Γιώργος Ιωάννου (1926-2017) – POP(?): Έκθεση στην Kalfayan Galleries

Η έκθεση “Γιώργος Ιωάννου (1926-2017) – POP(?)” αποτελεί την αφετηρία μιας σειράς μελλοντικών project που έχουν ως στόχο την ανάδειξη – τόσο στην Ελλάδα και όσο και στο εξωτερικό- του έργου του Ιωάννου, ενός από τους σημαντικότερους ζωγράφους της μεταπολεμικής περιόδου. Συλλέκτης εικόνων και αντικειμένων με επιρροές από τα κόμικς και την pop-art ως την Art Nouveau, ο Ιωάννου ανέπτυξε ένα καθαρά προσωπικό εικαστικό ιδίωμα όπου το βίωμα γίνεται εικόνα, το κόμικ συμβαδίζει οργανικά με το καυστικό κοινωνικο-πολιτικό σχόλιο, η προσωπική μνήμη συναντά τη συλλογική μνήμη, η επικαιρότητα συνυπάρχει με το ιστορικό παρελθόν και η πραγματικότητα εμπλέκεται με το φανταστικό.

Η έκθεση παρουσιάζει έργα κυρίως της δεκαετίας του ΄70 και φωτίζει τον υβριδικό, ουσιαστικά αντι-pop χαρακτήρα του έργου του Ιωάννου. Ο Γιώργος Ιωάννου σαφώς και χρησιμοποίησε την γλώσσα της Pop (κόμικ, αφίσα, συσκευασία προϊόντος) αλλά ποτέ δεν ασπάστηκε την pop κουλτούρα της εποχής του όντας καχύποπτος απέναντι της. Η ποπ αρτ του Έλληνα καλλιτέχνη υπήρξε καταγγελτική και δεν συμμεριζόταν την αισιοδοξία της αμερικανικής έκφανσής της. Ο Ιωάννου οικειοποιείται το οπτικό ιδίωμα της Pop για να αντιπαρατεθεί στην πολιτική κατάσταση και την τότε αναδυόμενη κουλτούρα της κατανάλωσης και της συμβολικής χρήσης της ως συνώνυμο της ελευθερίας στον δυτικό κόσμο.

Δεν είναι τυχαίο πως πρωτο-χρησιμοποίησε την Pop εκφραστική γλώσσα, κυρίως με την τεχνοτροπία των κόμικς (έντονο πλακάτο χρώμα, αυστηρό μαύρο περίγραμμα), μόλις ένιωσε την ανάγκη να καταγγείλει τη δικτατορία στην Ελλάδα της περιόδου 67-74. Εντάσσεται έτσι σε μια παράδοση καλλιτεχνών που λειτουργούν ακαριαία απέναντι στην εποχή τους και χρησιμοποιούν την καθαρή γλώσσα ενός μέσου ώστε να είναι εφικτή η αμεσότητα του μηνύματος, όπως ο George Grosz τη δεκαετία του ’20 χρησιμοποιεί την καρικατούρα, ο John Heartfield την δεκαετία του ’30 το φωτομοντάζ, το οποίο χρησιμοποιούν και τη δεκαετία του ’60 και ’70 καλλιτέχνες όπως οι Martha Rosler και Linder Sterling. Με παρόμοιο τρόπο χρησιμοποιεί ο Ιωάννου το κόμικ: μια γλώσσα απαραίτητη για την αμεσότητα της καταγγελίας του σε μια σκοτεινή περίοδο της νεότερης ελληνικής ιστορίας.

Βασικό άξονα στην έκθεση αποτελούν τα έργα της δεκαετίας του ’70 που συνδυάζουν χαρακτηριστικά της ποπ αρτ με ναΐφ και έντονα σουρεαλιστικά στοιχεία με αποτέλεσμα, τα οποία συνθέτουν μια ιδιοσυγκρασιακή ζωγραφική, μια ανεξάρτητη τάση στην ελληνική ζωγραφική της περιόδου. Στην έκθεση συμπεριλαμβάνονται πρώιμα έργα με τις πρώτες χρήσεις της αφίσας ως εικαστικού στοιχείου στη σύνθεση καθώς και μεταγενέστερα όταν ο Γιώργος Ιωάννου έχοντας προχωρήσει σε διαφορετικές αναζητήσεις περιεχομένου χρησιμοποιεί στοιχεία της ποπ αρτ αλλά σε μια πλέον απόλυτα προσωπική βιωματική ζωγραφική.

Γιώργος Ιωάννου – Βιογραφικό:

Ο Γιώργος Ιωάννου γεννήθηκε στην Αθήνα τον Δεκέμβριο του 1926. Έκανε σπουδές ζωγραφικής στην Αθήνα και το Παρίσι. Μετά από την επιστροφή του από το Παρίσι προχώρησε σε ένα αποκλειστικά δικό του τρόπο έκφρασης. Η δουλειά του επηρεάστηκε από τα κόμικς και θεωρήθηκε ο κυριότερος εκπρόσωπος της Ποπ Αρτ στην Ελλάδα. Στη συνέχεια τα στοιχεία της ποπ αρτ συνδυάζονται με τις διατυπώσεις του σουρεαλισμού, σε μια προσωπική βιωματική ζωγραφική. Εκπροσώπησε την Ελλάδα σε πολλές διεθνείς εκθέσεις όπως, στην 35η Μπιενάλε της Βενετίας, στο Museumam Ostwall, Ντόρμουντ, στην II Biennale delle Regioni Ιταλία, στην Ιntegrafik, Βερολίνο, στη Regard 73, Βρυξέλλες, (όπου εξέθεσε μαζί με έργα των Μαγκρίτ, Μπυφέ, Νταλί, Λαμπύς, Ντελμότ, Φουζιτά). Συμμετείχε επίσης σε ομαδικές εκθέσεις στο Centre Culturel d’Ostend, στο Institut fur Auslandsbeziehungen, Στουτγκάρδη, στην Europa Arte, Ιταλία, στα Europalia 82, Βρυξέλλες, στο Salon International de L’ Art Libre, Παρίσι, στο Μέγαρο ΕΟΚ, Βρυξέλλες. Επίσης στις αίθουσες τέχνης Isy Brachot, Βρυξέλλες, Grosvenor Galleries, Λονδίνο, Εnglish Speaking Union, Εδιμβούργο, Ateneui Roman, Boυκουρέστι, C.N.A Gallery, Σικάγο, μεταξύ άλλων. Η πρώτη του παρουσίαση έγινε στην γκαλερί Ζυγός της οδού Βουκουρεστίου τον Οκτώβριο του 1959 για να ακολουθήσουν περισσότερες από 25 ατομικές παρουσιάσεις σε γκαλερί της Αθήνας. Στο εξωτερικό έχει παρουσιάσει δουλειά του σε ατομικές εκθέσεις μεταξύ άλλων στο Musée des Beaux Arts d’Ostende, στην γκαλερί Isy Brachot στις Βρυξέλλες (της οποίας υπήρξε μόνιμος συνεργάτης) και στην γκαλερί Pagani στο Μιλάνο. Η δουλειά του έχει βραβευθεί στον Πανευρωπαϊκό Διαγωνισμό Prix Europa de Peinture de la Ville d’Ostende με έπαθλο, ατομική έκθεση στο Musée des Beaux Arts d’Ostende. Μεταξύ των μελών της κριτικής επιτροπής ήταν οι Hodin, Apolllonio, Argan, Penrose, Restany, Matney. Έχει διακριθεί επίσης στην ΙΙ Biennale delle Regioni και στο Premio Internationale Europa Arte στην Ιταλία. Σε πολύ νεαρή ηλικία έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και τα βιώματά του από την περίοδο εκείνη, αλλά και από τη δράση του την περίοδο της χούντας αποτύπωσε στο «Λευκωμα 1940-1974» (Εκδόσεις Παπαζήση, 1981), μια σημαντική κατάθεση του χαρακτικού του έργου, που περιλαμβάνει εκατό μονοτυπίες με θέματα από τον Ελληνοϊταλικό πόλεμo, την Κατοχή και την Αντίσταση, τον Εμφύλιο και τη Δικτατορία.To 2001 κυκλοφόρησε το φωτογραφικό λεύκωμα «Η Αθήνα μέσα από τις κάρτ ποσταλ του παρελθόντος» από τις Εκδόσεις Σιδέρη με κάρτ ποστάλ από τις πλούσιες συλλογές του. Έχει ασχοληθεί με την μελέτη θεμάτων τέχνης και κείμενά του έχουν δημοσιευθεί στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο. Έχει εικονογραφήσει εξώφυλλα δίσκων καθώς και πολλών βιβλίων. Έργα του βρίσκονται σε Εταιρικές και Μουσειακές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό όπως μεταξύ άλλων: Musée des Beaux Arts d’Ostende, Εθνική Πινακοθήκη Αθήνα, Πινακοθήκη της Ρόδου, Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, γκαλερί House of Ritchie του Τορόντο, Στέγη Καλών Τεχνών και Γραμμάτων, Υπουργεία Παιδείας, Προεδρίας Κυβερνήσεως, Πολιτισμού. Επίσης σε ιδιωτικές συλλογές σε Ελλάδα, Βέλγιο, Ιταλία, Γαλλία, Αγγλία, ΗΠΑ και Καναδά. Το 2012 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το σύνολο της καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, λόγω σοβαρής ασθένειας, είχε εγκαταλείψει τη ζωγραφική. Ως το 2008 όμως που ήταν ενεργός είχε συμπληρώσει 50 χρόνια συνεχούς παρουσίας στην εικαστική ζωή του τόπου. Ο Γιώργος Ιωάννου πέθανε στην Αθήνα τον Φεβρουάριο του 2017, σε ηλικία 90 ετών. Το 2022 έγινε η αναδρομική έκθεση του Ιωάννου στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων σε επιμέλεια του Χριστόφορου Μαρίνου και το 2023 στην Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης, Casa Bianca.

Κεντρική φωτογραφία θέματος: Γιώργος Ιωάννου, Επί αγνώστου κατευθύνσεως, 1976, λάδι σε λινό, 70 x 100 εκ. | Courtesy the Artist’s Estate and Kalfayan Galleries