Gilbert and George: Τι Κρύβεται Πίσω από τον Φράχτη;

Fine English Gentlemen

Εάν ο δρόμος σας φέρει στο Ανατολικό Λονδίνο, και κάπου ανάμεσα σε Brick Lane, Spitalfields και Liverpool Street συναντήσετε δύο ηλικιωμένους κυρίους με παλιομοδίτικα αλλά καλοραμμένα τουΐντ κουστούμια της Saville Row με ασορτί bowler hats και μπαστουνάκια βαδίσματος, να χτίζουν πια τον δικό τους χώρο τέχνης, τότε πιθανότατα να έχετε συναντηθεί, αν όχι με σωσίες του Thomas Crown, με το μακροβιότερο καλλιτεχνικό δίδυμο στον κόσμο, γνωστούς και ως ‘ζωντανά γλυπτά’, τους αειθαλείς Gilbert Prousch (1943) και George Passmore (1942).

50 Χρόνια Επιτυχίες

Εάν το post-Brexit Λονδίνο φαντάζει μακρινό, οι ζωντανοί θρύλοι φέρνουν την τέχνη τους στα ημέτερα εδάφη, και μαζί την ιδιόμορφη Αγγλοσαξονική φλεγματικότητα που τους χαρακτηρίζει. Γιορτάζοντας φέτος 50 συναπτά έτη συνεχούς avant garde, εικονοκλαστικής δημιουργίας, με εκθέσεις από τη Νέα Υόρκη, μέχρι την White Cube στο Λονδίνο και το MAC στο Μπέλφαστ- όπου αυτήν την εβδομάδα οργανώνονται διαμαρτυρίες από τους Καθολικούς για τη χρήση βλασφημίας στα έργα τους (!)- οι Gilbert and George επισκέπτονται ξανά την Αθήνα, εκθέτοντας τη νέα σειρά τους με τίτλο ‘Beard Pictures’ στην Gallery Bernier στο Θησείο, έως τις 22 Φεβρουαρίου.

Στην Αρχή της Τέχνης της Περφόρμανς 

Με ένα μοναδικό τρόπο ο φορμαλισμός που διακατέχει την παρουσία τους διατρέχει και το σύνολο της από κοινού τέχνης τους. Πρόκειται για μία στυλιζαρισμένη και ταυτόχρονα αιχμηρή εικαστική γλώσσα στην κόψη της πρωτοπορίας, ιδιότυπη και μοναδική. Τα δύο πρόσωπα συναντήθηκαν για πρώτη φορά στο Central Saint Martin’s College of Art του Λονδίνου όπου και επήλθε η όσμωση σε μία ενιαία καλλιτεχνική οντότητα. Οι χαρακτηριστικές κουστουμαρισμένες περσόνες που είτε απήγγειλαν ποίηση είτε απλά στέκονταν σε βάθρο, έγιναν αμέσως σημείο αναφοράς των απαρχών της performance art και σηματοδότησαν την πίστη στην ιδέα της ζωής ως τέχνη και αντίστροφα, που καλλιεργήθηκε από τα νέα καλλιτεχνικά ρεύματα του 20^ου αιώνα.

Φορμαλισμός και Πρόκληση

Η αντιπαράθεση του συντηρητικού προσωπείου με την ανευλαβή, συχνά σοκαριστική τέχνη που παράγουν, στηλιτεύει με σαρδόνιο χιούμορ τα πάθη και τα λάθη του ανθρώπου της διπλανής πόρτας που μπορεί να είναι ο ίδιος μας ο εαυτός. Διάσημα έργα με εύγλωττους τίτλους, όπως ‘Naked Shit’, ‘Cunt Scum’, ‘Sonofagod’, ‘New Horny Pictures’, ‘Jack Freak Pictures’ καταπιάνονταν με ότι θεωρείται ταμπού από τον υποκριτικό πολιτισμό μας: τη γύμνια, τη γοητεία των σωματικών υγρών, τη βία, την παραμόρφωση, τη βλασφημία, την απώλεια της αισθητικής, κι όλα αυτά μέσα στο ατμοσφαιρικό πλαίσιο της Λονδρέζικης μεγαλούπολης. Σαν γνήσιοι απόγονοι της Βικτωριανής νοσηρότητας του Hogarth, αφουγκράζονται τους δαίμονες πίσω από τα μισόκλειστα παράθυρα των συμβάσεων και των δεισιδαιμονιών μας…

Ο Λαϊκισμός ως Θέμα και Θέαμα

Την τελευταία φορά που τους είχαμε δει στην γκαλερί Bernier, τίτλοι αγγλικών λαϊκών εφημερίδων που, αποσκοπώντας στον εύκολο εντυπωσιασμό, ‘κοσμούσαν’ τα πρωτοσέλιδά των τελευταίων χρόνων με αναφορές σε κλεψιές, δολοφονίες και άλλα συναφή δυσάρεστα γεγονότα τα οποία διαδραματίζονται καθημερινά στους δρόμους του Λονδίνου, ταξινομούνται ανάλογα με το θέμα τους και επιζωγραφίζονται στα φασματικά πρόσωπα των καλλιτεχνών που παρακολουθούν τα τεκταινόμενα σιωπηλοί, ή στο διάσημο αδιαπέραστο προφίλ της βασίλισσας που κοσμεί το νόμισμα της χώρας.

Σε εκείνα τα έργα συναντάμε ξανά και ξανά το αναπόδραστο πλέγμα που δημιουργείται καθώς οι καλλιτέχνες τοποθετούν λόγο, σχέδιο και computer-manipulated φωτογραφική εικόνα σε επάλληλα παραλληλόγραμμα, δημιουργώντας ένα μοντερνιστικό assemblage. Το αποτέλεσμα είναι ένα οπτικό αφήγημα της καταγεγραμμένης πρόσφατης ιστορίας της ανομίας αλλά και της ακόρεστης ηδονοβλεπτικής διάθεσης που χαρακτηρίζει τη μοναχική φύση του ατόμου-κυνηγού μέσα στο σύγχρονο αδυσώπητο αστικό τοπίο.

Με το κεντρικό θέμα και αφορμή τη βαρβαρότητα που λυμαίνεται τα στενοσόκακα της πόλης αλλά και τις σενσεσιοναλιστικές γραφίδες και συνειδήσεις των ΜΜΕ, σε συνδυασμό με το στεγνό, αψύ χιούμορ και την pop γραφίστικη εικονογραφία και εύκολη προσβασιμότητα της αφίσας που συναντάται παντού, στήθηκε το κατάλληλο έδαφος της αναμέτρησης μεταξύ παράστασης και αφαίρεσης, εννοιολογικής τέχνης και ζωής ως τέχνη, συντηρητισμού και πρωτοπορίας, μπαναλιτέ και υψηλού γούστου, αισθητικής και ηθικής.

‘Beard Pictures’

Αυτό όμως που βλέπουμε στην νέα τους έκθεση μοιάζει ακόμα πιο σοβαρό, πιο δύσκολο και σκοτεινό από ότι έχουν κάνει ως τώρα, φανερώνοντας την ωριμότητα στην οποία έχει φτάσει το έργο τους. Τα ζητήματα που θίγονται αυτή τη φορά είναι παγκόσμια και οδυνηρά. Οι δυο φιγούρες παρουσιάζονται σε 13 έργα, κυρίως σε μπούστο, αιμάτινα άλικες μα παγερά ακίνητες, με το λευκό των ματιών να διαπερνά ανατριχιαστικά το θεατή. Το ζευγάρι εικονίζεται με μακριές πολύχρωμες άτριχες γενειάδες και τοποθετείται πίσω από συρματοπλέγματα, φράχτες και logos από εταιρίες φύλαξης και ασφάλειας. Συρμάτινοι δεσμοί συχνά κοσμούν το κεφάλι, ενώ οι γενειάδες απλώνονται σαν τοξικά σαρκοβόρα φυτά, που μοιάζουν να σφίγγουν το στόμα και το λαιμό των πρωταγωνιστών.

Το Freak Show της Πραγματικότητας

Η εικόνα θυμίζει τις ανησυχητικές στιγμές του Σουρεαλισμού, αν και εδώ πρόκειται για μία συμβολική αναπαράσταση που δεν πραγματεύεται κάποιο φροϋδικό όνειρο αλλά την ίδια την πραγματικότητα, που μας τυλίγει ασφυχτικά και αναπόδραστα, όπως οι γενειάδες των δύο ‘προάγγελων δεινών’. Στην αυγή της νέας χιλιετίας, οι νέοι καρηκομόωντες της Δύσης αφήνουν ανεμπόδιστη την τριχοφυΐα του προσώπου τους λόγω μόδας ή κινημάτων όπως το Movember, ενώ ταυτόχρονα η post-9/11 Δύση τρομάζει στη θέα μουσάτων ανδρών εξ’ Ανατολής. Τελικά, όλοι μοιάζουν ακριβώς οι ίδιοι. Παρ’ όλα αυτά, καθημερινά φράχτες υψώνονται παντού, υλικοί και ιδεολογικοί, κάμερες καταγράφουν τα πάντα, βρίθει η χρήση security χωρίς να νιώθει κανείς ασφαλής, ίσως και από τον ίδιο του τον εαυτό, συμπληρώνουν καυστικά οι δύο βαθιά πολιτικοί καλλιτέχνες. Όλος ο κόσμος παίζει ένα παιχνίδι κρυφτό, τα μέρη όμως που διαλέγει για κρυψώνες έχουν ως συνέπεια την απώλεια της ατομικής ελευθερίας και μαζί της αξιοπρέπειας.

Οι Gilbert and George, δυο επαναστατικοί διαφωτιστές του 20^ου αλλά και του 21^ου αιώνα, που με τη σειρά τους κρύβονται επιμελώς πίσω από την εμφάνιση του καθημερινού ανθρώπου, έχουν έναν στόχο 50 χρόνια τώρα και δεν παρεκκλίνουν από αυτόν, ούτε ως καλλιτέχνες, ούτε ως άνθρωποι, αν και για τους ίδιους δεν υφίσταται τέτοιου είδους διαχωρισμός. Και ο στόχος τους είναι να ξεσκεπάζουν διαρκώς τις φοβίες, τις προκαταλήψεις, το δογματισμό και τις μισαλλοδοξίες μας σε σχέση με το διαφορετικό, το παράξενο, το ‘άλλο’. Βγαίνοντας από αυτήν την έκθεση νιώθουμε ότι είναι μία από εκείνες τις σπάνια ωραίες στιγμές που η τέχνη, κρατώντας τον καθρέφτη μας, τα έχει πει όλα.

Info:

Οι Gilbert and George έχουν κερδίσει το βραβείο Turner το 1986 και έχουν αποτελέσει την Βρετανική συμμετοχή στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2005. Η αναδρομική τους στην Tate Modern του Λονδίνου το 2007 υπήρξε από τις μεγαλύτερες διοργανώσεις τέχνης.

Διαβάστε επίσης: 

Beard pictures: Έκθεση των Gilbert και George στην γκαλερί Bernier / Eliades