Το 2021 ήταν μία δύσκολη χρονιά, γεμάτη μεταπτώσεις, απομόνωση, άγχος, αλλά και μικρές στιγμές αισιοδοξίας. Μία από αυτές ήταν η επαναλειτουργία -μετά από ένα βασανιστικά μεγάλο διάστημα- των κινηματογραφικών αιθουσών. Η 7η τέχνη είναι για πολλούς ανθρώπους μια ανάσα ελευθερίας, ένα παράθυρο σε κόσμους ξένους και ελκυστικούς ή τρομακτικούς, αλλά καθαρκτικούς. Η μεγάλη οθόνη και η συλλογική αίσθηση που προσφέρουν τα σινεμά, δεν μπορούν να αντικατασταθούν με την παρακολούθηση από το σπίτι. Οπότε, τονίζουμε όσο μπορούμε την ανάγκη μας για τέχνη, αναμένοντας τη νέα χρονιά.
Μια ευχάριστη μετατόπιση ήταν, επίσης, η βραβεύση και η προβολή περισσότερων ταινιών από γυναίκες δημιουργούς. Νέοι κόσμοι, γεμάτοι πόνο, εξουσία, ποιητικότητα ή παιδικότητα και γυναικείο βλέμμα ήρθαν να προστεθούν σε πολιτικές παρωδίες ή παραμυθένιες εκδοχές της ελληνικής επαρχίας και των προβλημάτων που την ταλανίζουν. Παρακάτω παραθέτω, λοιπόν, χωρίς διάθεση αξιολόγησης ή βαθμολογίας, έξι ταινίες που ξεχώρισα στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες για το 2021, με την ευχή το 2022 ο κινηματογράφος να συνεχίσει να μάς προσφέρει αυτή την επιλογή απόδρασης από την πραγματικότητα ή έστω τον ευφάνταστο και ουσιαστικό σχολιασμό της.
Titane
Η Αγάπη είναι ένα σκυλί από την κόλαση (Love is a dog from hell) διαβάζουμε σε ένα τατουάζ στο στέρνο της πρωταγωνίστριας, Αλεξιά. Και προσωπικά, δεν βρίσκω καθόλου τυχαία την αναφορά στο βιβλίο του Charles Bukowski (1977). Η Ζουλιά Ντικουρνό γράφει και σκηνοθετεί ένα φουτουριστικό θρίλερ για την αγάπη και τις αμέτρητες δυσκολίες της. Τον πόνο που προκαλεί, αλλά που εν τέλει αξίζει; Οι χαρακτήρες που δημιουργεί -τόσο της ανθρώπου μηχανής Αλεξιά, όσο και του παραδόξως όχι τοξικά αρρενωπού Βενσάν- ξεφεύγουν από τα στενά όρια του κοινωνικού καθωσπρεπισμού και του φύλου, τοποθετώντας το ίδιο το σώμα, αλλά και την ανθρώπινη ανάγκη για ουσιαστική πνευματική σύνδεση στο προσκήνιο. Δεν είναι μία ταινία ευχάριστη και εύκολη στην παρακολούθηση, αφού ο διαχωρισμός πραγματικότητας και φαντασίας δεν παίζει κανένα ρόλο για την εξέλιξη της πλοκής και η αγάπη της δημιουργού για την ωμότητα είναι πλέον αρκετά σαφής. Είναι η δεύτερη γυναίκα σκηνοθέτρια που βραβεύεται με τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών και ευγνωμονούμε το Cinobo για τη διανομή στην Ελλάδα.
Η Εξουσία του Σκύλου
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η Τζέιν Κάμπιον δημιουργεί ένα ψυχολογικό θρίλερ με μια μουσική επένδυση που ξυπνά μνήμες άλλων δεκαετιών, στο οποίο οι εντάσεις, η επιβολή της εξουσίας ή η παραίτηση εγγράφονται στα βλέμματα των πρωταγωνιστών, τα σφυρίγματα, τις σπασμωδικές κινήσεις των χεριών, αλλά και στα φαινομενικά άκαμπτα και απρόσωπα τοπία. Οι χαρακτήρες φαίνονται αναγκασμένοι να αναμετρηθούν με τα κρυμμένα μυστικά τους, τα οποία άλλωστε πυροδοτούν τις συμπεριφορές τους: τη ματσίλα των καουμπόηδων, την ευθραυστότητα μιας καταπιεσμένης γυναίκας, τη δειλία ενός αδελφού, ή την απαράμιλλη προστατευτικότητα ενός γιου. Πρόκειται για την νέα ταινία της πρώτης γυναίκας που βραβεύτηκε με τον Χρυσό Φοίνικα (Μαθήματα Πιάνου, 1993). Αυτή τη φορά η σκηνοθέτρια επιλέγει το ομώνυμο μυθιστόρημα του Τόμας Σάβατζ για την άγρια δύση και τα στερεότυπά της, εκπλήσσοντάς μας για άλλη μια φορά με την λεπτότητα με την οποία μας βυθίζει σε ένα κόσμο οικείο, αλλά σκληρό, όπου οι κοινωνικές περιστάσεις οπλίζουν συνειδήσεις.
Nomadland
Η ταινία που κέρδισε δικαίως το Όσκαρ καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας (Κλόι Ζάο) και πρώτου γυναικείου ρόλου (Φράνσις Μακντόρμαντ) αφηγείται την συγκινητική και βαθιά πολιτική ιστορία της σύγχρονης Αμερικής, αποδομώντας το τόσο καλά σκηνοθετημένο όνειρο της γης της επαγγελίας. Τι απογίνονται οι άνθρωποι που μένουν χωρίς σπίτι, χωρίς δουλειά ή σύνταξη, με ανύπαρκτες κοινωνικές υποδομές ή ένα δίκτυο ασφαλείας για να τους προστατέψει; Οι σύγχρονοι νομάδες της ασφάλτου διατρέχουν τις χαώδεις εκτάσεις των αφιλόξενων πολιτειών, αυτοοργανώνονται, βοηθούν ο ένας τον άλλον και τελικά, μαθαίνουν να επιβιώνουν, ανεξάρτητοι, μόνοι και γενναίοι απέναντι στον κόσμο. Η σκηνοθετική ματιά της Ζάο μάς φέρνει αντιμέτωπους με την σκληρότητα μιας τέτοιας ζωής, αλλά και με την ποιητικότητα του δρόμου. Καταγράφει με ένα σχεδόν ντοκιμενταρίστικο τόνο τις πρακτικές και οδηγίες των αληθινών νομάδων, αλλά παραμένει -χάρη και στη μοναδική ερμηνεία της Μακντόρμαντ- αποστασιοποιημένη, χωρίς συναισθηματισμούς ή υποδείξεις, μία παρατηρητής ενός ταξιδιού προς την ελευθερία.
Petite Maman
Το γυναικείο βλέμμα της Σελίν Σιαμά επιστρέφει λίγες ημέρες πριν το τέλος του 2021 με μια νοσταλγική διάθεση για την παιδική ηλικία, την αθωότητά της, αλλά και τη μοναδική της δυνατότητα να διαχειρίζεται το τραύμα. Τα πλάνα μέσα από το δάσος και οι λιτοί διάλογοι ανάμεσα στα δύο μικρά κορίτσια μάς θυμίζουν μια χαμένη φυσικότητα, οικεία και παράλληλα -για κάποιο άγνωστο λόγο- παρελθοντική. Πρόκειται για μια κινηματογραφική πραγμάτωση μιας φαντασίωσης που όλοι είχαμε. Πώς ήταν άραγε οι γονείς μας σαν παιδιά; Μια ωδή σε λησμονήμενα όνειρα, ξεχασμένες συνήθειες και συμπεριφορές, ένα παραμύθι αφιερωμένο στον χαμένο χρόνο, που δεν μας άφησε να καταλάβουμε γιατί οι σχέσεις κατέληξαν να είναι όπως τώρα, τι σημαίνει η θλίψη και πώς επηρεάζει τους ανθρώπους γύρω μας.
Ατυχές Πήδημα ή Παλαβό Πορνό
Αυτή η ταινία είναι μία φάρσα. Μία σάτιρα της σύγχρονης πραγματικότητας. Των κοινωνιών πολλών ταχυτήτων, που πάσχουν σε όλα σχεδόν τα επίπεδα, ενώ παραμένουν -παρά τη φαινομενική πρόοδο- συντηρητικές, πατριαρχικές, ανάλγητες, κρυφά ή ανοιχτά φασιστικές. Για το λόγο αυτό, τα τρία διαδοχικά και παρανοϊκά τέλη που επέλεξε να δώσει ο σκηνοθέτης (Ράντου Ζούντε) αντιστοιχούν απόλυτα στο θέατρο του παραλόγου της καθημερινότητας, που βιώνει η πρωταγωνίστρια στους δρόμους του Βουκουρεστίου. Όπου, για παράδειγμα, δεν μπορεί καν να προσεγγίσει το πεζοδρόμιο λόγω παρκαρισμένου ακριβού οχήματος και τελικά, τη βρίζουν και από πάνω. Δεν είναι λίγοι οι παραλληλισμοί που θα εντοπίσει κανείς, αν καταφύγει σε πρόχειρες συγκρίσεις με το ελληνικό παράδειγμα. Εξ ου και η ταύτιση με την ιστορία της δασκάλας που γύρισε μία home-made ταινία πορνό με τον σύζυγό της (αν θελήσετε να δείτε την ταινία με ανήλικους, ας χάσουν καλύτερα τα πρώτα λεπτά της ταινίας) και περνά μια ιερά εξέταση άνευ προηγουμένου και ηδονοβλεπτικής διάθεσης από τους γονείς των μαθητών της.
Digger
Η οικολογική συνείδηση και τα αντικρουόμενα οικονομικά συμφέροντα της ελληνικής επαρχίας παίρνουν τη μορφή μιας σκοτεινής, αλλά όμορφης ιστορίας για τη δύσκολη σχέση ενός πατέρα και ενός γιου. Σε ένα σχεδόν παραμυθένιο τοπίο δύο διαφορετικές γενιές προσπαθούν να βρουν έναν κώδικα επικοινωνίας, χωρίς να σέβονται απαραιτήτως το τι αντιπροσωπεύει η κάθε μία. Η απειλούμενη φύση βρίσκεται εκεί ως σύντροφος σε ένα δράμα που φαίνεται να υπήρχε από την αρχή του χρόνου. Αλλά η φυσική καταστροφή θα είναι ένα αδιανόητο δράμα που μένει να ζήσουμε έως το τέλος του 21ου αιώνα. Ακόμα μιλάμε με όρους παλιού και καινούργιου, παράδοσης και νεωτερικότητας, χωρίς να συνειδητοποιούμε πως οι λέξεις αυτές δεν έχουν καμία σημασία όταν ο κόσμος γύρω σου χάνεται για να δώσει τη θέση σου στο θάνατο, στην ερημιά, στην απουσία ζωής. Η ταινία του Τζώρτζη Γρηγοράκη με την ιδιαίτερη αισθητική της και τα παγωμένα χρώματα του χειμωνιάτικου τοπίου ήταν κάτι που το ελληνικό κοινό είχε ανάγκη να δει και έφερε μια αίσθηση αλλαγής σε παγιωμένες συγκρούσεις.