Η μουσική έχει τη δύναμη να ξεκλειδώνει μνήμες που βρίσκονται κρυμμένες μέσα μας, αλλά και να δημιουργεί νέες: για 5η συνεχή χρονιά στήνεται Μια Γέφυρα Μουσικής πάνω από τη Συγγρού με πέντε συναυλίες που διατρέχουν τη μουσική δημιουργία του 20ού και 21ου αιώνα, ενώνοντας τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση με το Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Η πρώτη συναυλία, που θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 5 Φεβρουαρίου στις 20:30, περιλαμβάνει έργα του 20ού και 21ου αιώνα για φωνή και πιάνο. Η σοπράνο Φανή Αντωνέλου και ο πιανίστας Απόστολος Παληός χαράσσουν μια μουσική διαδρομή γερμανικών lieder που ξεκινά με τις ελλειπτικές φόρμες του Anton Webern και συνεχίζεται με ίχνη του ρομαντισμού σε συνθέσεις του Wolfgang Rihm και με τη σκηνική διάδραση των δύο εκτελεστών που ζητά η Isabel Mundry. Απολαμβάνουμε, επίσης, μια απόδραση στον κόσμο του φανταστικού, με αποσπάσματα από τις μοναδικές όπερες του Ligeti και της Κορεάτισσας συνθέτριας Unsuk Chin, η οποία υπήρξε μαθήτριά του.
Η δράση «Μια γέφυρα μουσικής πάνω από τη Συγγρού» συνεχίζεται φέτος για πέμπτη χρονιά. Η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση συνεργάζεται με φοιτήτριες και φοιτητές της κατεύθυνσης «Πολιτισμός και πολιτιστική διαχείριση» του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου, για την οργάνωση μιας σειράς συναυλιών σύγχρονης μουσικής. Το πρόγραμμα συντονίζει η πιανίστρια και μουσικολόγος Λορέντα Ράμου. Με την καθοδήγησή της, την επίβλεψη του Γιώργου-Μιχαήλ Κλήμη από το Πάντειο, τις συμβουλές των ανθρώπων της Στέγης και την επαφή με τους μουσικούς του προγράμματος, οι φοιτητές συνέβαλαν σημαντικά στη διοργάνωση και την επικοινωνία των συναυλιών. Οι φοιτήτριες Παρασκευή Ανδρομιδά και Βάνα Παπαδοπούλου πήραν τη συνέντευξη που δημοσιεύεται εδώ, καθώς επέλεξαν το μέσο ως το κατάλληλο για την επικοινωνία της συναυλίας.
Επιμέλεια συνέντευξης: Παρασκευή Ανδρομιδά, Βάνα Παπαδοπούλου, Φοιτητές Παντείου
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
-Ποιό ήταν το ερέθισμα που σας ώθησε να ασχοληθείτε με τη σύγχρονη κλασική μουσική;
ΑΠ.: Κατ’ αρχάς να πούμε ότι η τέχνη δεν είναι κάτι το στατικό. Δεν είναι, να το παραλληλίσω, μια λίμνη. Είναι ένα ποτάμι, έχει μια συνεχή ροή. Επομένως, συνεχώς εξελίσσεται. Άρα οι εκτελεστές πρέπει πάντα να συμβαδίζουν με αυτή την εξελισσόμενη ροή της τέχνης. Από τη στιγμή που ζούμε σ’ αυτή την εποχή, αν θέλουμε να είμαστε σοβαροί στη δουλειά μας, οφείλουμε, άλλος περισσότερο, άλλος λιγότερο, να αναδεικνύουμε και το τι γράφεται σήμερα. Αυτό θεωρώ ότι είναι υποχρέωση του εκτελεστή. Εμείς είμαστε ο δίαυλος που θα επικοινωνήσει το έργο τους με το ακροατήριο.
ΦΑ.: Συμφωνώ, θα προσθέσω και την περιέργεια. Δηλαδή, εγώ είμαι πολύ περίεργη να δω σήμερα ένα συνθέτη κλασικής, -όπως λέτε κι εσείς-, μουσικής, πώς αντιμετωπίζει ένα κείμενο που μπορεί να ‘ναι ένα κείμενο παλιό. Επίσης, είναι και πολύ απαιτητικά κομμάτια.
-Η συναυλία που θα παρουσιάσετε στο Πάντειο στις 5 Φεβρουαρίου, σε ποιό κοινό απευθύνεται;
ΑΠ.: Αυτό το είδος της μουσικής αντικειμενικά είναι ένα δύσκολο είδος. Όχι μόνο για τ’ αυτιά των μη μουσικών, αλλά ακόμα και για τη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που είτε ακούνε μουσική είτε έχουν σπουδάσει μουσική. Η μουσική μπορεί να ‘ναι και κάτι το αφηρημένο και παρ’ όλα αυτά να αγγίξει κάποιες χορδές ακόμα και στον λιγότερο μυημένο ακροατή. Επομένως, θεωρώ ότι αυτή η συναυλία απευθύνεται στον οποιονδήποτε, αρκεί να έχει ανοιχτό μυαλό και μεγάλη διάθεση να ανοίξει τα αυτιά του και ν’ ακούσει νέα πράγματα και πειραματισμούς.
ΦΑ.: Εγώ ήθελα να προσθέσω ότι σ’ ένα τέτοιο ρεπερτόριο που πέρα από μουσική έχει και τον λόγο, αυτό το κάνει λίγο πιο εύκολο, αρκεί να ασχοληθεί είτε ο μυημένος είτε ο μη μυημένος με το κείμενο. Νομίζω έργα που είναι μόνο για όργανα είναι πιο δύσκολα να κατανοηθούν.
-Τι σας οδήγησε στην επιλογή των έργων του προγράμματος;
ΦΑ.: Πρόκειται για ένα ταξίδι 45λεπτο στον 20ο και 21ο αιώνα. Άρα είναι κάποιοι σταθμοί.
ΑΠ.: Καταρχάς, οι τρεις συνθέτες Βέμπερν, Λίγκετι, Ριμ είναι πάρα πολύ καταξιωμένοι στην ιστορία της μουσικής οπότε ήταν η επιλογή, να κάνουμε ένα συνδυασμό κάποιων “ογκόλιθων” του 20ου αι., αλλά ταυτόχρονα με τα δύο τελευταία ονόματα (Ούνσουκ Τσιν και Ισαμπέλ Μούντρι) να κάνουμε μία αναφορά σε νεότερους συνθέτες και μάλιστα σε δύο γυναίκες. Σε αντίθεση με τον 19ο αι., όπου το να είναι μια γυναίκα όχι απλά συνθέτης αλλά γενικώς μουσικός ήταν σενάριο επιστημονικής φαντασίας, με εξαίρεση δύο παραδείγματα, της Φάνι Μέντελσον και της Κλάρα Σούμαν.
-Μπορείτε να μας πείτε κάτι χαρακτηριστικό για το καθένα από αυτά τα έργα;
ΦΑ.:Όσον αφορά το έργο του Webern Τέσσερα τραγούδια op.12,το χαρακτηριστικό του είναι η ελεύθερη ατονικότητα. Γι’ αυτό και αυτά τα κομμάτια είναι μικρής διάρκειας, σα μινιατούρες. Γιατί δεν είχαν μια βάση, κάπου να στηριχτούν για να γράψουν κάτι εκτεταμένο. Ο επόμενος συνθέτης είναι ο Ligeti, ο οποίος ανήκει στη πρωτοπορία της Ευρώπης. Ουγκροαυστριακός, έχει και διάφορα χιουμοριστικά και γκροτέσκα στοιχεία μέσα στο έργο του. Μέχρι το τέλος της ζωής του δοκίμαζε πολλές διαφορετικές τεχνοτροπίες. Η όπερα Le Grand Macabre είναι πάρα πολύ απαιτητικό κομμάτι, το έργο έχει γραφτεί για μεγάλη ορχήστρα με πολλά κρουστά, πολλά πληκτροφόρα όργανα και θα αναγκαστεί να τα παίξει και αυτά ο Απόστολος στο πιάνο. Υπάρχουν σημεία που ζητάει από τον πιανίστα να χτυπήσει στο πιάνο, να σφυρίξει, να τραγουδήσει.
ΑΠ.: Μπορεί να είναι χτύπημα της γλώσσας, είτε σφύριγμα, είτε ουρλιαχτό. Ουρλιαχτό με αντίστροφη μέτρηση. Έχει σε κάποιο σημείο να παίζει και να ουρλιάζει «οχτώ, εφτά, έξι, πέντε…».
ΦΑ: Σχετικά με τον Rihm, το ιδιαίτερο στα έργα που θα παρουσιαστούν στη συναυλία είναι ότι πρόκειται για 7 κομμάτια με έναν πρόλογο και επίλογο, σε ποίηση Clemens Brentano, που έχει γεννηθεί τον 18ο αι. είναι δηλαδή 150 χρόνια πριν τον Rihm, είναι ρομαντικός και έχει ενδιαφέρον το πώς ένας συνθέτης του 20ου αι. το αντιμετωπίζει αυτό. Έχει μια κίνηση, έχει κάτι το χορευτικό και ας είναι αργό.
ΑΠ: Σαν ένα πολύ αργό βαλς. Είναι μία μουσική που μεταδίδει μια απόλυτη γαλήνη…το ζητάει κιόλας.
-Θα θέλατε να μας πείτε δύο λόγια για τα έργα της Ουνσούκ Τσιν και της Ισαμπέλ Μούντρι;
ΑΠ.: Στο πιάνο η Μούντρι έχει σε αρκετά σημεία ταυτόχρονο παίξιμο στα πλήκτρα και μέσα στις χορδές.
ΦΑ.: Το κομμάτι Anagram, επίσης, ξεκινά με την τραγουδίστρια μέσα στο πιάνο γιατί πρέπει με το ένα χέρι να βρει έναν αρμονικό που ζητάει η συνθέτης και με το άλλο να κάνει ένα γκλισάντο πάνω στη χορδή.
ΑΠ.: Άρα όπως ο Λίγκετι έδινε στον πιανίστα και έναν ρόλο φωνής τώρα εδώ η Μούντρυ κάνει το αντίθετο.
ΦΑ.: Όσον αφορά την Ούνσουκ Τσιν, είναι κάτι πιο παραμυθένιο όλο αυτό και αυτό λέγαμε με τον Αποστόλη, έχει πάρα πολύ ωραία γραφή. Έχει μελωδία, προλαβαίνει κανείς να πει καθαρά τα λόγια.
ΑΠ.: Και φαίνεται ότι ξέρει απόλυτα να γράφει για φωνή.
-Δεδομένης της ιδιαίτερης αισθητικής του κάθε συνθέτη και της προσωπικής σημειογραφίας του, παρεκκλίνατε από τη παρτιτούρα στη προσπάθειά σας να αποτυπώσετε το προσωπικό σας στοιχείο; Δηλαδή, υπήρχαν σημεία στα έργα όπου είχατε το περιθώριο να κινηθείτε πιο ελεύθερα;
ΦΑ.: Υπάρχουν έργα του 20ου αιώνα που σου δίνουν ελευθερία, αυτά εδώ όμως όχι. Κι όσον αφορά τον τραγουδιστή παρόλη την ακρίβεια, μπορεί κανείς να βγάλει τον προσωπικό του τρόπο. Θα αποφασίσει δηλαδή αυτός ποια λέξη χρειάζεται τονισμό, ποια φράση είναι πιο σημαντική. Αυτό θα γίνει με την άρθρωση, τον τονισμό και το φραζάρισμα.
-Πόσο σημαντικό κρίνετε, τόσο για τη διαδικασία της προετοιμασίας του προγράμματος όσο και για το τελικό αποτέλεσμα, τον κοινό κώδικα αισθητικής μεταξύ των συνεργατών;
ΑΠ.: Ο καθένας έχει τις δικές του μουσικές αναφορές, τα δικά του μουσικά βιώματα και το δικό του τρόπο μουσικής αντίληψης. Από κει και πέρα, για να παράξουν ένα αρμονικό αποτέλεσμα, καλούνται με ένα γόνιμο μουσικό διάλογο να καταλήξουν σε ένα κοινό στόχο. Το να είναι δύο άνθρωποι εξαιρετικοί μουσικοί δε σημαίνει ότι θα συμπράξουν και εναρμονισμένα μαζί. Υπάρχουν πάρα πολλά παραδείγματα στη μουσική ιστορία που πολύ εμπνευσμένοι άνθρωποι παρήγαγαν κάτι καταστροφικό (γέλια).
ΦΑ: Και ειδικά στα έργα του 20ου αιώνα, όταν όλα είναι τόσο καθορισμένα, δεν παίζει και τόσο ρόλο η δική σου αισθητική γιατί πρέπει εσύ να ταιριάξεις με το έργο. Είναι τελείως συγκεκριμένα πράγματα. Τώρα, ως τραγουδίστρια, θα πω «εδώ θα αναπνεύσω, περίμενε ή υποστήριξέ το».
ΑΠ.: Δηλαδή, το πιάνο οφείλει να σεβαστεί τις ιδιαιτερότητες της φωνής και της ανθρώπινης αναπνοής.
-Ποιά είναι η άποψή σας για την εξέλιξη του χώρου, σ’ αυτό το είδος μουσικής, στην Ελλάδα σήμερα;
ΦΑ.: Βλέπω ότι υπάρχει ενδιαφέρον. Από τη στιγμή που, για παράδειγμα, εσείς φτιάχνετε αυτές τις ερωτήσεις, καθόμαστε και το συζητάμε, μου φαίνεται ότι υπάρχει κάτι πολύ αισιόδοξο.
ΑΠ.: Υπάρχει γενικότερα μια κινητικότητα στην Ελλάδα. Στη μουσική σκηνή υπάρχουν όλο και περισσότεροι εκτελεστές που παρουσιάζουν σύγχρονη μουσική. Υπάρχουν και πάρα πολύ καλά σχήματα που ακολουθούνε τα χνάρια. Και φυσικά σημαντικοί Έλληνες συνθέτες που συνέχεια βραβεύονται σε διαγωνισμούς, οπότε το επόμενο, το στοίχημα, είναι να δημιουργηθεί και ένα κοινό το οποίο συνεχώς θα διογκώνεται.
Σας ευχαριστούμε πολύ γι αυτή τη γόνιμη συζήτηση. Καλή επιτυχία στη συναυλία σας.
Πάθος, αφοσίωση, αγάπη για τη μουσική• αυτά είναι μερικά μόνο από τα στοιχεία που αντανακλώνται στον τρόπο που οι καλλιτέχνες προσεγγίζουν τα έργα τους. Είναι προσιτοί και ξεχωρίζουν για την ευγένεια του χαρακτήρα τους αλλά και για το αλληλέγγυο πνεύμα της συνεργασίας τους. Χάρη στο θετικό κλίμα που δημιουργήθηκε μεταξύ μας, η συνέντευξη εξελίχθηκε σε ένα ελκυστικό πεδίο συζήτησης, εγείροντας το ενδιαφέρον μας για τη σύγχρονη κλασική μουσική.
Πρόγραμμα συναυλίας
Anton Webern, “Vier Lieder” op. 12 (1915-17)
Wolfgang Rihm, “Brentano-Phantasie” (2002)* – αποσπάσματα
Isabel Mundry, “Anagramm” για σοπράνο και πιάνο (2000)*
György Ligeti, “Der Sommer” (1989)
György Ligeti, “Mysteries of the Macabre” (1974-77, 1992) – απόσπασμα
Unsuk Chin, “snagS&Snarls” (2003-04, 2014)* – αποσπάσματα
ΦΑΝΗ ΑΝΤΩΝΕΛΟΥ: ΣΟΠΡΑΝΟ
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΛΗΟΣ: ΠΙΑΝΟ
Info:
Ώρα και Ημέρα: Τετάρτη 5 Φεβρουαρίου στις 20:30
Τοποθεσία: Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αίθουσα Τελετών Παντείου Πανεπιστημίου (Ισόγειο Παλαιού Κτιρίου, κόκκινο κτίριο) Λεωφόρος Συγγρού 136, Καλλιθέα
Είσοδος: Ελεύθερη είσοδος με δελτία προτεραιότητας μία ώρα πριν από κάθε συναυλία και παραλαβή των δελτίων από την είσοδο της αίθουσας τελετών του Πανεπιστημίου
Πληροφορίες: 2109005800, 2109201671 | www.onassis.org | cmc.panteion.gr
Επιμέλεια φωτογραφιών: Αναστασία Κυπριωτάκη
Διαβάστε επίσης:
Μουσική εκτός Στέγης: Μια γέφυρα μουσικής πάνω από τη Συγγρού Vol. 5