Γαλότσες νούμερο 44 – Χριστίνα Μιχαηλίδου: Είκοσι οκτώ ιστορίες για τα γυναικεία κοινωνικά στερεότυπα

Η συλλογή περιλαμβάνει είκοσι επτά μικρής έκτασης, διηγήματα, τα οποία συναπαρτίζουν ένα ενιαίο σύνολο με κοινό παρανομαστή τη γυναικεία φυλετική ταυτότητα, όπως διαμορφώνεται στον χρόνο. Σε κάθε ένα από αυτά ο αναγνώστης διαβάζει για γυναίκες που είτε έρχονται σε σύγκρουση με τις έμφυλες νοοτροπίες που καθορίζουν τη ζωή τους είτε προσπαθούν να αποτινάξουν τον ζυγό αυτών των νοοτροπιών είτε υποτάσσονται στα κοινωνικά κατεστημένα που καθορίζονται από την κοινωνική ανθρωπογεωγραφία στην οποία ζουν είτε μοχθούν να σηκώσουν κεφάλι απέναντι στη βιωμένη αδικία διεκδικώντας την προσωπική και κοινωνική τους αυτοδιάθεση. 

Πάντοτε όμως κινούνται σε λεπταίσθητες ισορροπίες, ακροβατούν ανάμεσα στην αγάπη και στο μίσος, στην αμφισβήτηση και στην αποδοχή. Είναι γυναίκες που μάχονται να επιβιώσουν ανάμεσα στα κοινωνικά αποδεκτά στερεότυπα και στην παγίωση του προσωπικού τους τραύματος, αναζητώντας την αποτίναξή τους, γυναίκες που δεν χωρούν μέσα σε αυτά ή αφομοιώνονται εντός τους, γίνονται θύματα ή θύτες της πραγματικότητάς που ορίζουν. 

Γυναίκες της ζωής

Οι ηρωίδες της Χριστίνας Μιχαηλίδου αναμετρούνται με το παρελθόν, φλέγονται για ένα καλύτερο μέλλον, αντιμετωπίζουν τους εφιάλτες τους, τις αδυναμίες τους αλλά και τις ευθύνες τους. Έτσι καταφέρνουν ενίοτε να βρουν τη φωνή τους, ανακαλύπτουν τα αίτια και τα αιτιατά της δικής τους κατάρρευσης, για να ανασηκωθούν μόνο όταν επινοήσουν μια νέα πραγματικότητα, μακριά από ψευδή δεκανίκια και επινοημένες αλήθειες και αναζητούν την κάθαρση ως μέσο προστασίας και προσωπικής λύτρωσης. Γεύονται την αγάπη και τον εξαγνισμό που αυτή φέρει όταν οι άνθρωποι αφήνονται στην αθωότητα των συναισθημάτων και ξαναγράφουν από την αρχή την ιστορία τους, μακριά από τον ρατσισμό και την παραζάλη των συμβάσεων και των κανόνων που διέπουν την κοινωνία. Κυρίως όμως αναμετρώνται με τον ίδιο τους τον εαυτό στην προσπάθεια να εκκινήσουν από την αρχή τη ζωή τους προσδιορίζοντας νέες συντεταγμένες στις οποίες την τοποθετούν.

Η συγγραφέας στέκεται με αγάπη κοντά τους. Κατανοεί τις προθέσεις τους. Αφουγκράζεται τις πιο μύχιες σκέψεις τους, τα πιο λεπταίσθητα συναισθήματά τους, τις έγνοιες τους και καταγράφει τα δεδομένα της κοινωνικής τους κατάστασης, τα ασύμμετρα παιχνίδια που παίζει μαζί τους η ζωή, την αδήριτη ανάγκη τους για δικαίωση και για υπαρκτική συνειδητότητα αναμειγνύοντας αλήθειες και μύθους, γεννώντας ιστορίες που θα μπορούσαν πράγματι να είχαν συμβεί, επινοώντας ιαματικές λύσεις για να απαλύνει τις πληγές τους.

Τα διηγήματα

Η αλαφροΐσκιωτη Αγγέλω του εναρκτήριου διηγήματος της συλλογής με τον τίτλο Το μεταξωτό και η Λαμπρινή του ομώνυμου με τη συλλογή διηγήματος που ακολουθεί παλεύουν με την απελπισία της μοναξιάς που περιβάλλει τους ανθρώπους που, όπως γράφει η συγγραφέας, «δε βρίσκουν όμοιο να σμίξουν τα χνότα τους» και υιοθετούν ιδιότυπες συμπεριφορές. Η Θοδωρούλα στα Ψίχουλα της φωνής με τις «άχρηστες λέξεις να στέκουν στον λαιμό της και τους ήχους να σκοντάφτουν βιαστικοί στο λαρύγγι της». Η κυρά Χρηστίδα με τον εφιάλτη του πολέμου να έχει κατακάψει την ψυχή της και το ζύμωμα του ψωμιού ως συνέχιση της ζωής σε ειρηνικές διαδικασίες στο Ψωμί της επόμενης μέρας. Η Ασημίνα της μεγάλης απόφασης που απέμεινε μετά από αυτή σημαδεμένη για πάντα, στερημένη από το ίδιο της το παιδί, τη Χαρά, τη χαρά της δικής της ζωής. Η γιαγιά Αγγελικώ στο διήγημα η Ευχή που παραμένει αντιστύλι στη ζωή ακόμη και μετά τον θάνατό της. Η γυναίκα με το βιτριόλι και την αγάπη δηλητήριο που γνώρισε και της έκαψε τα σωθικά. Η μάνα που προσφέρει την ύπαρξή της ως το καλύτερο δώρο και περιμένει καρτερικά. Η γεροντοκόρη κυρά Ευτέρπη που πίνει τον καφέ Βαρύ γλυκό και αναπολεί τη ζωή που δεν έζησε. Η Μαρκέλλα  με την φωτιά αλλά και η συγκλονιστική ιστορία του Αντρέα με τη γάτα με τη διαφορετικότητα να γίνεται αίτιο μιας ανυπολόγιστης περιθωριοποίησης και μοναξιάς. Η Κατίνα Κάποτε στην Αμερική με την απώλεια να αφανίζει την ψυχή. Η Κατερίνα που οδηγείται στον οίκο ευγηρίας Όμορφη ζωή, όταν ο κύκλος της ζωής της κλείνει σιγά σιγά και μοιάζει μονάχη οδός να είναι η απόσυρση εκεί όπου δεν θα ανησυχεί κανείς πια για την τύχη της. Η Αγγέλα με την αθωότητα του έρωτα να αναγνωρίζει στην ταυτότητα δύο ανθρώπων μονάχα την ανθρωπιά και όχι την ταξική, ηλικιακή, φυλετική, κοινωνική ετερότητα και διαφοροποίηση στο Ένας άνθρωπος και ένας άνθρωπος. Η Λύτρωση την οποία αναζητά η γυναίκα που έζησε μια ζωή «στεγνή που ξεδιψούσε με λόγια που δεν ειπώθηκαν ποτέ» ανάμεσα σε εκείνη και στον χαμένο πατέρα. Η μάνα με την ανομολόγητη προδοσία της που δεν κατάφερε να διεκδικήσει το παιδί της μπροστά στο όνειρο μιας νέας ζωής, οι συγκλονιστικές Ιστορίες περί ονείρων, η τελευταία ανάμνηση μιας ζωής που μυρίζει ολάνθιστος κήπος, η Μαιρούλα με το τελικό ν να βάζει σε τάξη τις σκέψεις της, το ζευγάρι της σύντομης είδησης που αποφασίζει το κοινό τέλος μπροστά στον προδιαγεγραμμένο χαμό, η Κλαίρη και ο Άρης που θα μείνουν για πάντα μαζί στα σκαλιά ενός ετοιμόρροπου σπιτιού στη χτυπημένη από τον εγκέλαδο Σάμο του 2020, το Ταξίδι διαφυγής με τους ανθρώπους «να στριμώχνουν όλη τους τη ζωή στο μικροσκοπικό τους αυτοκίνητο και να χωρούν μόνο αυτοί στη θέση του οδηγού, καταδιωκόμενου από τη δειλία τους να ενηλικιωθούν», το αποκομμένο από τον μαστό της μητέρα του κορίτσι που θα περάσει από τη λύπη, στον θυμό, στο πένθος, στην αποδοχή και τελικά στην αποκατάσταση της λέξης «μάνα» στην ίδια της τη ζωή στο Γράμμα, η μάνα με τη μισοραγισμένη πιατέλα γεμάτη Ψιλά να περιμένει να της πουν τα κάλαντα εκείνο τον παγωμένο Δεκέμβρη, η Κυρά κι αρχόντισσα που βρίσκει τη δύναμη να  λυτρωθεί από τον κακοποιητικό ματωμένο της γάμο, το Ιατρικό ανακοινωθέν των χαμένων ονείρων και η γυναίκα της Γκαρσονιέρας που βιώνει την αξόδευτη ανάγκη της για ζωή πάνω στο στρώμα νερού της καινούργιας νοικάρας, γίνονται ο καμβάς πάνω στον οποίο η Μιχαηλίδου φιλοτεχνεί τη συγγραφική της προαίρεση για να αναδείξει αλήθειες ζωής.

Ραγισμένες ζωές 

Άνθρωποι με ραγισμένες ζωές και όνειρα που δεν πραγματοποιήθηκαν, νιάτα που πνίγηκαν στον ασφυκτικό εναγκαλισμό της ζωής νιώθοντας τη συνθλιβή των προσδοκιών τους, κατακερματισμένες προθέσεις που χάθηκαν και συναισθήματα που άξαφνα πάγωσαν είναι το πρωτογενές υλικό που χρησιμοποιεί η Μιχαηλίδου για να πλάσει τα σπαρακτικά αυτά διηγήματα και να μιλήσει για αλήθειες που ναυάγησαν, βλέμματα που δεν έγιναν ποτέ εξομολογήσεις, σχέσεις που στιγμάτισαν την ψυχή και τον νου, στοιχειώνοντας την αθωότητα, μαζί και τη μνήμη. 

Η συλλογή αυτή δοκιμάζει τις αντοχές του αναγνώστη, καθώς μέσα από τα μικρά αυτά ευσύνοπτα κείμενα, που τα χαρακτηρίζει η αφηγηματική πυκνότητα λόγου και νοημάτων, η αδρή σκιαγράφηση των χαρακτήρων και η αμεσότητα της γλωσσικής αισθητικής που επιλέγει η συγγραφέας ο αναγνώστης κοιτάζει κατάματα την κοινωνική παθογένεια της εποχής και ιχνηλατεί όλα όσα την καθόρισαν. Αντικρίζει τη μοίρα των ανθρώπων αλλά και την ανάγκη τους να επινοήσουν ένα νέο μονοπάτι στην εξελικτική τους πορεία, για να μπορέσουν μέσα σ’ αυτό να κοιτάξουν τον εσώτερο πληγωμένο τους εαυτό και να αναζητήσουν, περνώντας από τον έλεο και τον φόβο την κάθαρση και, επιτέλους, τη λύτρωση. 

Διαβάστε επίσης:

Χριστίνα Μιχαηλίδου – Γαλότσες νούμερο 44: Βιβλίο διηγημάτων γύρω από το γυναικείο βίωμα