Γιαν Μαρτέλ – Η ζωή του Πι (Εκδόσεις Ψυχογιός)

Ορισμένα βιβλία είναι αρκετά δύσκολο να τα κρίνεις. Σου δίνεται η εντύπωση πως αν προσπαθήσεις να περιγράψεις…

… με λόγια την ουσία τους αυτή θα τρεμοπαίξει σαν την φλόγα στο κερί όταν την φυσήξει ο άνεμος και τελικά θα χαθεί.

Της Γιώτας Παπαδημακοπούλου

Είναι πολύ δύσκολο να μιλήσεις γι’ αυτά γιατί ίσως οι λέξεις να μην είναι αρκετές και πολύ περισσότερο γιατί μπορεί να παρασυρθείς και να αποκαλύψεις περισσότερα απ’ όσα πρέπει στερώντας με αυτό τον τρόπο από έναν υποψήφιο αναγνώστη τη μαγεία. Αυτό ακριβώς συμβαίνει με τη “Ζωή Του Πι”, το μυθιστόρημα του Yann Martel που το 2002 βραβεύτηκε με το βραβείο Booker και που βασίστηκε στην αφήγηση της πραγματικής ιστορίας ενός ανθρώπου που κόντρα στις πιθανότητες, κατάφερε να επιβιώσει έναντι αντίξοων, και κάτι παραπάνω, συνθηκών ώστε να τα μοιραστεί μαζί μας. Αυτή λοιπόν είναι η ιστορία του…

Ο Πι είναι ένα δεκαεξάχρονο αγόρι από την Ινδία που μαζί με την οικογένειά του και πλήθος ζώων του ζωολογικού τους κήπου ταξιδεύουν με προορισμό τον Καναδά προκειμένου να χτίσουν μια νέα ζωή. Τα σχέδια και τα όνειρά τους όμως ανατρέπονται όταν το πλοίο τους βυθίζεται κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες και ο Πι βρίσκεται ξαφνικά σε μια βάρκα στη μέση του Ειρηνικού Ωκεανού. Όμως δεν είναι μόνος του. Μαζί του στη βάρκα έχουν επιβιβαστεί μια ύαινα, ένας θηλυκός ουρακοτάγκος, μια ζέμπρα με σπασμένο πόδι αλλά και μια ενήλικη τίγρη της Βεγγάλης. Όπως αντιλαμβάνεστε, η επιβίωση κατά μεσής του τεράστιου ωκεανού θα ήταν μεγάλος άθλος από μόνο της, πόσο μάλλον τώρα που ο νεαρός πρωταγωνιστής δεν έχει να αντιμετωπίσει μόνο τα στοιχεία της θαλάσσιας φύσης αλλά, και μια ομάδα άγριων ζώων με άγνωστες αντιδράσεις σε ένα αφιλόξενο, ξένο και περιορισμένο περιβάλλον.

Ο Martel ξεκινάει κι αφηγείται την ιστορία του Πι σε πρώτο πρόσωπο γεγονός που μας επιτρέπει να ταυτιστούμε με τον ήρωα και να μπούμε στη θέση του. Στο πρώτο μέρος και για περίπου 100 σελίδες, παρακολουθούμε τη ζωή του Πι πριν από το ναυάγιο. Το σημείο αυτό μπορεί να φαντάζει με μια πρώτη ματιά άνευρο και βαρετό όμως είναι ζωτικής σημασίας. Μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τον πρωταγωνιστή, τον μέχρι τότε τρόπο ζωής, σκέψης και φιλοσοφίας του αλλά, και τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις. Όλα αυτά παίζουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας, στις αποφάσεις που πρέπει να πάρει κατά την διάρκειά της καθώς, δεν πρέπει να ξεπεράσει μόνο τις δυσκολίες της νέας κατάστασης στην οποία βρίσκεται αλλά, και τον ίδιο του τον εαυτό προκειμένου να επιβιώσει. Θα πρέπει μέσα στο μεγάλο του αυτό ταξίδι να καταπατήσει τα πιστεύω και τις αξίες του καθιστώντας σαφές ότι, είτε είσαι ζώο είτε άνθρωπος, μπροστά στη ζωή και τον θάνατο γίνεσαι εξίσου αγρίμι.

Το βιβλίο αυτό είναι πάνω απ’ όλα ένα ταξίδι εμπειριών, ένας αγώνας επιβίωσης, η θέληση ενός νεαρού παιδιού να ζήσει ότι κι αν σημαίνει αυτό και σε όποιες πράξεις κι αν αναγκαστεί να οδηγηθεί. Ή μήπως όχι; Η επιβίωση είναι το πρώτο και το σημαντικότερο πράγμα που γεννιέται στο μυαλό του αναγνώστη όμως στο μυαλό του Πι στροβιλίζονται πολύ περισσότερες σκέψεις. Άλλωστε αυτός είναι που βρίσκεται αντιμέτωπος στην πραγματικότητα με το πρόβλημα και γι’ αυτό το λόγο από το δικό του μυαλό περνάνε πολύ περισσότερες σκέψεις και προβληματισμοί απ’ όσοι μπορούν να χωρέσουν στο δικό μας μυαλό που διαβάζει αυτή την ιστορία με όλη την ασφάλεια που του προσφέρει το στέρεο έδαφος και το σπίτι του. Ο Πι αναγκάζεται να κάνει θυσίες που ξεπερνάνε κατά πολύ το μοτίβο της καθημερινότητας που είχε συνηθίσει, καταπατώντας με αυτό τον τρόπο τα ιδανικά του, κάνοντας συνεχώς την υπέρβαση η οποία όσο κι αν δεν φαίνεται, του στοιχίζει και μένει βαθιά χαραγμένη μέσα του.

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά της ιστορίας είναι το χιούμορ το οποίο χρησιμοποιεί ο συγγραφέας κατά την διάρκεια της αφήγησης. Αν νομίζετε ότι μια ιστορία σαν αυτή εδώ δεν αφήνει περιθώρια για οποιαδήποτε μορφή αστεϊσμού τότε να σας πληροφορήσω πως κάνετε λάθος. Χωρίς αυτό ίσως ο Πι να μην είχε καταφέρει να επιβιώσει στον δικό του μικρόκοσμο όπου έζησε για περισσότερο από 7 μήνες. Φυσικά αυτό δε σημαίνει πως τα ζώα συμμερίζονται οποιαδήποτε χιουμοριστική διάθεση, αυτό είναι κάτι που δεν υπάρχει στη φύση τους και αυτός είναι ο λόγος που ο Πι αναγκάζεται να δράσει αναλόγως προκειμένου να προστατέψει την περιοχή του και μαζί με αυτή τη ζωή του. Μπορεί πολλά πράγματα να φαίνονται αποτρόπαια και αδιανόητα όμως ποιος μπορεί να θέσει μέτρα και όρια όταν μπροστά στα μάτια του βλέπει τον θάνατο να πλησιάζει λεπτό το λεπτό; Ποιος καθορίζει κάτω από αυτές τις συνθήκες τι είναι αποδεκτό και τι όχι;

Ο Martel αφηγείται μια συγκλονιστική ιστορία μέσω της οποίας μοιραζόμαστε όλα τα άγχη, τους φόβους, τις εμμονές, την απελπισία και την ανάγκη του ήρωας να ζήσει. Η πίστη και η θρησκεία παίζουν καθοριστικό ρόλο αφού είτε την ακολουθούμε είτε όχι, υπάρχει βαθιά μέσα μας και μας καθοδηγεί. Ακόμα και το όνομα του πρωταγωνιστή δεν είναι τυχαίο που με τον δεκαδικό του αριθμό 3,14 αποδεικνύει την αδυναμία του ανθρώπου προς το ακέραιο, την ολότητα. Όποιες απορίες ή αμφιβολίες έχουμε έρχονται να απαντηθούν με μαεστρία στο τέλος του βιβλίου που το καθιστά ένα από τα πιο ξεχωριστά λογοτεχνικά δρώμενα που έχουν πέσει τον τελευταίο καιρό στα χέρια μου. Αποδεικνύουν την δύναμη του ανθρώπινου μυαλού και της θέλησης και πως οι ανάγκες μας, μας οδηγούν σε αποτελέσματα. Δεν ξέρω αν η τελική κατάληξη θα σας ικανοποιήσει ηθικά γιατί αυτό είναι κάτι πολύ υποκειμενικό. Άλλωστε μιλάμε για μια ιστορία που κανένα τέλος κατ’ ουσία δεν είναι δίκαιο και που δεν θα μπορούσε να μην έχει συνέπειες. Εξαρτάται καθαρά από το πως το βλέπει ο καθένας από εμάς. Αντικατοπτριζόμαστε στο πρόσωπο του Πι, του Ρίτσαρντ Πάρκερ και τελικά ο συγγραφέας μας προκαλεί να κοιτάξουμε βαθιά μέσα μας και να επιλέξουμε.