«Ένας ήρωας του καιρού μας»: Πορτραίτο μιας ελαττωματικής κοινωνίας

«Αν είναι να πεθάνω, ας πεθάνω. Ο κόσμος δεν θα χάσει κι εγώ έχω πραγματικά βαρεθεί τον κόσμο τούτο. Νιώθω σαν κάποιος που χασμουριέται s’ ένα χορό και που ο μόνος λόγος που δεν πάει σπίτι του να κοιμηθεί, είναι που δεν έχει έρθει ακόμη το αμάξι του. Αλλά αν το αμάξι μου έχει έρθει, καληνύχτα σας». Πετσόριν, «Ένας ήρωας του καιρού μας».

Ένα μέρος του μυθιστορήματος του Μιχαήλ Λέρμοντοφ διασκευάζεται και δραματοποιείται από την ομάδα Lab.oratorium. Το βιβλίο περιέχει πέντε αυτοτελείς νουβέλες, εκ των οποίων οι τρεις τελευταίες αποτελούν αποσπάσματα του ημερολογίου του συγγραφέα- αφηγητή.

Ο Κωνσταντίνος Γεωργαλής ενσαρκώνει τον συγγραφέα-αφηγητή, τον αξιωματικό Γκριγκόρι Αλεξάντροβιτς Πετσόριν, τον ήρωα της ιστορίας.

Η διασκευή των Lab.oratorium επικεντρώνεται στη μεσαία και εκτενέστερη διήγηση αυτού του ημερολογίου στο κεφάλαιο «Πριγκίπισσα Μαίρη».

Αυτό το κλασικό έργο της ρώσικης πεζογραφίας είναι το κύκνειο άσμα του εξομολογητικού ρομαντισμού και παράλληλα η αρχή του ρεαλιστικού μυθιστορήματος. Αποτελεί το πρώτο ψυχολογικό πεζογράφημα της Ρωσίας, το οποίο γράφτηκε το 1839 και δημοσιεύτηκε το 1840.

Ο Λέρμοντοφ, Ρώσος συγγραφέας, ποιητής και ζωγράφος, αποκαλούμενος και ποιητής του Καυκάσου, πέθανε σε μονομαχία σε ηλικία 26 χρονών.

Μέσα από τη συγκεκριμένη δημιουργία, μας περιγράφει επακριβώς το πορτραίτο της κοινωνίας της γενιάς του, με τα ελαττώματά της στο απόγειό τους. Απογυμνώνει την «υγιή» εικόνα ενός προβληματικού κόσμου των συγχρόνων του, καταδεικνύοντας την αυταπάτη και την ευδαιμονική εθελοτυφλία τους. Φανερώνει την παθητικότητα και τη μοιρολατρική τους στάση, γιατί δεν αντιδρούν σε αυτό που υπάρχει και που καθορίζει τις ζωές τους.

Ο προβληματισμός της έρευνας της θεατρικής ομάδας Lab.oratorium αφορά στο είδος των κοινωνικών συνθηκών που διαμορφώνουν τον «ήρωα του καιρού μας», οποιασδήποτε εποχής. Και αυτό εξασφαλίζει τη διαχρονικότητα των μηνυμάτων του κεφαλαίου «Πριγκίπισσα Μαίρη» και φυσικά ολόκληρου του μυθιστορήματος.

Ο αξιωματικός του ρωσικού στρατού στο δρόμο για τον Καύκασο, σταθμεύει στα ιαματικά λουτρά του Πιατιγκόρσκ. Αυτή η περιφερειακή πόλη της ρώσικης αυτοκρατορίας είναι ένας ήρεμος, παραμυθένιος τόπος με όμορφη φύση. Εκεί συναντά έναν φίλο από το μέτωπο, τον Γκρουσνίτσκι. Χωρίς στρατιωτικές έγνοιες και εν μέσω διαφόρων συναντήσεων και γεγονότων, η πριγκίπισσα Μαίρη θα διαλύσει τη μονοτονία που αντιμετώπιζαν οι δύο άντρες.

Στη συνέχεια της ιστορίας, αναλύεται η ιδιόμορφη «επαναστατική» προσωπικότητα του πρωταγωνιστή Πετσόριν. Βλέπουμε να στέκεται κριτικά απέναντι στο υπάρχον δομικό υλικό του κοινωνικού ιστού της Ρωσίας. Μιας χώρας με έκπτωτους θεσμούς, διαφθορά και ιδεοληψίες.

Έτσι, ανατρέπει μεθοδικά τους νόμους της καθεστηκυίας ηθικής, με την κυκλοθυμική συμπεριφορά του, που τον καθιστά αμείλικτα ειρωνικό. Μία ειρωνεία γλυκειά, γαλήνια, άκακη, με πινελιές λεπτότητας και ανθρώπινης ευγένειας.

Αισθάνεται χαρά, γελάει ξέγνοιαστος, αλλά την ίδια στιγμή κλαίει και για τις επιτυχίες και τις αποτυχίες του. Αυτή η αντιθετική κατάσταση συμβαίνει, καθώς προσπαθεί να κατανοήσει την πραγματικότητα και να δει, γιατί αισθάνεται απόμακρος και πλήττει τόσο εύκολα.

Αυτό το εκκρεμές των συναισθημάτων, με την αίσθηση της μελαγχολίας και με την βασανιστική συνακόλουθη ανία, τον κυριεύει με δραματικό τρόπο. Ξέρει ότι καμία πνευματική ή σωματική απόλαυση δεν θα τον απαλλάξει από αυτή τη θλίψη που κουβαλάει μέσα του. Νιώθει πως το πεπερασμένο της ζωής δεν μπορεί να δώσει σε μιά ανθρώπινη οντότητα, προορισμό αντάξιο της μεγαλοσύνης και του αχανούς της ψυχής.

Ο Πετσόριν είναι ένα πρόσωπο ανεξάρτητο, χωρίς δεσμεύσεις που αγαπά την φύση, την περιπέτεια, την ελευθερία και το ερωτικό παιχνίδι. Σαγηνεύει δύο γυναίκες που τον αγαπάνε, αλλά αρέσκεται μόνο στον έρωτα και όχι σε κάτι πιο βαθύ. Επιβεβαιώνεται βέβαια ο ναρκισσισμός του μέσα από αυτή την «αναμέτρηση» και αυτό είναι όλο. Παύουν να τον ενδιαφέρουν και τις εγκαταλείπει, βουτηγμένος μέσα στο δικό του κόσμο αθωότητας και ενοχής. Ο εγωισμός του, απαύγασμα μιας συνεχούς και ανελέητης υπαρξιακής αναζήτησης, τον απομακρύνει από μια βαθιά επαφή με τους ανθρώπους.

Τι είναι ευτυχία; «Μία ικανοποιημένη περηφάνεια», ισχυρίζεται ο Πετσόριν.

Η σκηνοθεσία (Βασίλης Καλφάκης) ακολουθεί ένα πετυχημένο μίγμα αφήγησης και πρόζας, ένα συνδυασμό προωθητικό της εξέλιξης του μύθου, ικανό να εξάψει το ενδιαφέρον του κοινού. Η τραγική διάσταση του κειμένου διανθίζεται με στοιχεία «φάρσας», δημιουργώντας ένα σκηνικό που ισορροπεί ανάμεσα στο δράμα και το κωμικό.

Ο σκηνοθέτης, στηριζόμενος στην εξαιρετική μετάφραση της Κατερίνας Αγγελάκη Ρουκ, αποτυπώνει μία θεατρική δράση, όλο αγωνιώδη ένταση, με ποικιλία συναισθηματικών εναλλαγών. Ακολουθεί τα βήματα ενός ανθρώπου- ήρωα του καιρού του που παίρνει το ρίσκο να αμφισβητήσει ό, τι υπάρχει.

Αυτό το διαμορφωμένο περιβάλλον περιγράφεται αβανταδόρικα με τον πρωταγωνιστή του να θέλει ταρακουνήσει το απαθές / αρνητικό status της εποχής. Έτσι ο σκηνοθέτης σέβεται τη συγγραφή και τις φιλελεύθερες / αντιαπολυταρχικές ιδέες του Μιχαήλ Λέρμοντοφ, σε μια τσαρική Ρωσία.

Όλη η διανομή των ηθοποιών πολύ καλή, ενσαρκώνουν τους ήρωες με συνέπεια και τέλεια σκηνική άρθρωση.

Ο Κων/νος Γεωργαλής αποδίδει την περσόνα που υποδύεται με μέτρο, σύνεση και υποκριτική αυτονομία, σκιαγραφώντας το πορτραίτο του χαρακτήρα με πλήθος εικόνων. Ένας «ήρωας» που στο τέλος μένει μόνος και για τους άλλους είναι αλαζόνας, ανεύθυνος και δυστυχής.

Η Ασημίνα Αναστασοπούλου ως Βέρα, ερμηνεύει με ισορροπία την αγάπη του Πετσόριν από το παρελθόν. Δυνατή, εύθραυστη, χειμαρρώδης, προσηλωμένη στο «κέντρο» της, ξεχωρίζει με τις σωστές κορυφώσεις.

Ο Γκρουσνίτσκι ενσαρκώνεται από τον Απόστολο Καμιτσάκη, με αυθορμησία, ευαισθησία και πάθος. Η Δάφνη Νικητάκη ως πριγκίπισσα Μαίρη, πειστική και παιγνιώδης στο ρόλο της. Η Περσεφόνη Παντοπούλου που παίζει την πριγκίπισσα Λιγκόφσκι, εύστοχη, αποδοτική και ο γιατρός του Βασίλη Καλφάκη ερμηνεύει με ώριμο και συνειδητοποιημένο τρόπο.

Λειτουργικά μίνιμαλ σκηνικά Μιχαήλ Ταμπακάκης, υπέροχα κοστούμια Βασιλική Σύρμα, υπαινικτικοί φωτισμοί Άννα Σμπώκου, συμμετρική κίνηση Βρισηίδα Σολωμού και εντυπωσιακή live μουσική Φώτης Σιώτας.

Συνολικά, πρόκειται για μία παραγωγή με εμπνευσμένη σκηνοθετική γεωμετρία, συγκροτημένη, με πολύ καλές ερμηνείες, καλαισθησία και λυρισμό.

Φωτογραφίες: ©Πάτροκλος Σκαφίδας

Διαβάστε επίσης: 

Ένας Ήρωας του Καιρού μας, του Μιχαήλ Λέρμοντoφ στο Θέατρο 104