Georges Simenon – Το χιόνι ήταν βρώμικο (Εκδόσεις Άγρα)

Ο πολυγραφότατος Ζωρζ Σιμενόν υπήρξε αδιαμφισβήτητα από τους θεμελιωτές του αστυνομικού μυθιστορήματος γράφοντας και …

Του Γιάννη Αντωνιάδη

δημιουργώντας σε μία εποχή όπου οι δυσκολίες των ανθρώπων πολεμούσαν την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας γιατί η αλληλεγγύη ήταν μία δύσκολη λέξη μπροστά στην οποία ο αγώνας για επιβίωση ηχούσε πιο έντονα και πιο επιτακτικά από ποτέ. Οι εικόνες που σχημάτιζε ο ίδιος μέσα από αυτήν την πάλη των διάφορων κοινωνικών ομάδων του ενέπνευσαν τα μυθιστορήματα αυτά που έχουν λόγο ηχηρό και αντιεξουσιαστικό. Έχοντας κατά νου του την δασκάλα του είδους, την Αγκάθα Κρίστι, η οποία χάριζε στις ιστορίες της μία αραχνοΰφαντη πλοκή από τον ιστό της οποίας δύσκολα κάποιος μπορούσε να ξεμπλέξει, ο Σιμενόν προσδίδει στις δικές του περιπέτειες μία σύγχρονη μορφή ποτίζοντάς τες με τραχύτητα, ωμότητα και ευθύτητα χωρίς να αφήνει περιθώρια στον αναγνώστη να στρέψει αλλού το βλέμμα του και την προσοχή του. Έχει όμως και μία καφκική διάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης που παλεύει για το αδύνατο και το μη αναστρέψιμο για να το καταστήσει δυνατό. Πολλοί πάλι βρίσκουν ομοιότητες με την γραφή του Καμύ και τον Ξένο, μόνο που ο Σιμενόν δεν προχωρά τόσο εις βάθος τα νοήματά του αλλά στέκεται στο ανήθικο ακροβατώντας που διακατέχει τους ήρωές του.

Μία τέτοια ιστορία γεμάτη φόβο, αγωνία, πάθος και τρόμο είναι και το βιβλίο αυτό με τίτλο «Το χιόνι ήταν βρώμικο». Το βιβλίο εκδόθηκε το 1948 και αποτελεί ένα από τα πιο σκληρά μυθιστορήματα του Βέλγου συγγραφέα. Πρόκειται για μία περιγραφή ενός κόσμου υπαρκτού και σκοτεινού, όπου η διαπλοκή και η διαφθορά ήταν έννοιες όχι αφηρημένες αλλά συγκεκριμένες και ουσιώδεις, θα έλεγα καθημερινές μέσα από τις οποίες μαθαίνει κανείς για το παρελθόν και προσπαθεί να διδαχτεί, αν μπορεί, για το παρόν. Βρισκόμαστε στην περίοδο γύρω από τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο όπου η αποσταθεροποίηση στα κοινωνικά στρώματα ήταν φαινόμενο εξηγήσιμο και είχε τις επιπτώσεις στις δραστηριότητες των ανθρώπων. Οι κεντρικοί του ήρωες είναι κάτοικοι μιας χώρας κατεχόμενης από τους ναζιστές. Έχουν επενδύσει στην νύχτα όλα τα όνειρα και την ελπίδα τους να σταθούν σε ένα περιβάλλον εξορισμού εχθρικό και χωρίς οίκτο μιας και ο κατακτητής δεν συγχωρεί λάθη, παραλείψεις και ελευθερία κινήσεων. Οίκοι ανοχής, δολοφονίες για οικονομικές διαφορές και πλήθος άλλων παράνομων ενεργειών οργανώνονται για να αποφέρουν κέρδος στον Φρανκ, ο οποίος ξενικά στην ευαίσθητη ηλικία των 19 την επαφή του με τον έξω κόσμο με λάθος και εντελώς ανορθόδοξο τρόπο.

Βρίσκεται πριν ακόμα λάβει το βάπτισμα του πυρός της αληθινής ζωής να πρωταγωνιστεί στην δολοφονία ενός Γερμανού αξιωματικού και να έχει παραβατική συμπεριφορά, η οποία θα του κοστίσει αφού θα αναμειχθεί και σε ένα άλλο έγκλημα χωρίς όμως αυτήν την φορά να το έχει διαπράξει. Ο ρόλος έχει στοιχεία καθαρά θεατρικά και ανθρωποκεντρικά, να σημειώσω πως το βιβλίο αυτό μεταφέρθηκε με επιτυχία στον κινηματογράφο, μιας και ο αναγνώστης όσο πιο πολύ εισβάλλει στην πλοκή τόσο περισσότερο οίκτο και αγωνία νιώθει για ένα παιδί που ξεστράτισε και εκτροχιάστηκε πριν ακόμα επιβιβαστεί στο τρένο της ζωής. Ο Φρανκ είναι σκληρός, αδυσώπητος και ανέγγιχτος σε κάθε είδους συναισθήματα από όπου και αν προέρχονται. Δεν λυγίζει ακόμα και στον έρωτα μιας νεαρής κοπέλας, η οποία τον εκλιπαρεί για να της δείξει λίγη τρυφερότητα, ο Φρανκ δεν είναι τρυφερός από κατασκευής του. Έχει διαμορφώσει μέσα του ένα τοίχος για να κατορθώσει να αντιμετωπίζει αντιξοότητες και κακουχίες και αν αυτό το τοίχος διαρραγεί μπορεί να του κοστίσει ακόμα και την ίδια του την ζωή. Το χιόνι όμως ήταν βρώμικο όπως λέει και ο τίτλος του βιβλίου και βρίσκεται να φυλακίζεται, να βασανίζεται και να αγωνίζεται για μίαν αλήθεια, την οποία γνωρίζει μόνο εκείνος.

Τα κείμενα του Σιμενόν έχουν αυτήν την ευαισθησία που χτυπάει κατευθείαν στο μεδούλι και στο πετσί του αναγνώστη σαν κάτι πολύ οικείο και γνώριμο. Διακρίνονται όμως και για την σκληρότητά τους που είναι έκδηλη σε κάθε πτυχή της περιγραφής και σε κάθε σημείο των λέξεων που χρησιμοποιεί, οι λέξεις ζωντανεύουν το κείμενο και μετατρέπονται σε εικόνες η αμεσότητα των οποίων είναι αποκαλυπτική. Ο Σιμενόν τοποθετεί τους πρωταγωνιστές του σε υπόγεια ρεύματα, βυθισμένους σε πλοκάμια υποκόσμου από τα οποία δύσκολα θα απεμπλακούν γιατί όπως ακριβώς συμβαίνει και στον κόσμο της μαφίας δεν τίθεται θέμα επιστροφής στο σωστό μονοπάτι όταν ο δρόμος έχει από την αρχή λάθος σχεδιασμό και λάθος κατεύθυνση. Το κυνηγητό για έννομη τάξη και καθωσπρεπισμό δεν βρίσκουν πρόσφορο έδαφος γιατί τα χρόνια του πολέμου δεν άφηναν περιθώρια για συμβιβασμούς, όταν η φτώχεια χτυπάει την πόρτα τότε κάνεις τα πάντα για να επιβιώσεις, αυτό κάνει και ο πρωταγωνιστής του. Μπορεί πάντως τα κείμενα του να μην έχουν τον υποβόσκοντα στοχασμό ενός Καμύ και την υποδόρια φιλοσοφική βαθύτητα ενός Κάφκα, διαθέτουν όμως μίαν αλήθεια μη διαπραγματεύσιμη.

Ο Σιμενόν αποτελεί την κληρονομιά και τον φάρο για ολόκληρες γενιές συγγραφέων αστυνομικής λογοτεχνίας, οι οποίοι  εμπνεύστηκαν από την πένα του και γλίστρησαν, με την καλή έννοια, προς μία γραφή που έχει στα χαρακτηριστικά της ανθρώπινα στοιχεία αλλά και έναν τρόμο, φόβο ή όπως αλλιώς θέλετε να τον πείτε που καλλιεργείται για να καθηλώσει τον εκάστοτε αναγνώστη. Το μέγεθος του μεγαλείου του θα το γράψει η ιστορία, εσείς απλά κυλιστείτε στο χιόνι και αν και βρώμικο μην σας νοιάζει αν λερωθείτε.