Το Μουσείο Μπενάκη, θέλοντας να αποτίσει φόρο τιμής στον επί σειρά ετών διευθυντή του Άγγελο Δεληβορριά, ο οποίος οραματίστηκε και υλοποίησε τη σημερινή δορυφορική του ανάπτυξη, αποφάσισε να οργανώνει, κάθε Μάρτιο, την Ετήσια Ομιλία «Άγγελος Δεληβορριάς», με ομιλητές οι οποίοι δραστηριοποιούνται σε ένα από τα πολλά γνωστικά πεδία που ενδιέφεραν τον τιμώμενο. Οι διαλέξεις αυτές θα εκδίδονται αυτοτελώς.
Την εφετινή ομιλία θα δώσει ο Ομότιμος Καθηγητής των Κοινωνικών Σπουδών στην Έδρα Ε.Ε. Μόνραντ» στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, Michael Herzfeld, με θέμα «Μνημεία του λόγου ή άϋλη κληρονομιά; Η ιστορία και οι συνέπειες μιας παραπλανητικής διάκρισης, στην Ελλάδα και αλλού».
Με τη φράση «μνημεία του λόγου», ο Νικόλαος Πολίτης συνέδεσε οριστικά την επιστημονική Λαογραφία με την ήδη κυριαρχούσα επιστήμη της Αρχαιολογίας στη διαμόρφωση της νεοελληνικής ταυτότητας. Ενώ ο Πολίτης και οι αλλεπάλληλοι πνευματικοί διάδοχοί του δε διέθεταν τα οικονομικά μέσα και την πολιτική υποστήριξη που σε σύντομο χρονικό διάστημα εφόπλισαν την Αρχαιολογία με τη δική της κρατικού επιπέδου Υπηρεσία, η πρόκληση που κρυβόταν μέσα στο πρότυπο των Μνημείων του Λόγου εξακολουθεί να επηρεάζει τις μορφές και τις διεκδικήσεις του εθνικού ανήκειν στην Ελλάδα. Από τη μια μεριά, η υιοθέτηση της παραπλανητικής αντιπαράθεσης υλικού/άυλου πολιτισμού, που παγκοσμιοποιήθηκε από την ΟΥΝΕΣΚΟ και έγινε δεκτή με σχετικό ενθουσιασμό στην Ελλάδα, διαιώνισε την αρχαιολογική αντίληψη της εθνικής ταυτότητας. Από την άλλη, ωστόσο, η ίδια αντίληψη, συχνά με τη μορφή της άμυνας των τοπικών παραδόσεων, ενθάρρυνε ορισμένες κοινωνικές τάξεις και πολιτισμικές ομάδες, που το επίσημο κράτος θεωρούσε αντίθετες με τα ιδεώση του, να αντιδρούνε με εκδηλώσεις «ανατρεπτικού αρχαϊσμού». Η αντίδραση αυτή ξεσκέπαζει τους στενούς ιστορικούς δεσμούς ισχυρών παρατάξεων του λεγόμενου «κατεστημένου» με τις αποικιακές δυνάμεις, που εξακολουθούν να ενισχύουν τη δυσφημιστική εικόνα της Ελλάδας ώς καθυστερημένης εξαιτίας υπερβολικής προγονολατρείας. Η περίπτωση της σημερινής Ταϋλάνδης (ανάμεσα σε άλλες χώρες) προσφέρει μια ενδιαφέρουσα ευκαιρία για σύγκριση, η οποία μπορεί να μας οδηγήσει στη διαλεύκανση απρόσμενων ομοιοτήτων και παραλληλισμών όπως και διαφορών στην πρόσφατη πορεία των πολιτικών συστημάτων και των σχέσεων των δυο χωρών με τη διεθνή κοινότητα όσο στις οικινομικοπολιτικές σχέσεις τόσο και στον τομέα του πολιτισμού. Η ομιλία θα καταλήξει με την πρόταση να τοποθετηθεί θεωρητικά στη θέση της αντιπαράθεσης άυλού/υλικού πολιτισμού το πιο ευέλικτο πρότυπο της υλικότητας ή, καλύτερα, της απτότητας, κάτι που επιτρέπει μια πιο δυναμική εκτίμηση των πολιτικοπολιτσμικών διαδικασιών που διέπουν τις σχέσεις μεταξύ πολιτισμικής ταυτότητας και εξουσίας.
Η ομιλία θα δοθεί στα ελληνικά.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Michael Herzfeld – Πληροφορίες για τον ομιλητή
Ο Michael Herzfeld είναι Ομότιμος Καθηγητής των Κοινωνικών Σπουδών στην Έδρα Ε.Ε. Μόνραντ» στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, όπου δίδαξε από το 1991 έως το τέλος του 2019, και διετέλεσε ο πρώτος και ιδρυτικός διευθυντής του Προγράμματος Ταϊλανδέζικων Σπουδών του Asia Center στο Χάρβαρντ. Επί μακρόν μέλος της Επιτροπής Νεοελληνικών Σπουδών του Χάρβαρντ, διετέλεσε επίσης προσωρινός διευθυντής του Νεοελληνικού Προγράμματος. Είναι επίσης επίτιμος καθηγητής στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης, μέλος του Collegio del Dottorato di ricerca in Beni Culturali, Formazione e Territorio, Università di Roma “Tor Vergata”, ομότιμος καθηγητής IIAS για τις Κριτικές Σπουδές Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Πανεπιστήμιο Leiden, ανώτερος σύμβουλος της Πρωτοβουλίας Σπουδών Κριτικής Κληρονομιάς, Διεθνές Ινστιτούτο Ασιατικών Σπουδών, Leiden, και υπότροφος Chang Jiang, Πανεπιστήμιο Διεθνών Σπουδών της Σαγκάης. Είναι συγγραφέας δώδεκα βιβλίων, δημιουργός δύο ταινιών και πολυάριθμων άρθρων και βιβλιοκρισιών. Στις τιμητικές του διακρίσεις περιλαμβάνονται το Βραβείο J.I. Staley και το Rivers Memorial Medal (και τα δύο το 1994). Εκτός από το D.Phil. του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης (1976) και το D.Litt. του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ (1989), είναι επίτιμος διδάκτορας του Université Libre de Bruxelles (2005), του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Θεσσαλονίκης (2011), του Πανεπιστημίου Κρήτης (2013) και του Πανεπιστημίου St Andrews (2023). Το 2021 ανακηρύχθηκε επίτιμος πολίτης της Ελλάδας.
Σχέδιο: Τιτίνα Χαλματζή