα και η ζωή. Βρίσκουμε το φως που προσφέρει ένα τέτοιο κείμενο”. Η Μαρία Πρωτόπαππα από την άλλη, αρκέστηκε στο να περιγράψει πόσο την προβληματίζει η συγκυρία και να ευχηθεί για κάτι καλύτερο: “Σε αυτή την περίπτωση με αγαπητούς συναδέρφους, αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να φέρω το λόγο του Σοφοκλή όσο το δυνατόν πιο όμορφα στον κόσμο”.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο Αίας, τραγωδία που ανεβαίνει με λιγότερη συχνότητα σε σχέση με άλλες, θα παιχτεί στην Επίδαυρο 17 και 18 Ιουλίου, ενώ θα ακολουθήσει μία σύντομη περιοδεία ανά την Ελλάδα. Πρόκειται για κείμενο με ιδιαίτερο βάθος, ενδιαφέρον και τραγικότητα, όπου ο θεατής θα βρει αρκετές απαντήσεις στα ερωτήματα που θέτει η κάθε εποχή.
Σημείωμα Σκηνοθέτη
Ένα τραγούδι για τον Αίαντα
Στον Αίαντα του Σοφοκλή συγκρούονται δύο κόσμοι: ο ηρωικός, με εκφραστή τον Αίαντα, και η νέα τάξη πραγμάτων, όπου κυριαρχεί η πολιτική, με εκφραστή τον Οδυσσέα. Ο Αίας, στην κρίση των όπλων του Αχιλλέα, χάνει τα όπλα που δικαιωματικά του ανήκουν, αφού αυτός είναι ο καλύτερος πολεμιστής ανάμεσα στους Αχαιούς μετά το θάνατο του Αχιλλέα. Χάνει αυτό το έπαθλο της αριστείας από συμπαιγνία των αντιπάλων του, που μεροληπτούν υπέρ του Οδυσσέα. Ο Αίας θίγεται βαθιά από τη μεγάλη αδικία. Τυφλωμένος από την οργή, επιχειρεί να επιτεθεί στις σκηνές των αντιπάλων του, όμως η Αθηνά θολώνει το μυαλό του και η φονική του μανία ξεσπάει στα κοπάδια, τη λεία των Αχαιών. Όταν συνέρχεται και συνειδητοποιεί τι έκανε, η αξιοπρέπειά του έχει πληγεί τόσο ώστε ο ήρωας επιλέγει να αυτοκτονήσει.
Το έργο αρχίζει με ένα εκπληκτικό θεατρικό εύρημα του Σοφοκλή: Ο Οδυσσέας συνομιλεί με την Αθηνά χωρίς να τη βλέπει. Ούτε όμως ο Αίας τη βλέπει όταν εμφανίζεται στη σκηνή, όπου επιπλέον η Αθηνά κάνει και τον Οδυσσέα αόρατο για τον Αίαντα, ενώ ο Οδυσσέας βλέπει τον Αίαντα, και το κοινό τους βλέπει και τους τρεις! Ο Οδυσσέας λοιπόν συνομιλεί με την Αθηνά, που είναι υπαρκτή θεά ή δαίμονας του μυαλού του, και μαζί απεργάζονται την καταστροφή της δημόσιας εικόνας του Αίαντα, που με την εντιμότητα και το ήθος του εκπροσωπεί έναν κόσμο που πρέπει να τελειώσει, τώρα που και ο Τρωικός πόλεμος πλησιάζει στο τέλος του. Ο Αίας δεν είναι απλώς μια πολεμική μηχανή. Πέρα ακόμα και από σύμβολο ενός αξιακού συστήματος, αυτού που ονομάζουμε “ηρωικός κόσμος”, είναι ένας αντάρτης που, προσδιορίζοντας μόνος του το «φυσικό του», ξεκαθαρίζει ότι «δεν είναι οφειλέτης στους θεούς για τίποτα». Κι αν λίγο αργότερα λέει ότι «πρέπει να υποχωρούμε στους θεούς», αυτό δεν είναι παρά στρατήγημα αναγκαίο για τη δραματική λειτουργία, αφού με τον λόγο της πλαστής μεταμέλειάς του μπορεί να ξεφύγει από τη φύλαξη των οικείων του. Ένας «ωραία μονάχος» λοιπόν, όπως τον αποκαλεί ο Παντελής Μπουκάλας στο ομώνυμο ποίημά του «Αίας», που ακούγεται στην παράσταση.
Από την άλλη ο Οδυσσέας δεν είναι απλώς ένας πανούργος που μηχανορραφεί, αλλά ένας δαιμόνιος πολιτικός νους που ξέρει να διαχειρίζεται δύσκολες καταστάσεις και να βγαίνει κερδισμένος. Μπορεί επίσης να δείχνει συμπόνια για τον άψυχο πια αντίπαλό του, αναγνωρίζοντας ίσως και τη δική του μοίρα στη μοίρα του νεκρού. Όταν οι αρχηγοί σύμμαχοί του Μενέλαος και Αγαμέμνονας προσπαθούν να εμποδίσουν την ταφή του Αίαντα, ο Οδυσσέας, πάνω από το σώμα του νεκρού ήρωα, είναι εκείνος που με τη σωτήρια παρέμβασή του αποτρέπει την εμφύλια σύρραξη και καρπώνεται το κλέος, στο τέλος του έργου. Ο κόσμος πια θα είναι αλλιώς.
Το ήθος, οι ευαισθησίες και η ακεραιότητα του Αίαντα δεν φωτίζονται μόνο από τα παλικάρια του, τους Σαλαμίνιους ναύτες του χορού, κι από τον αδελφό του τον Τεύκρο, αλλά κυρίως από την Τέκμησσα, τη γυναίκα που κέρδισε με το δόρυ του, σκοτώνοντας τους γονείς της – κι εδώ είναι το μεγαλείο του Σοφοκλή. Αυτή η ξένη, η αιχμάλωτη, τον αγάπησε, μοιράστηκε το κρεβάτι μαζί του, και γνωρίζοντάς τον καλύτερα απ’ τον καθέναν ένιωσε πρώτη σε ποιο σιωπηλό μονοπάτι βαδίζει ο Αίας. Και μετά το τέλος του ακούμε από τα χείλη της έναν από τους καλύτερους δημόσιους λόγους για τον ήρωα και τις αξίες του. Μια από τις τελευταίες της φράσεις είναι: “Ό,τι λαχτάρησε το απόχτησε, τον θάνατο που θέλησε”. Ύστερα από αυτό, μέχρι το τέλος του έργου, επιλέγει τη σιωπή.
Η παράσταση προσπάθησε να κινηθεί ανάμεσα στην αφήγηση και την υπόκριση. Με την παρουσία ενός ραψωδού, που βγαίνει μέσα από το χορό, και με τη βοήθεια της μουσικής, θελήσαμε να φτιάξουμε μια παράσταση που να είναι ένα τραγούδι για τον Αίαντα, Για τον κάθε Αίαντα ως τις μέρες μας. Κι επειδή με ενδιαφέρει, ακόμα και ώς υπόθεση εργασίας, να βρίσκω αναλογίες μέσα στο χρόνο, ακόμα και μέχρι την εποχή μας, η σκέψη μου στάθηκε στην Επανάσταση του ’21. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ένας ήρωας, από τις μεγαλύτερες μορφές του Αγώνα, ένιωσε στο πετσί του τον παραμερισμό του από τους πολιτικούς. Η νέα τάξη πραγμάτων δεν τον χρειαζόταν τον χτεσινό ήρωα, έπρεπε να τον ακυρώσει. Αμαυρώνοντας το όνομά του και παίρνοντας τη ζωή του με τον πιο βίαιο τρόπο. Αυτές οι αναλογίες, που βασίζονται σε κάποια κοινά στοιχεία, δεν χρειάζεται να δηλώνονται φωναχτά, ωστόσο επηρέασαν τη σκηνοθετική ματιά, τη μουσική και την αισθητική της παράστασης.
Πάνε χρόνια που ο φίλος Μίμης Μαρωνίτης μου έδωσε τη μετάφραση του Αίαντα. Ήρθε η ώρα να γίνει παράσταση. Τον ευχαριστώ κι απ’ αυτή τη θέση που μου την εμπιστεύτηκε.
Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος
Συντελεστές
Μετάφραση Δ.Ν. Μαρωνίτης
Σκηνοθεσία Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος
Μουσική Νίκος Κυπουργός
Σκηνικά – Κοστούμια Ελένη Μανωλοπούλου
Χορογραφίες Αγγελική Στελλάτου
Σχεδιασμός φωτισμών Σάκης Μπιρμπίλης
Μουσική διδασκαλία Αναστάσης Σαρακατσάνος
Βοηθός σκηνοθέτη Βάσια Χρήστου
ΔΙΑΝΟΜΗ
Νίκος Κουρής Αίας
Μαρία Πρωτόπαππα Τέκμησσα
Γιάννος Περλέγκας Τεύκρος
Παντελής Δεντάκης Άγγελος
Ελένη Ουζουνίδου Αθηνά
Γιάννης Τσορτέκης Οδυσσέας
Γιάννης Κλίνης Μενέλαος
Δημήτρης Παπανικολάου Αγαμέμνων
Χορός: Θύμιος Κούκιος, Σπύρος Κυριαζόπουλος, Χρήστος Μαλάκης, Δαβίδ Μαλτέζε, Αλέξανδρος Μαυρόπουλος, Δημήτρης Πασσάς, Κρις Ραντάνοφ, Σταύρος Σβήγκος, Θοδωρής Σκυφτούλης, Μάνος Στεφανάκης , Μιχάλης Τιτόπουλος, Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος
*Σημείωση: Ο τίτλος του θέματος είναι απόσπασμα από το σκηνοθετικό σημείωμα του Βαγγέλη Θεοδωροπούλου.
Περισσότερες πληροφορίες: greekfestival.gr και nkt.gr
