Ένα κουάρτετο εγχόρδων στο Αρχαίο Γυμνάσιο του Πλάτωνα, ένα πιάνο με ουρά μέσα στα δέντρα του πάρκου, η λίμνη της Κερκίνης, ο βυθός των μικρών Κυκλάδων, η Μάνια Παπαδημητρίου, η Ρούλα Πατεράκη, ο Αλέξανδρος Μυλωνάς, ο Νίκος Ψάρρας και ο γιος του Ζακ-Υβ Κουστώ συνθέτουν μεταξύ άλλων το μωσαϊκό του φετινού φεστιβάλ, που θα λάβει χώρα στο πάρκο της Ακαδημίας του Πλάτωνα και στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν, από την 1η έως τις 12 Ιουνίου 2017.
Το Φεστιβάλ φέτος επικεντρώνεται στην Αθήνα από τον 19ο αιώνα ως σήμερα, μέσα από το έργο Ελλήνων και ξένων λογοτεχνών, ιστορικών, συγγραφέων και ποιητών.
Η Φωτεινή Παπαδόδημα και ο Γιώργος Παλαμιώτης, οι δύο άνθρωποι που είναι υπεύθυνοι για την καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ, μας μιλούν για τη φετινή διοργάνωση, την πόλη της Αθήνας και το μέλλον της.
– Το ElaiΩnas Festival επιστρέφει φέτος για τρίτη χρονιά! Πείτε μας λίγα λόγια τη δημιουργία του, ποιά ήταν η αφορμή για ένα τέτοιο φεστιβάλ στην Αθήνα και ποιά ήταν η ανταπόκριση του κοινού στις προηγούμενες δύο διοργανώσεις;
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Φωτεινή: Αφορμή για την δημιουργία του φεστιβάλ ήταν το βιβλίο του Δημήτρη Γρ. Καμπούρογλου, Ο Αναδρομάρης της Αττικής. Ειδικά οι εντυπωσιακές περιγραφές περιηγητών για τον Ελαιώνα, μας οδήγησαν να ονομάσουμε έτσι το φεστιβάλ. Καθαρή ουτοπία δηλαδή. Ακυρότατο σαν όνομα, εφ’ όσον μόνο η ταμπέλα του μετρό υπάρχει για να θυμίζει τι ήταν όλη σχεδόν η δυτική Αττική, από την αρχή της Ιεράς Οδού, ως το όρος Αιγάλεω. Κάτι σαν την Οκτάνα μάλλον. Το δε πάρκο της Ακαδημίας του Πλάτωνα, στο οποίο έχουμε πάντα εκδηλώσεις, ήταν μέσα στην καρδιά του Ελαιώνα και μάλιστα σκοπεύουμε μελλοντικά, να μεταφέρουμε το σύνολο των εκδηλώσεων στο πάρκο.
Γιώργος: Η ανταπόκριση του κοινού ήταν αρκετά θετική και γι’ αυτό φέτος είμαστε στον τρίτο χρόνο της διοργάνωσης. Από τον δεύτερο χρόνο μάλιστα έχουμε την στήριξη της περιφέρειας Αττικής, η οποία μας έδωσε την δυνατότητα να έχουμε ελεύθερη είσοδο, σε όλες πλέον τις δράσεις μας. Ξεκινήσαμε πολύ δύσκολα βέβαια και με μόνη ώθηση αυτή της ‘’δημιουργικής τρέλλας’’ μας. Πως να περιγράψεις την σκηνή που καταφτάνει η Ελένη Αρβελέρ, την πρώτη χρονιά να μιλήσει μέσα στα φαναρτζίδικα ή το ό,τι το δεύτερο χρόνο με την παράσταση της Νέκυιας είχαμε τόσο πολύ κόσμο, που με δυσκολία και οριακά καταφέραμε να μην έχουμε έστω εκνευρισμούς, με αποτέλεσμα όμως να διαλυθούμε από το άγχος και την κούραση.
– Ποια είναι η θεματική του φέτος και πώς αναπτύσσεται μέσα από το καλλιτεχνικό και εκπαιδευτικό πρόγραμμα του;
Γιώργος: H φετινή θεματική είναι οι μεταμορφώσεις ενός οικείου προσώπου από το 19ο αιώνα μέχρι σήμερα. Η Αθήνα μετά τον 19ο αιώνα, έτσι όπως την είδαν να μεταμορφώνεται Έλληνες και ξένοι λογοτέχνες, ιστορικοί, συγγραφείς και ποιητές. Ο λόγος που επιλέξαμε να μιλήσουμε για τις μεταμορφώσεις όχι μόνο του φυσικού τοπίου αλλά και της ταυτότητας ενός λαού που διαδοχικά πέρασε μέσα από τόσες διαφορετικού τύπου “κατοχές”, μέσα από τους ποιητές του 20ου αιώνα είναι για να αναλογιστούμε βαθύτερα την σημαντικότητα της δικής μας στάσης, των δικών μας επιλογών, στο σήμερα.
– Τι θα μας προτείνατε να προσέξουμε ιδιαίτερα από τις καλλιτεχνικές δράσεις που έχετε προγραμματίσει;
Φωτεινή: Σίγουρα να επωφεληθείτε από το ό,τι οι παραστάσεις στο πάρκο, είναι σχεδόν όλες με φυσικό φωτισμό και σχεδόν ακουστικό ήχο, απόλυτα ενταγμένες στο φυσικό περιβάλλον του πάρκου. Οι παραστάσεις επίσης στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης είναι, με την εξαίρεση μίας, παραγγελία του φεστιβάλ. Όλες όμως ευθυγραμίζονται πάνω στον άξονα των ποιητών και λογοτεχνών, από τα τέλη του 19ου ως τα μισά περίπου του 20ου αιώνα, που πρώτοι βίωσαν την ματαίωση των ονείρων για μια νέα Ελλάδα. Επίσης είναι πολύ ενδιαφέροντα τα ντοκιμαντέρ που θα προβάλλουμε στο πάρκο και στην γειτονιά.
– Το φεστιβάλ θα πραγματοποιηθεί κυρίως στο χώρο του πάρκου της Ακαδημίας Πλάτωνος. Τι σημαίνει αυτός ο χώρος για εσάς και πώς υποστηρίζει συνολικά τα ζητήματα που θέτει το φεστιβάλ;
Φωτεινή: Στις αρχές του 20ου αιώνα υπήρχε ακόμα ένα μικρό πια κομμάτι του απέραντου ελαιώνα. Γράφει για αυτό ο Καμπούρογλου: ‘’Από την σιωπή του Ελαιώνος ας υψωθή η φωνή μου. Από την μικράν συστάδα των δένδρων, που αριθμούν με αιώνας, ότι τα άλλα δένδρα αριθμούν με χρόνια. Τα ελησμόνησαν και σώθησαν μέσα σε μια ερημική πτυχή του απέραντου των Αθηνών Λόγγου, ο οποίος εστεφάνωνεν άλλοτε ολόκληρον την πόλιν με θαλλούς γλαυκούς’’.
Η Ακαδημία του Πλάτωνος ή το Λύκειο του Αριστοτέλη είναι σημεία σημαντικό όχι μόνο για την Αθήνα, αλλά για την ανθρωπότητα. Το ό,τι σήμερα η περιοχή που κάλυπτε ο ελαιώνας είναι από τις πιο υποβαθμισμένες, δείχνει κάτι. Το γεγονός πως το ‘’ιερό άλσος’’ της θεάς Αθηνάς, ο ελαιώνας, μέσα στον οποίο βρισκόταν και η Ακαδημία, σήμερα απλά δεν υπάρχει, δίνει το μέτρο της νεοελληνικής πραγματικότητας.
Γιώργος: Συνεχίζει ο Καμπούρογλου: ‘’Μην ζητείτε πλέον ελαιόδενδρα εις την κοιλάδα του Ωραίου….Ζητήσατέ τα κατακομματιασμένα μέσα στις λάσπες … Εκεί θα αγοράσετε τα τίμια ξύλα της αρχαίας λατρείας από κάποιον μουτζουρωμένον υποκείμενον που κρατεί ένα τσεκούρι.’’
Ένα ελάχιστο κομμάτι μέσα στην Γεωπονική σχολή και το πάρκο της Ακαδημίας του Πλάτωνα, είναι ότι έχει μείνει από τα δεκάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα του ελαιώνα.
Το μέγεθος της πλήρης απαξίωσης της πνευματικής και φυσικής ομορφιάς από το ελληνικό κράτος διαχρονικά, είναι μια συνειδητοποίηση που πρέπει να γίνει, για να μπορέσουμε στην συνέχεια να πάρει ο καθένας την θέση του, όποια και αν είναι. Αλλά να είναι συνειδητή πλέον η επιλογή μας. Είναι καιρός πια, να διεκδικήσουμε την πόλη μας ή να σωπάσουμε.
– Ποια είναι σχέση των Αθηναίων με την πόλη τους; Έχουν τη διάθεση να την ανακαλύψουν ξανά και ξανά ως μία πόλη που έχει να τους προσφέρει και να τους διδάξει πολλά ή κυριαρχεί η αίσθηση ότι μια μεγαλούπολη σήμερα σε “τρώει” αντί να σε “τρέφει”;
Γιώργος: Η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι δεν γνωρίζουμε καλά την πόλη και την ιστορία της γιατί αν την γνωρίζαμε, σίγουρα θα την βλέπαμε με άλλο μάτι. Αυτή την προσπάθεια κάνουμε μ’ αυτό το φεστιβάλ. Να αποκαλύψουμε τις συνδέσεις μια Ελλάδας αόρατης που διαρκώς ρέει γύρω μας.
Φωτεινή: Οι Αθηναίοι πάντως, όπως μπορούμε να δούμε πλέον μέσα στο χρόνο, πάντα αγαπούσαν την πόλη τους. Πάντα δημιουργούσαν σημεία συνάντησης μεταξύ τους. Η Αθήνα μας όμως είναι και δεν είναι ακριβώς μεγαλούπολη.
Γιώργος: Μια μεγαλούπολη προσφέρει κατ’ αρχάς άρτιες δημόσιες συγκοινωνίες και οδικό δίκτυο, πρόσβαση σε ανοιχτούς χώρους πράσινου και αναψυχής, συνολική διαχείριση απορριμάτων και διάφορες άλλες βασικές παροχές. Αυτά δεν φαίνεται πιθανό να τα ζήσει ο μέσος Αθηναίος για πολλά χρόνια ακόμη. Είναι μεγαλούπολη πληθυσμιακά, σε σχέση με τον συνολικό πληθυσμό της Ελλάδας, αλλά οι υποδομές και ο σχεδιασμός της ή μάλλον η έλλειψη σχεδιασμού, δίνουν στην Αθήνα ένα τριτοκοσμικό χαρακτήρα που δεν επιτρέπει την σύγκριση με το Παρίσι, το Βερολίνο ή το Λονδίνο.
Φωτεινή: Άσχετα βέβαια αν το να ζείς στην Αθήνα, λόγω του κλίματος και μόνο, δίνει ποιότητα στην ζωή σου. Αυτό όμως δεν είναι παροχή της πόλης και ακόμα περισότερο είναι πλέον και αυτό υπο συζήτηση, μετά τις εκτεταμένες πυρκαγιές και την διαφαινόμενη πλήρη τσιμεντοποίηση.
– Πώς φαντάζεστε την εξέλιξη και τη μεταμόρφωση της Αθήνας στο κοντινό μέλλον; Τι ρόλο θα παίξουν καλλιτέχνες και φιλότεχνο κοινό στην εξέλιξη του αστικού τοπίου;
Φωτεινή: Το πάρκο της Ακαδημίας του Πλάτωνα είναι ένα σημείο συνάντησης των κατοίκων της περιοχής μεταξύ τους, με την φύση, αλλά και την ιστορία της πόλης. Υπάρχει σχεδόν μηδενική παραβατικότητα, γίνονται πολλές εκδηλώσεις από τις τοπικές συλλογικότητες και επίσης είναι ένας τόπος ιδανικός για τα παιδιά. Θα θέλαμε να δούμε κάποτε και την πλατεία Βάθη η το πεδίο του Άρεως να αποτελούν ζωτικό χώρο στην ζωή των κατοίκων των γύρω περιοχών.
Γιώργος: Όσο για τα της τέχνης, πιστεύουμε πως καλλιτέχνες και κοινό, πρέπει να ξεκινήσουν μια δημιουργική ‘’ζύμωση’’ μεταξύ τους, πέρα από τους κανόνες της αγοράς. Υπάρχει διαφορά μεταξύ πελάτη και ακροατή ή θεατή. Όσο περισσότερο βυθιζόμαστε στην ανασφάλεια και στην ένδεια της πτώχευσης, τόσο περισσότερο πρέπει να κοιτάμε ψηλά για μην χάσουμε το στόχο που έχουμε σαν άνθρωποι, αυτό το άνω θρώσκω που εμπεριέχει το όνομά μας.
Φωτεινή: Είναι στο χέρι των καλλιτεχνών, να νοηματοδοτήσουν την ύπαρξή τους μέσα από το έργο τους και όχι μέσα από τις δημόσιες σχέσεις ή την επαφή με επιχειρηματικούς και πολιτικούς κύκλους. Είναι επίσης στο χέρι όλων μας, να επαναπροσδιορίσουμε το τι είναι σημαντικό στην ζωή μας. Όσο ετεροπροσδιοριζόμαστε μέσα από αυτά που μπορούμε ή δεν μπορούμε να αγοράζουμε ή μέσα από κοινωνικά ορθές τοποθέτησεις, τόσο περισσότερο το μέτρο της πραγματικότητας θα συρρικνώνεται, μαζί με τον τραπεζικό λογαριασμό μας και την ανασφάλεια των όποιων αδιέξοδων πολιτικών επιλογών, του παρελθόντος, του παρόντος ή του μέλλοντος.
Γιώργος: Ας σκοπεύσουμε όλοι προς πάσα κατεύθυνση, ‘’εις την καρδιά του μέλλοντος, εις την καρδιά των υψηλών οροπεδίων και προ παντός μεσ’ στην καρδιά του κάθε ανθρώπου θα υπάρξη τότε μόνον η Νέα Πόλις’’.
– Τι μέλλον βλέπετε για το ElaiΩnas Festival; Οραματίζεστε την επόμενη διοργάνωση από τώρα ή “βλέποντας και κάνοντας” ανάλογα και με τους διαθέσιμους πόρους; Υπάρχουν τέτοια ζητήματα; Πώς επιβιώνει αλήθεια ένα φεστιβάλ ανάμεσα σε τόσα άλλα;
Γιώργος: Η πολύ γόνιμη συνεργασία, που έχουμε ξεκινήσει από το 2016 με την περιφέρεια Αττικής, είναι ουσιαστική σε πολλά επίπεδα. Κατ’ αρχάς μας δίνει την δυνατότητα να έχουμε ελεύθερη είσοδο σε όλες τις εκδηλώσεις, αλλά και το ό,τι ξέρουμε πια πως υπάρχουν ευήκοα ώτα για τέτοιες προσπάθειες, μέσα σε κρατικούς θεσμούς, είναι παρήγορο και ελπιδοφόρο από μόνο του. Είναι σημαντικό επίσης για μας το ό,τι φέτος, γεννήθηκαν ακόμα περισσότερες παραστάσεις ειδικά για το φεστιβάλ.
Φωτεινή: Φέτος βάζουμε επιτέλους τις βάσεις και για ένα γόνιμο διάλογο με την γειτονιά στο πάρκο. Ελπίζουμε του χρόνου τέτοιο καιρό, να έχουμε υλοποιήσει κατά την διάρκεια του χειμώνα, δράσεις με κυρίως εκπαιδευτικό χαρακτήρα όπως τα καλλιτεχνικά εργαστήρια που οραματιζόμαστε, με συλλόγους και σχολεία της περιοχής.
Γιώργος: Φυσικά και όλα εξαρτώνται από τους διαθέσιμους πόρους. Αυτοί όμως δεν περιορίζονται μόνο στο χρήμα. Η δημιουργική διάθεση, η θέληση να μοιραστείς, η δυναμική της ομάδας και οι όποιες συμμαχίες, έστω και μεταξύ ανέστιων και πένητων, παίζουν καθοριστικό ρόλο για το τι θα κάνουμε τον επόμενο χρόνο. Όσο για το πως επιβιώνουμε, μάλλον μόνο με τρέλλα και φίλους.
Πληροφορίες φεστιβάλ: Elaiώνας Festival 2017 – 1 έως 12 Ιουνίου