Στο πλαίσιο του τετραετούς ερευνητικού προγράμματος Athènes-Paris 1945-1974 / Αθήνα-Παρίσι 1945-1975, που πραγματοποιείται από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών EFA σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη και το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών-ΙΤΕ, και τo οποίο αποσκοπεί στην τεκμηρίωση και μελέτη των πολιτιστικών σχέσεων Γαλλίας και Ελλάδας κατά την περίοδο 1945-1975, οργανώνεται Επιστημονική Ημερίδα με θέμα: «Έλληνες κριτικοί και ιστορικοί της τέχνης στο Παρίσι, 1945-1975 / Critiques et historiens d’art grecs à Paris, 1945 – 1975», στις 10 Οκτωβρίου 2014, στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη.
Το Παρίσι, που ήταν ως γνωστόν μητρόπολη της σύγχρονης τέχνης από τις αρχές του 20ού αιώνα, συνέχισε και μετά τον πόλεμο να προσελκύει καλλιτέχνες και επιστήμονες από όλα τα μέρη του κόσμου. Ανάμεσά τους ήταν και Έλληνες τεχνοκρίτες και ιστορικοί της τέχνης, όπως οι Άγγελος Γ. Προκοπίου, Ελένη Βακαλό, Τώνης Σπητέρης, Γιώργος Μουρέλος, Γιώργος Πετρής, Νίκος Χατζηνικολάου, Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, Εμμανουήλ Μαυρομμάτης κ.ά., οι οποίοι σπούδασαν κοντά σε σημαντικούς δασκάλους (Jean Laude, Pierre Francastel, Roland Barthes, Pierre Vilar κ.ά.), παρακολουθούσαν τις ζυμώσεις γύρω από την θεωρία και την ιστορία της τέχνης, και επιχείρησαν να μεταφέρουν στα ελληνικά επιστημονικά πράγματα τις νέες ιδέες και τους κριτικούς κανόνες, τις θεωρίες, τις μεθόδους και τα επιστημονικά παραδείγματα και πειθαρχίες που αφομοίωσαν στο Παρίσι. Παράλληλα, οι ελληνικής καταγωγής κριτικοί Κριστιάν Ζερβός και ο Τεριάντ, που είχαν παίξει πρωταρχικό ρόλο στα καλλιτεχνικά πράγματα κατά τον Μεσοπόλεμο, εξακολουθούσαν αφενός να έχουν γόνιμη δράση στη γαλλική πρωτεύουσα αφετέρου να ασκούν ιδιαίτερη επιρροή στον κόσμο της τέχνης στην Ελλάδα. Τις μεταπολεμικές δεκαετίες επίσης ωρίμασαν επιστημονικά Γάλλοι αισθητικοί και ιστορικοί της τέχνης όπως οι Olivier Revault d’Allonnes και François Loyer, οι οποίοι ενδιαφέρθηκαν να μελετήσουν τη νεώτερη ελληνική καλλιτεχνική παραγωγή. Τέλος, αρκετοί Έλληνες καλλιτέχνες, που έζησαν στο Παρίσι συνδέθηκαν με ηγετικές μορφές πρωτοποριακών κινημάτων, όπως ο Pierre Restany και άντλησαν από τις ιδεολογικές τάσεις, τις μορφολογικές αναζητήσεις και τις δράσεις των Νέων Ρεαλιστών, των Καταστασιακών, των στρουκτουραλιστών κ.ά.
Η Ημερίδα επιχειρεί να αναδείξει την πολυμορφία των παραπάνω ζητημάτων και να διευρύνει τη μελέτη και τον διάλογο γύρω από το έργο και την προσφορά αυτής της πλειάδας τεχνοκριτών, θεωρητικών και ιστορικών της τέχνης που, είτε άμεσα, είτε έμμεσα διαδραμάτησαν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της ελληνικής τέχνης της μεταπολεμικής περιόδου και συνεισέφεραν καθοριστικά στη διαμόρφωση του λόγου περί τέχνης στην Ελλάδα. Επίσης, στόχος της Ημερίδας, πέρα από την ανάδειξη του ρόλου αυτών των προσωπικοτήτων, είναι να αναλυθούν οι τρόποι με τους οποίους οι τεχνοκριτικές τάσεις και οι θεωρητικές αναζητήσεις που κυριαρχούσαν εκείνη την περίοδο στη Γαλλία προσλήφθηκαν στον ελληνικό χώρο.
Για τον σκοπό αυτό οι πρωτότυπες ανακοινώσεις της Ημερίδας είναι επικεντρωμένες στα παραπάνω πρόσωπα, ενώ τα μονοθεματικά στρογγυλά τραπέζια-συζητήσεις είναι οργανωμένα γύρω από τα χρόνια των σπουδών και τις περιόδους της αισθητικής-επιστημονικής διαμόρφωσης κριτικών και ιστορικών της τέχνης. Οι ανακοινώσεις θα αφορούν επίσης γενικότερα θέματα διαμεσολάβησης και υποδοχής των κυρίαρχων ιδεών και τάσεων της γαλλικής ιστορίας και κριτικής της τέχνης από τον ελληνικό καλλιτεχνικό κόσμο.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Επιμέλεια ημερίδας : Πολύνα Κοσμαδάκη (Μουσείο Μπενάκη), Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος (Πανεπιστήμιο Κρήτης – Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών-ΙΤΕ).
Επιστημονική Επιτροπή Athènes-Paris 1945-1974 / Αθήνα-Παρίσι 1945-1975 : Lucile Arnoux-Farnoux (Πανεπιστήμιο της Tours), Sophie Basch (Πανεπιστήμιο Paris-Sorbonne Paris IV), François Bordes (IMEC, Paris), Servanne Jollivet (EFA), Πολύνα Κοσμαδάκη (Μουσείο Μπενάκη), François Loyer (CNRS), Νικόλας Μανιτάκης (ΕΚΠΑ), Ευγένιος Ματθιόπουλος (Πανεπιστήμιο Κρήτης, ΙΜΣ-ΙΤΕ), Christine Peltre (Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου), Ουρανία Πολυκανδριώτη (Τμήμα Νεοελληνικών Ερευνών του ΕΙΕ), Παναγιώτης Τουρνικιώτης (Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο).
Οι ανακοινώσεις και οι συζητήσεις θα γίνουν στα ελληνικά και στα γαλλικά με ταυτόχρονη μετάφραση και στις δύο γλώσσες.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
9.30 Υποδοχή
10.00 Χαιρετισμοί
Ειρήνη Γερουλάνου (Αναπληρωτής Διευθυντής, Μουσείο Μπενάκη)
Alexandre Farnoux (Διευθυντής, Γαλλική Σχολή Αθηνών)
Χρήστος Χατζηιωσήφ (Διευθυντής, Ίδρυμα Μεσογειακών Σπουδών-ITE)
Πρόεδρος: Πολύνα Κοσμαδάκη, Επιμελήτρια, Μουσείο Μπενάκη
10.10 Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος, Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης, ΙΜΣ-ΙΤΕ
Εισαγωγή
10.20 Πόπη Σφακιανάκη, Υποψήφια διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης
O Τεριάντ στα μεταπολεμικά χρόνια: εκδοτικές επιλογές και αισθητικές αντιλήψεις
10.40 Αρετή Αδαμοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Η τέχνη μετά το 1945 στο Παρίσι και στην Αθήνα: προσανατολισμοί και πολιτικές των εκθέσεων
11.00 Άννυ Μάλαμα, Επιμελήτρια, Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου
Art Grec Contemporain. Η ομαδική έκθεση ελλήνων καλλιτεχνών στο Παρίσι το 1959 και “το γούστο της εποχής μας”
11.20 Νικολέτα Τζάνη, Διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης, Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου
O κριτικός και ιστορικός Τέχνης Τώνης Σπητέρης
11.40 Συζήτηση
12. 00 Διάλειμμα
Πρόεδρος: Christine Peltre, Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης, Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου.
12.20 Σοφία Τζίμα, Υποψήφια διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης, Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου
Η γαλλική θεωρία και κριτική της τέχνης στο περιοδικό Ζυγός (1955-1966, 1973-1983)
12.40 Πολύνα Κοσμαδάκη, Επιμελήτρια, Μουσείο Μπενάκη
O Pierre Restany, ο Νίκος Κεσσανλής και η mec-art : «Μια κοινή θεωρητική και πρακτική στράτευση»
13.00 Λευτέρης Σπύρου, Υποψήφιος διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης, ΙΜΣ-ΙΤΕ
Οι σπουδές του Γιώργου Πετρή στην École Pratique des Hautes Etudes την περίοδο 1967- 1973 και η συμβολή τους στη μετεξέλιξή του από τεχνοκρίτη σε ιστορικό τέχνης
13.20 Tίνα Πανδή, Επιμελήτρια, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
Η θεωρητική διαμόρφωση της oμάδας Διαδικασίες/Συστήματα (1975-1976) και ο γαλλικός τεχνοκριτικός λόγος γύρω στα 1970
14.00 Συζήτηση & Διάλειμμα
Θεωρία και Ιστορία της Τέχνης : Μαρτυρίες
Πρόεδρος: Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος, Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης, ΙΜΣ-ΙΤΕ
16.00 François Loyer : Επίτιμος Διευθυντής Έρευνας CNRS
Η μαθητεία κοντά στον Olivier Revault d’Allonnes – Τα χρόνια έρευνας στην Αθήνα – συζήτηση με τους Παναγιώτη Τουρνικιώτη (Καθηγητής Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο) και Βασίλη Κολώνα (Καθηγητής Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας).
16.45 Συζήτηση
17.00 Εμμανουήλ Μαυρομμάτης, Ομότιμος Καθηγητής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Τα σπουδαστικά χρόνια στο Παρίσι (1960 – 1970) και οι τάσεις στην τεχνοκριτική και τη θεωρία της τέχνης – συζήτηση με τις Βάσια Καρκαγιάννη-Καραμπελιά (Ιστορικός της Τέχνης) και Λίνα Τσίκουτα-Δεϊμέζη (Επιμελήτρια, Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου).
17.45 Συζήτηση
18.00 Διάλειμμα
18.15 Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, Διευθύντρια Εθνικής Πινακοθήκης -Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτζου
Τα χρόνια στο Παρίσι, ο Jean Laude και οι σπουδές Ιστορίας της Τέχνης στη Σορβόννη – συζήτηση με την Christine Peltre (Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης, Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου).
19.00 Συζήτηση
19.15 Νίκος Χατζηνικολάου, Ομότιμος Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Τα σπουδαστικά χρόνια στο Παρίσι και οι θεωρητικές-ιδεολογικές αναζητήσεις στο πεδίο της ιστορίας της τέχνης κατά τις δεκαετίες 1960-1970 – συζήτηση με τους : Michel Melot (Ιστορικός της Τέχνης, τ. Πρόεδρος του Ανωτάτου Συμβουλίου Βιβλιοθηκών της Γαλλίας) και Τιτίνα Κορνέζου (Επίκουρη Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης).
20.00 Συζήτηση
20.15 Τέλος της Ημερίδας
Εικόνα : Νίκος Κεσσανλής, Πάρτυ, 1965, φωτογραφία σε ευαισθητοποιημένο πανί, 115 χ 115 εκ.