Γιόζεφ Ροτ – Φυγή χωρίς τέλος: Ένα ειρωνικό και φιλοσοφικά διερευνητικό βιβλίο

Ο Φραντς Τούντα, Αυστριακός αξιωματικός που πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Ρώσους το 1916, άφησε στη Βιέννη μια αρραβωνιαστικιά, την Ιρένε. Απέδρασε από την αιχμαλωσία, έζησε στην τάιγκα της Σιβηρίας, πήρε μέρος με τον πιο αιματηρό τρόπο στη Ρωσική Επανάσταση, ερωτεύτηκε μια επαναστάτρια, παντρεύτηκε μια Καυκάσια αγρότισσα, επέστρεψε στη Βιέννη, βρήκε τον αδερφό του που είχε γίνει διευθυντής ορχήστρας στη Γερμανία. Και τελικά, στο Παρίσι, ξαναβρήκε την Ιρένε, πλούσια και παντρεμένη πια, που δεν τον αναγνωρίζει. Σύμβολο των αντρών που αναμετρήθηκαν με τον Πόλεμο και την Επανάσταση, ο Φραντς Τούντα, χωρίς πίστη και δεσμούς, αιώνια μοναχικός και ελεύθερος, ήταν χωρίς αμφιβολία «ο πιο επιφανειακός άνθρωπος του κόσμου».

H ΦΥΓH ΧΩΡIΣ ΤΕΛΟΣ, που ολοκληρώθηκε το 1927 στο Παρίσι, μετά το τέλος του Α’ Παγκόσμιου πολέμου, είναι ίσως το πιο προσωπικό μυθιστόρημα του Γιόζεφ Ροτ. Μέσω της αναδρομικής εξέτασης του παρελθόντος, της νοσταλγίας και της θλίψης, καθρεφτίζει την προσωπική πνευματική εμπειρία του συγγραφέα για την εξορία, εκφράζει πολλές από τις απόψεις του για τη μοντέρνα ευρωπαϊκή κοινωνία και αντανακλά τη μοίρα του παροπλισμένου διανοητή που δεν βρίσκει τον ρόλο του στον αλλαγμένο κόσμο.

Η κεντρική μορφή του Φράντς Τούντα, του οποίου η φυγή προς τη Δύση, μέσα από τη Ρωσία, την Αυστρία και τη Γερμανία ως το Παρίσι, κουβαλά ένα αυξανόμενο συναίσθημα αποξένωσης από τη μεταπολεμική κοινωνία, μπορεί να ιδωθεί ως η πλησιέστερη, απ’ όλους τους μυθιστορηματικούς χαρακτήρες του, στον ίδιο τον συγγραφέα, όπως ήταν και όπως φαντάστηκε τον εαυτό του. Η Φυγή χωρίς τέλος δεν είναι απλώς ο τίτλος του βιβλίου, είναι η κυρίαρχη αξία της ζωής.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: MICHAEL HOFMANN

ΓΙΟΖΕΦ ΡOΤ – ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

O Joseph Roth (Γιόζεφ Ροτ, 1894-1939) ήταν ένας από τους σπουδαίους υμνητές της κοσμοπολίτικης κουλτούρας που άνθησε τις τελευταίες μέρες της αυτοκρατορικής Αυστρο-Ουγγαρίας.
Από το 1932 δηλώνει σ’ έναν φίλο του : «Πρέπει να φύγουμε. Θα κάψουν τα βιβλία μας και θα είμαστε εμείς ο στόχος… Πρέπει να φύγουμε ώστε μόνο τα βιβλία μας να παραδοθούν στην πυρά». Στις 30 Ιανουαρίου του 1933, τη μέρα που ο Χίτλερ γίνεται καγκελάριος του Ράιχ, ο Ροτ μεταναστεύει οριστικά στο Παρίσι, όπου και πεθαίνει το 1939, σε ηλικία μόλις σαρανταπέντε ετών. «Είναι η εγκαθίδρυση της βαρβαρότητας και η βασιλεία της κόλασης. Μόνο το αληθινό Ρήμα θα μπορέσει να σώσει την εποχή, προσφέροντας πατρίδα σ’ αυτούς που δεν έχουν πλέον».
Μεταξύ πολλών άλλων, στους θαυμαστές του συγκαταλέγονται ο Stefan Zweig, που υπήρξε στενός φίλος και υποστηρικτής του, και οι Nadine Gordimer, Joseph Brodsky, J. M. Coetzee, Elie Wiesel, Jeffrey Eugenides, Cynthia Ozick, Claudio Magris κ.ά. πολλοί.