Η φιλοσοφία μου χάρισε την ετοιμότητα να αντιμετωπίσω οποιαδήποτε στροφή της μοίρας, θα μας πει ο Διογένης ο Κυνικός και πόσο δίκιο έχει. Διαβάζοντας κλασικούς και σύγχρονους φιλοσόφους δεν κερδίζουμε απλά την επαφή με ένα βιβλίο, ερχόμαστε σε επαφή με μια ολόκληρη κοσμοθεωρία για το πώς κινούμαστε, τι σκεφτόμαστε, πώς αντιδρούμε σε δυσκολίες και προβλήματα που εμφανίζονται. Το βιβλίο αυτό που ανήκει στην περίφημη γαλλική σειρά “Τι ξέρω” είναι ένας υπέροχος και μοναδικός οδηγός ώστε η φιλοσοφία να γίνει τρόπο ζωής μας, να διεισδύσουμε σε αυτήν και να γευτούμε τους καρπούς μιας επιστήμης που μας προσφέρει ευδαιμονία, ανακούφιση και παρηγοριά στις δύσκολες στιγμές. Κακώς έχουμε κατά νου την φιλοσοφία ως κάτι παντελώς θεωρητικό που το προσπερνάμε γιατί η ουσία βρίσκεται αλλού, στα πιο άμεσα και απτά, αυτά που το βιβλίο αυτό προσφέρει στο κοινό αναγνώστη και όχι στον ειδικό.
Η φιλοσοφία είναι απαραίτητο συστατικό της ίδιας της ζωής
Η φιλοσοφία γίνεται αδιαμφισβήτητα το απαραίτητο εργαλείο για να αντιληφθούμε αλλιώς τη ζωή στο σύνολό της, τις χαρές και τις λύπες της. Μελετώντας φιλοσοφία δεν σημαίνει πως κινητοποιείται κάποιος αυτόματος μηχανισμός που μεταβάλλει με το πάτημα ενός κουμπιού τη διάθεση μας προς το καλύτερο, οδηγώντας μας στην ευδαιμονία μας από τη μια στιγμή στην άλλη. Είναι μια διαρκής διαδικασία προσπάθειας αλλαγής θέασης των πραγμάτων, ένας άλλος εναλλακτικός τρόπος που μόνο θετικά μπορεί να μας προσφέρει γιατί έτσι θα κατανοήσουμε το πραγματικό νόημα της ύπαρξής μας και της παρουσίας μας στον κόσμο. Παρουσιάζονται εδώ μια σειρά από επιφανείς αρχαίους και σύγχρονους φιλοσόφους που άφησαν ανεξίτηλα το στίγμα τους στην επιστήμη της φιλοσοφίας, στην ίδια τη ζωή και την προσέγγισή της.
Η συγγραφέας εδώ θα καταπιαστεί με φιλοσόφους όλων των εποχών, ο καθένας από τους οποίους έχει προσφέρει το δικό του λιθαράκι στον τρόπο που προσεγγίζουμε τη ζωή. Σαφώς η λέξη φιλοσοφία έχει ελληνικές ρίζες αλλά σε αυτό το δέντρο ο καθένας από τους φιλοσόφους που αναφέρονται εδώ συνοπτικά έχει ρίξει τον δικό του πολύτιμο σπόρο ώστε το δέντρο της γνώσης να γίνει ακόμα πιο καρπερό και να μας παράσχει τα πολύτιμα εδώδιμά της. Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Επίκουρος, Σενέκας, Πλωτίνος, Άγιος Αυγουστίνος, Θωμάς Ακινάτης, Βολταίρος, Ρουσσώ, Κίρκεγκαρντ, Χάιντεγκερ, Άρεντ, Χούσσερλ και άλλοι πολλοί συμμετέχουν σε αυτόν το οικοδόμημα γνώσης που αξίζει όλοι μας να μελετήσουμε. Δεν υπάρχει παρθενογένεση σε κανέναν τομέα αλλά οι ιδέες προκύπτουν όταν οι στοχαστές πατάνε σε παλαιότερες πεποιθήσεις και χτίζουν έτσι την δική τους θεωρία. Οι Αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι υπήρξαν ο οδηγός αλλά από την ρωμαϊκή εποχή και ύστερα αναδύθηκαν νέες αντιλήψεις, νέες φιλοσοφικές απόψεις που διαμόρφωσαν την δυτική σκέψη έτσι όπως την γνωρίζουμε σήμερα. Ο ρόλος του καθενός από τους στοχαστές που αναφέρονται στο βιβλίο υπήρξε κομβικός και θεμελιώδης και εμείς τυχεροί που μπορούμε να τους γνωρίσουμε και έπειτα αν το θελήσουμε να εντρυφήσουμε ακόμα εκτενέστερα.
Φιλοσοφώντας για μια καλύτερη ζωή
“Οι φιλόσοφοι δεν είναι μόνο επινοητές εννοιών. Είναι επίσης γητευτές, ταχυδακτυλουργοί, ψεύτες, παραμυθάδες – με λίγα λόγια, άνθρωποι του ύφους. Σε βαθμό που καταλήγουν ορισμένες φορές να επιδίδονται περισσότερο σε παιχνίδια με τις λέξεις παρά σε συνειρμούς ιδεών” αναφέρει η συγγραφέας στα προλεγόμενα του βιβλίου. Με βάση τον Ηράκλειτο τα πάντα ρει καθώς τίποτα δεν παραμένει ίδιο αφού όλα κυλούν και ο χρόνος δεν γυρίζει πίσω, κυλάει σαν ποτάμι τα νερά του οποίου είναι πάντα διαφορετικά. Ο Σωκράτης επισημαίνει πως “αιτία του κακού δεν είναι η κακία αλλά η άγνοια: αυτό που ο κακός επιθυμεί είναι διαφορετικό από αυτό που κάνει. Αν είχε αληθή γνώση του καλού, όποια και αν είναι η διαφθορά της ψυχής του, θα μετάνιωνε για τις πράξεις του”.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ας αναφέρουμε όμως και παραδείγματα φιλοσόφων της σύγχρονης εποχής που πάτησαν πάνω σε Αρχαίους φιλοσόφους για να εκφράσουν τις δικές τους γνώμες. Με έντονη τη θρησκευτική διάσταση στην σκέψη του και τον συλλογισμό του καθώς και την προσήλωσή του στις επιταγές της χριστιανικής πίστης, ο Κίρκεγκωρ εμπνέεται από τον φιλοσοφικό λόγο του Σωκράτη και υπηρετεί τον απλό άνθρωπο. «Οι άνθρωποι απαιτούν ελευθερία λόγου σαν αντιστάθμισμα στην ελευθερία σκέψης που σπάνια χρησιμοποιούν». Το έργο του αποτελεί οδηγό για φιλοσόφους αλλά και συγγραφείς που θα ακολουθήσουν, τόσο στο 19ο αιώνα όσο και στον 20ο.
Η ψυχή για τον Καρτέσιο, όπως και για τον Πλάτωνα, τον οποίο σίγουρα είχε μελετήσει διεξοδικά, είναι το εργοστάσιο παραγωγής συμπεριφορών και είναι εκείνη που προκαλεί στον άνθρωπο τα πάθη αλλά και την έκφραση αρετών μέσα από μια κοινή συνισταμένη, την έννοια του θαυμασμού. Ο Καρτέσιος, με όπλο την επιστήμη των μαθηματικών υπερασπίζεται με σθένος και ζήλο την άποψη πως η ανθρώπινη συμπεριφορά οφείλει να διέπεται από την ορθολογική στάση του ανθρώπου απέναντι στο ηθικό και θεωρεί πως η ψυχή που εκφράζεται με το λόγο μπορεί να αποκτήσει τη δική της ελεύθερη βούληση και να απελευθερωθεί από τον σχολαστικισμό του παρελθόντος.
Αυτό το εγχειρίδιο κατανόησης της φιλοσοφίας και των ανά τους αιώνες στοχαστών είναι στην πραγματικότητα μία επιχείρηση κατανόησης της ίδιας της ανθρώπινης φύσης και του κόσμου στον οποίο ζούμε. Η συγγραφέας συμπυκνώνει και καταφέρνει να συμπεριλάβει πλήθος πνευματικών ανθρώπων που δαπάνησαν ώρες, μέρες και χρόνια και εμείς μέσα σε λίγες σελίδες έχουμε την μοναδική ευκαιρία να γίνουμε δέκτες αυτών τους των προσπαθειών και σαφώς μπορούμε να εξάγουμε ένα σύντομο συμπέρασμα πως από τον 19ο αιώνα και πέρα η συζήτηση περί φιλοσοφίας όπως άλλωστε και στην τέχνη θα συγκεντρώνεται όλο και περισσότερο στα ανθρώπινα πάθη και τα προβλήματα του καθημερινού ανθρώπου που καλείται να συμβαδίσει με εποχές που αλλάζουν τάχιστα προκαλώντας στον ίδιο δυσκολίες κατανόησης και επιβίωσης σε έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο υλικός.
Αποσπάσματα του βιβλίου
Αυτός που αδικεί κάνει στην πραγματικότητα περισσότερο κακό στον εαυτό του απ’ ότι σ’ εκείνον που αδικείται. –Πλάτων
Αν υπάρχει κάτι που ξέρω, είναι ότι υπάρχω και σκέπτομαι. –Μονταίνιος
Η καρδιά έχει τους λόγους της που η λογική δεν γνωρίζει. –Μπλεζ Πασκάλ
Η εργασία είναι ζωτική ανάγκη, υπάρχει κάτι το θεμελιακά ανθρώπινο που πραγματώνεται σε αυτή. –Μαρξ
Η επιθυμία δεν έχει ως κανόνα την ηδονή. –Ζιλ Ντελέζ
