Fantastico – Τα δημιουργημένα συμφέροντα του Χ. Μπεναβέντε στο ΕΘνικό Θέατρο

Το Εθνικό Θέατρο παρουσιάζει για τη θερινή καλλιτεχνική περίοδο 2013-2014 το έργο του Ισπανού Νομπελίστα συγγραφέα Χαθίντο Μπεναβέντε (1866-1954) με τίτλο «Fantastico-Τα δημιουργημένα συμφέροντα» σε σκηνοθεσία του καλλιτεχνικού διευθυντή Σωτήρη Χατζάκη.

Έργο κωμικό, δραματικά επίκαιρο και τραγικά αναγνωρίσιμο στις μέρες που ζούμε, ανέβηκε για πρώτη φορά στη Μαδρίτη το 1907 και έχει ως θέμα του τη διαφθορά.  

Οι ήρωες του Μπεναβέντε, φτιαγμένοι από τα υλικά της κομέντια ντελ άρτε, χωρίς όμως να χάνουν ούτε στιγμή τα διαχρονικά χαρακτηριστικά τους, στροβιλίζονται γύρω από το χρήμα, τον κυνισμό, τη ματαιοδοξία και το συμφέρον, χρησιμοποιώντας ακόμα και τον έρωτα για να πετύχουν τους σκοπούς τους.

Περίληψη

Ο Λέανδρος και ο υπηρέτης του Κρισπίν φτάνουν σε μια μεγάλη πολιτεία. Έχουν μόλις καταφέρει να ξεφύγουν από την αστυνομία μιας άλλης πολιτείας, που τους κυνηγά για χρέη και παρανομίες.  Ο πονηρός Κρισπίν, δραπέτης από τα κάτεργα, είναι ο βασικός πρωταγωνιστής και αυτός που φροντίζει για να στηθεί ένα πλέγμα συμφερόντων, νομίμων και παρανόμων, γύρω από τον εαυτό του και φυσικά τον αφέντη του. Το σύστημά του είναι απλό: με μεγάλη πανουργία και ευρηματικότητα, χωρίς κανέναν ηθικό φραγμό, ρίχνει ως δόλωμα στα θύματά του την ελπίδα. Όλοι σαγηνεύονται: από τον ποιητή μέχρι την εξουσία, και από τον στρατιωτικό έως τη μεσίτρα. Όταν η αλήθεια αποκαλύπτεται και οι ελπίδες διαψεύδονται, ο παμπόνηρος Κρισπίν και ο αφέντης του έχουν κιόλας τυλίξει τα πρόσωπα της κωμωδίας σ’ ένα δίχτυ από δημιουργημένα, κατασκευασμένα συμφέροντα. Όλοι προθυμοποιούνται τώρα να συνυπάρξουν με τους απατεώνες ώστε οι προσδοκίες τους και εκείνα στα οποία επένδυσαν να γίνουν πραγματικότητα και να μη βρεθούν χαμένοι.

Σημείωμα του Σωτήρη Χατζάκη για την παράσταση

Το φανταχτερό δέντρο της διαφθοράς

«Από την κομέντια ντελ άρτε μέχρι τον Γκόγκολ και τη νεότερη συγγενή δραματουργία εκτείνεται ένα ευρύ πεδίο θεατρικής συμπεριφοράς, μια αλληλουχία τύπων, χαρακτήρων ή πυκνωμάτων πληθυσμιακών χαρακτηριστικών. Οι «γνωστοί άγνωστοι» του σιναφιού μας οδοιπορούν στη σκηνική επικράτεια, διαδέχονται ο ένας τον άλλον, σκυταλοδρομούν πηγαίνοντας πιο πέρα τις επιδόσεις του προηγούμενου. Έτσι ο αρλεκίνος ή ο zanni της κομέντια ντελ άρτε, διαδεχόμενοι τον μεσαιωνικό μίμο, γίνονται: ο τρελός του Σαίξπηρ, ο κομπέρ στο καμπαρέ, ο κλόουν στο τσίρκο, ο μεταβιομηχανικός κλοσάρ, ο ανέστιος και πλάνης στα έργα του Μπέκετ. Συγκροτείται μια θεατροπαρέα που συχνάζει, δολοπλοκεί, γλεντοκοπά, υπονομεύει, στήνει φάρσες και μας κλείνει πονηρά το μάτι ή γελάει τρανταχτά στο πρόσωπό μας στα έργα του παγκόσμιου δραματολογίου.

Με αυτό το ανάμεικτο υλικό έφτιαξε ο Μπεναβέντε τα Δημιουργημένα συμφέροντα – έργο κωμικό, δραματικά επίκαιρο και τραγικά αναγνωρίσιμο στις μέρες που ζούμε. Θέμα του η διαφθορά όχι μονάχα του ηγέτη εις βάρος του λαού –όπως θα ήθελαν κάποιοι προοδευτικοί κοινωνιολόγοι– αλλά η διαφθορά του ίδιου του λαού στην απόλυτη διήθηση και διάχυσή της στο κοινωνικό σώμα. «Ηγέτης αδίστακτος, λαός πονηρός» μας λέει ο Λάο Τσε. Στο έργο του Μπεναβέντε το φανταχτερό δέντρο της διαφθοράς έχει απλώσει τις ρίζες του σε όλες τις κατηγορίες και σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Έτσι όλοι συμμετέχουν σε μια φάρσα εξαπατήσεων, ανατροπών, μεταστροφών και ένοχων συγκατανεύσεων. Η διαφθορά, με τους εκβιασμούς, τις εξαγορές και τα λαδώματα, θα χρησιμοποιήσει ακόμη και τον έρωτα ως μέρος του σχεδίου της. Ο αμοραλισμός των επιτήδειων γίνεται κτήμα και αυτονόητο, αλλά και θεσμός στη συγκρότηση της κοινωνίας του έργου.

Η παράστασή μας είναι φόρος τιμής σ’ εκείνη του Τάκη Μουζενίδη και των συνεργατών του, που ανέβασαν το έργο για πρώτη φορά στο Εθνικό Θέατρο το 1939. Είναι μεγάλη μας χαρά και τιμή που το παρουσιάζουμε στο Σχολείον της Ειρήνης Παπά, που περιήλθε στο Εθνικό Θέατρο μέχρι το 2027. Θεσμοθετείται εδώ η Θερινή Σκηνή του Εθνικού θεάτρου ως αρχή ενός στρατηγικού σχεδιασμού που αναπτύσσουμε για την πολιτισμική και τουριστική ανάπτυξη του χώρου και της ευρύτερης περιοχής».

Ταυτότητα της παράστασης

Mετάφραση: Παντελής Πρεβελάκης
Σκηνοθεσία: Σωτήρης Χατζάκης
Σκηνικά / Κοστούμια: Ερση Δρίνη
Μουσική: Θοδωρής Οικονόμου
Φωτισμοί: Αντώνης Παναγιωτόπουλος
Χορογραφία: Κική Μπάκα
Βοηθός σκηνοθέτη: Ανδρομάχη Δαυλού
Βοηθός σκηνογράφου: Βασιλική Τσιλιγκρού

Διανομή: (αλφαβητικά)
Κυρία Ξενοδόχος: Κατερίνα Γιαμαλή
Αφηγήτρια – Λάουρα: Ανδρομάχη Δαυλού
Σίλβια: Ευγενία Δημητροπούλου
Κυρία Σειρήνα: Μαρία Διακοπαναγιώτου
Αρλεκίνος: Βασίλης Ευταξόπουλος
Κυρία Φασουλή: Νόνη Ιωαννίδου
Αφηγήτρια-Καμαριέρα – Καλεσμένη: Εφη Λιάλιου
Ντοτόρος: Νίκος Μαγδαληνός
Αφηγήτρια – Καμαριέρα – Καλεσμένη: Δάφνη Μαρκάκη
Αφηγήτρια – Ρισέλα: Ελενα Μαρσίδου
Λέανδρος: Βασίλης Μπισμπίκης
Φασουλής: Χρήστος Νίνης
Αφηγητής – Καμαριέρης – Καλεσμένος: Στέλιος Πετράκης
Πανταλόνε: Βασίλης Ρίσβας
Παιδί – Γραμματικός: Γιάννης Σοφολόγης
Κρισπίν: Γρηγόρης Σταμούλης
Κολομπίνα: Ελεάννα Στραβοδήμου
Αφηγητής – Καμαριέρης – Καλεσμένος: Αντώνης Χαντζής

Το απόσπασμα από τον «Ρωμαίο και Ιουλιέτα» στη δεύτερη πράξη είναι σε μετάφραση του Δημητρίου Βικέλα.

Φωτογράφος της παράστασης: Μαριλένα Σταφυλίδου