Γιώργος Παλαμιώτης: Το ELAIώNAS Festival είναι μια ουτοπική σύλληψη

Το ELAIώNAS Festival επιστρέφει για 2η χρονιά από τις 3 έως τις 19 Ιουνίου 2016 σε τρεις διαφορετικούς χώρους στην ευρύτερη περιοχή του Ελαιώνα, μ’ ένα πλούσιο και πολυδιάστατο, καλλιτεχνικό πρόγραμμα που περιλαμβάνει ενδιαφέρουσες θεατρικές και μουσικές παραστάσεις, παράλληλες επιμορφωτικές δράσεις, ομιλίες, αλλά και εκθέσεις εικαστικών, φωτογραφίας και video art.  Σε αντίθεση με την πρώτη διοργάνωση, φέτος όλες οι εκδηλώσεις θα είναι εντελώς δωρεάν για το κοινό, καθώς το φεστιβάλ στηρίζεται από τον ΟΠΑΝΔΑ και την Περιφέρεια Αττικής.

Ο Ελαιώνας, το «ιερόν άλσος της θεάς Αθηνάς», μπορεί σήμερα να είναι μία εκβιομηχανισμένη περιοχή και από τις πιο υποβαθμισμένες ζώνες της Αθήνας, “αυτό όμως είναι μόνο η επιφάνεια. Κάτω από αυτήν παραμένει η ίδια γη που γέννησε και εξέθρεψε πρόσωπα, ιδέες και θεσμούς καθοριστικά για τις τέχνες, την επιστήμη και την πνευματικότητα σε πανανθρώπινο επίπεδο”, όπως επισημαίνει ο μουσικός Γιώργος Παλαμιώτης, εμπνευστής και καλλιτεχνικός διευθυντής (μαζί με την Φένια Παπαδόδημα) του ELAIώNAS Festival.

Ο ίδιος, μας μίλησε για την ιδέα πίσω από αυτό το ωραίο Φεστιβάλ, τις τρεις θεματικές ενότητες που διαμόρφωσαν το φετινό πρόγραμμα, το όραμά του για το μέλλον, την επιθυμία για “συνύπαρξη σε ένα κοινό τόπο χωρίς κανόνες” και την ουτοπία…

Culture Now: Πείτε μας αρχικά λίγα λόγια για την ιδέα πίσω από την δημιουργία του ELAIώNAS Festival, καθώς και για την ανταπόκριση καλλιτεχνών και κοινού στην πρώτη σας διοργάνωση.

Γιώργος Παλαμιώτης: Η ιδέα ήρθε από ένα βιβλίο του Δ. Γρ. Καμπούρογλου, τον ‘’Αναδρομάρη της Αττικής’’. Είχε αρκετές πηγές, όπως ευρωπαίους περιηγητές, κείμενα της αρχαίας ελ. γραμματείας, αλλά και αφηγήσεις κατοίκων της περιοχής, δύο τρείς φωτογραφίες και αρκετές γκραβούρες. Αυτά καταγεγραμμένα στο τέλος του 19^ου ως τις αρχές του 20^ου αιώνα. Η ομορφιά και η ιερότητα του μέρους που περιγραφόταν στο έργο του Καμπούρογλου, αλλά και η δικιά του αβίαστη, εσωτερική σύνδεση του φυσικού τοπίου, με τους πάλαι ποτέ ελεύθερους Αθηναίους και τους απογόνους τους μετά την Μακεδονική, Ρωμαϊκή, Φραγκική και τέλος Τουρκική κατάκτηση,  μας άφησε εμβρόντητους με την απλότητα και την αμεσότητα της σχεδόν φυσιοκεντρικής προσέγγισής του. Περιέγραφε μια γέρικη υπεραιωνόβια ελιά, σαν τέμενος της Παλλάδος και το ρετσίνι της, το ‘’δάκρυ της ελιάς’’ όπως το λέει, ένα καντήλι αναμμένο για την Θεοτόκο. Ταυτόχρονα η ίδια ελιά ήταν κατοικία παγανιστικής μαινάδας παγιδευμένης στο δέντρο, που αλίμονο αν κοιμόσουν εκεί, αλλά και ταυτόχρονα απαραβίαστη ιδιοκτησία του Χασεκή Πασά, υπό την απόλυτη προστασία του! Από αυτό τον μάλλον υπερβατικό συγκερασμό, αντιλήψεων, μύθων και ιστορικών προσώπων/γεγονότων, βρήκαμε την δύναμη να υπερβούμε την έλλειψη πόρων και μέσων και να ξεκινήσουμε, αυτό που αντικειμενικά ήταν αδύνατο, χωρίς καν να το καταλάβουμε.

Μας βοήθησαν όμως και πολλοί φίλοι συμμετέχοντας πάνω και κάτω από την σκηνή. Χωρίς τρέλα και φίλους δεν θα τα καταφέρναμε με τίποτα. Ήταν και πρόκληση η συνύπαρξη των ακαδημαϊκών, επιστημόνων, μουσικών, χορευτών και κινηματογραφιστών, όχι μόνο μεταξύ τους, αλλά και με το ετερόκλητο κοινό. Δεν πετύχαμε πάντα την ζύμωση όλων των προηγούμενων, αλλά δεν θέλαμε και να επέμβουμε σε τίποτα. Η επιθυμία μας ήταν η συνύπαρξη σε ένα κοινό τόπο χωρίς κανόνες.

C. N.: Το ELAIώNAS Festival επιστρέφει από 3 Ιουνίου, για δεύτερη συνεχή χρονιά, στην καρδιά της Αθήνας. Ποιες είναι οι βασικές θεματικές που διέπουν το φετινό φεστιβάλ;

Γ. Π.: Όπως και πέρυσι έτσι και φέτος η πορεία μέσα στο χρόνο και τη συλλογική μνήμη είναι στο επίκεντρο. Θα έχουμε τρείς θεματικές ενότητες.

Πόλις και ψυχή / Οδύσσεια και ψυχανάλυση / Σαλαμίνα χθες και σήμερα.

Πάνω στην θεματική ‘’Πόλις και Ψυχή’’, θα ακούσουμε τον λόγο του καθηγητή Β. Καραποστόλη, του σκηνοθέτη Χρήστου Καρακέπελη, του αρχιτέκτονα/πολεοδόμου Κώστα Βουρεκά και του Άρη Ασπρούλη ως κοινωνιολόγου.

Στην ενότητα ‘’Οδύσσεια και ψυχανάλυση’’ θα μιλήσουν ο ψυχίατρος/ψυχαναλυτής Αθανάσιος Αλεξανδρίδης και η καθηγήτρια ψυχολογίας Φωτεινή Τσαλίκογλου. Επίσης στην ίδια ενότητα έχουμε παραστάσεις μουσικού θεάτρου από τις Δήμητρα Τρυπάνη, Έλλη Παπακωσταντίνου και Φένια Παπαδόδημα. Επίσης με κάποιο τρόπο στην ίδια ενότητα εντάξαμε και την παράσταση ‘’Ημερολόγια Αλληλεγγύης’’ σε σκηνοθεσία της Μάνιας Παπαδημητρίου, πάνω σε αποσπάσματα ημερολογίων και κειμένων από εθελοντές στην Μυτιλήνη. Ανέστιος και πένης ξεβράστηκε πολλές φορές ο Οδυσσέας πάνω σε μια σχεδία ή ένα ξύλο, γλυτώνοντας τον βέβαιο θάνατο.

Στην ‘’Σαλαμίνα Χθές και Σήμερα’’, θα έχουμε την φιλόλογο/μεταφράστρια Έφη Παπαδόδημα, απλούς κατοίκους της Σαλαμίνας αλλά και ένα κομμάτι των εικαστικών.

Στην έκθεση που θα στήσουμε στο Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα, για όλη την διάρκεια του φεστιβάλ, θα προσπαθήσουμε να αποτυπώσουμε, σκέψεις και βιώματα, πάνω στις τρείς θεματικές του φεστιβάλ με έργα από τους: Νίκος Γιαβρόπουλο, Χαρίδημο, Πάνα Καλαμαρά, Δήμο Φλέσσα, Δημήτρη Γεωργακόπουλο, John Bicknel, Alex Kat και Δημήτρη Ηλιάδη.

Πολύ ενδιαφέρουσα συνύπαρξη είναι αυτή του Δήμου Φλέσσα με τον Χαρίδημο.

Ο Χαρίδημος, είναι κλασσικός καλλιτέχνης/μάστορας του θεάτρου σκιών. Ο Φλέσσας από την άλλη είναι αρχιτέκτονας και εικαστικός, με σαφείς όμως αναφορές στον καραγκιόζη μέσα από τις φουτουριστικές σπονδυλωτές μορφές του.

Όσον αφορά στην μουσική θα είναι κυρίως αυτοσχεδιαστικής φύσεως με λίγες εξαιρέσεις, οπότε λόγω της κυρίως επιτόπιας και στιγμιαίας, επικοινωνίας του μουσικού με την Μούσα, θα ήταν άκομψο, και κυρίως ασεβές για την θεά, να την κατευθύνουμε σε περιοριστικές θεματικές. Παρ’ όλο που θα μας έκανε το χατίρι αν της το ζητούσαμε ευγενικά.

C. N.: Θα θέλατε να μας δώσετε μία πρώτη, συνοπτική εικόνα για τις εκδηλώσεις που θα δούμε με ελεύθερη είσοδο και τους χώρους που θα τις φιλοξενήσουν;

Γ. Π.: Σε αντίθεση με πέρυσι, που είχαμε ομιλίες, προβολές, αναλόγια και μερικές παραστάσεις δωρεάν, φέτος θα είναι όλες οι εκδηλώσεις δωρεάν! Ευτυχώς βρήκαμε συνοδοιπόρους στον Οργανισμό πολιτισμού, Αθλητισμού και νεολαίας του Δήμου Αθηναίων, και στην Περιφέρεια Αττικής, που συντάχθηκαν με το όραμα, τα κίνητρα, αλλά και την δυναμική της προσπάθειάς μας.

Είναι αρκετά μεγάλο το πρόγραμμα. Στο elaionasfestival.com μπορεί κανείς να το κατεβάσει, από το events.

Ενδεικτικά περιγράφω την πρώτη μέρα. Αρχίζουμε με τους Bloco Swingueira, μια ομάδα βραζιλιάνικων κρουστών, που παίζουν samba reaggae. To ραντεβού είναι την Παρασκευή, 3 Ιουνίου στις εφτά το απόγευμα, Ασωμάτων και Ερμού, δίπλα από τον σταθμό του Θησείου. Από εκεί θα περπατήσουμε, υπό τους ήχους των κρουστών τον πεζόδρομο της Ερμού, ως στο Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα Μερκούρη, στο τέλος της Ηρακλειδών. Εκεί θα συναντήσουμε την ηθοποιό Όλια Λαζαρίδου που θα απαγγείλει ένα κομμάτι από τον Θουκιδίδη. Συγκεκριμένα τον επιτάφιο λόγο που εκφωνήθηκε, ίσως και από τον φημισμένο ανά τους αιώνες Περικλή, για τους πρώτους νεκρούς του Πελοποννησιακού πολέμου. Μετά ανεβαίνουμε στον πρώτο όροφο. Εκεί, ο καθηγητής Βασίλης Καραποστόλης, θα μας μιλήσει για την ‘’χειροποίητη πόλη’’. Αυτά στα πλαίσια της θεματικής ‘’Πόλις και ψυχή’’ που προανέφερα. Τέλος ο πιανίστας Σταύρος Λάντσιας θα δώσει μια σπάνια σόλο περφόρμανς.

Πέρα από την αυτοσχεδιαστική και μελωδική δεινότητα του Σταύρου, υπάρχει και κάτι άλλο που με συγκινεί και μας παρακίνησε για αυτά τα σόλο πιάνο. Στο Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα Μερκούρη, έχουν μια μόνιμη έκθεση υπό τον τίτλο, ‘’Οδοιπορικό στην παλιά Αθήνα’’. Σε αυτή την έκθεση βρίσκεται και το πιάνο του παλιού μουσικού/συνθέτη, Γιάννη Σπάρτακου, στο οποίο θα παίξει μόνος του ο Σταύρος, την πρώτη μέρα και ο Γιώργος Κοντραφούρης την τελευταία.

C. N.: Το «ιερόν άλσος της θεάς Αθηνάς»,  το άλλοτε «κάλλιστον προάστιον», σήμερα δεν είναι παρά μία εκβιομηχανισμένη περιοχή και από τις πιο υποβαθμισμένες ζώνες της Αθήνας. Πώς αντικρίζετε εσείς την ιστορική, αλλά άκρως εντελώς παραμελημένη περιοχή του Ελαιώνα;

Γ. Π.: Όπως όλοι υποθέτω. Δεν πιστεύω να διέσχισε κανείς το βράδυ την οδό Ορφέως και να ήταν ‘’χαλαρός’’. Αυτό όμως είναι μόνο η επιφάνεια. Κάτω από αυτήν παραμένει η ίδια γη που γέννησε και εξέθρεψε πρόσωπα, ιδέες και θεσμούς καθοριστικά για τις τέχνες, την επιστήμη και την πνευματικότητα σε πανανθρώπινο επίπεδο. Αν κάποιος έρχεται από Κόρινθο, μετά το Δαφνί έχει μια στροφή, και ξαφνικά απλώνεται μπροστά στο βλέμμα το λεκανοπέδιο της Αττικής, με την Ακρόπολη στην μέση. Στο βάθος η θάλασσα του Φαλήρου. Ας φανταστεί κανείς τον Ελαιώνα να απλώνεται από το Χαϊδάρι ως την Ακρόπολη, γεμάτος με ποτάμια και ρέματα ως τον Κεραμεικό, με φόντο τον Υμηττό. Αν υπήρχε η μυθική Sangri-La, κάπως έτσι πρέπει να ήτανε!

C. N.: Πιστεύετε πως τέτοιου είδους πρωτοβουλίες, σαν το Φεστιβάλ, έχουν τη δύναμη να αφυπνίσουν, να κινητοποιήσουν τους πολίτες και κατ’ επέκταση να μεταμορφώσουν θετικά την πόλη που ζούμε;

Γ. Π.: Όσο για την πόλη, όπως είπε και κάποιος γνώστης πολεοδόμος, η Αθήνα πρέπει να κατεδαφιστεί πρώτα.  Δεν νομίζω πως ότι και να κάνουμε, θα φτάσουμε έστω στο 20% του κοινού, ποσοτικά εννοώ,  που έχει μια οποιαδήποτε τηλεοπτική εκπομπή, με ανταποκρίσεις από την ερωτική ή/και την καλλιτεχνική δράση των όντως όντων του πλαστικού γένους. Ας αφήσω ασχολίαστη την ομαδική προσπάθεια ταύτισης με τα σωστά πρότυπα, από πλήθη 10χρονων. Εκεί ακριβώς εδράζεται η δύναμη αλλά και η αδυναμία της ουσίας της αλλοτρίωσης. Στον ετεροπροσδιορισμό. Αν κάποιος αφυπνιστεί ή κινητοποιηθεί όπως λέτε, αυτό θα είναι αποτέλεσμα προσωπικής απόφασης. Ίσως να πήρε βέβαια κάποιο ερέθισμα από κάπου, αλλά ο ίδιος προσωπικά πρέπει να τραβήξει τον δικό του δρόμο. Ίσως διασταυρωθεί ή συμπορευτεί με πολλούς ή λίγους. Για λίγο ή για πολύ. Θα παραμένει όμως στον δικό του δρόμο. Μπορεί να κάνω λάθος, αλλά πιστεύω στα πρόσωπα και όχι στις τάσεις.

C. N.: Ποιοι είναι οι στόχοι και οι φιλοδοξίες σας για το μέλλον του ELAIώNAS Festival;

Γ. Π.: Να ευοδωθεί η σημαντική συνεργασία που ξεκινήσαμε με τον Οπανδα και την περιφέρεια, έτσι ώστε να παραμείνει το φεστιβάλ με ελεύθερη είσοδο σε πρώτη φάση. Σε δεύτερη φάση να έχει ακόμα περισσότερες παραστάσεις/συμπράξεις, που θα γίνουν αποκλειστικά για το φεστιβάλ, όπως πολλές από τις παραστάσεις που έχουμε ετοιμάσει για αυτόν τον Ιούνιο.

Το μόνο έργο που είχε γίνει αποκλειστικά για το φεστιβάλ πέρυσι, ήταν ένα τραγούδι που έγραψε ο Παναγιώτης Καλατζόπουλος. Η ‘’τύχη του Ακταίωνα’’. Του είχα ζητήσει να γράψει κάτι με την κιθάρα του. Μια μελωδία για την Άρτεμη. Θα προβάλαμε το ντοκιμαντέρ ‘’Αγροτέρα’’ της Χαράς Φράγκου, και παράλληλα είχαμε και τον κο Ευφραιμίδη από την πρωτοβουλία των κατοίκων του Μετς, για την σωτηρία του αρχαιολογικού χώρου, όπου βρισκόταν ο ναός της Αγροτέρας,  που πολλοί ταυτίζουν με την Άρτεμη. ΄Ένα μικρό μουσικό σχόλιο’’ του είπα, αλλά ο Παναγιώτης έψαξε για την ίντριγκα, βρίσκοντας την τελικά την ιστορία του Ακταίωνα και της Άρτεμης. Έκανε ένα μικρό τραγούδι, για την τιμωρία του Ακταίωνα που είδε καταλάθος την θεά γυμνή σε ένα ποτάμι. Το έπαιξε με την κιθάρα του, και το τραγούδησε καθισμένος στο τραπέζι των ομιλητών, μετά την προβολή.

Από αυτό το ένα τραγούδι, φέτος φτάσαμε να έχει γραφτεί ένα ολόκληρο έργο, σύγχρονου μουσικού θεάτρου,  πάνω σε μια ραψωδία της Οδύσσειας.

C. N.: Κλείνοντας, η ελιά εδώ και χιλιάδες χρόνια θεωρείται σύμβολο της ειρήνης. Τί συμβολίζει για σας προσωπικά το ELAIώNAS Festival;

Γ. Π.: Είναι μια ουτοπία. Ένα Αθηναϊκό never never land. Ποιος Ελαιώνας? Μόνο η ταμπέλα του σταθμού του μετρό υπάρχει.

Παρ’ όλα αυτά θεωρήσαμε πως ήταν το πιο ταιριαστό όνομα, να περιγράψει το φεστιβάλ, ακριβώς λόγω της ουτοπικής σύλληψής του. Καθαρή περίπτωση παραλογισμού. Να έρχεται μέσα στα φαναρτζίδικα του Βοτανικού, η Ελένη Αρβελέρ από την Σορβόννη να μιλήσει για την Αθήνα μέσα στον χρόνο. Μετά ο Γιώργος Χριστοδουλόπουλος, για τους πυρήνες αυτοοργάνωσης στη γειτονιά του Ελαιώνα και στο τέλος της βραδιάς το Kobane Quartet!

Ποιητικά αν θες, συμβολίζει την Οκτάνα και τη Μπραζίλια, όπως και το ό,τι, ‘’σκοπός της ζωής μας, δεν είναι η χαμέρπεια’’. Ελπίζω να καταφέρουμε να φέρουμε σε επαφή νέους ή όχι τόσο νέους, σπουδαστές και μη, με σημαντικούς καλλιτέχνες, αλλά και πραγματικά τρελούς επιστήμονες. Ξέρετε, σχεδιάζαμε με τον Χαίνη Δημήτρη Αποστολάκη, λόγω της εμπειρίας του, ως πρώην υπότροφος στο CERN, (σαν φυσικός υψηλών ενεργειών), να κάνουμε με πρώην συναδέλφους του, φυσικούς εννοώ, από το εξωτερικό, αλλά και πανεπιστημιακούς από την Ελλάδα, μια ημερίδα. Η ιδέα ήταν ένα στρογγυλό τραπέζι και διαλέξεις γύρω από θέματα της σύγχρονης φυσικής και τις φιλοσοφικές ή ποιητικές αν θέλετε προεκτάσεις τους. Δεν προλάβαμε φέτος. Όπως λένε και στο χωριό κάποιου φίλου, so many things to do, so little time.

Ο πλέον ευσεβής πόθος μου για το φεστιβάλ πάντως, είναι το να καταφέρουμε να δώσουμε υλικό προς περαιτέρω επεξεργασία, σε όποιον έρθει, ανεξαρτήτως χρημάτων, ηλικίας, φύλλου και παιδείας. Φέτος, καταφέραμε να έρθει ένας σημαντικός μουσικός, (ένας master drummer από το Καμερούν που ζει στην Γαλλία), ο Brice Wassy, για να παίξει στις 19 Ιουνίου, στο κλείσιμο του φεστιβάλ, αλλά και να διδάξει πιο πριν, δύο master-classes. Αυτό σε συνεργασία με το Lab Music Education και το Ωδείο Τέχνης του Γιώργου Φακανά. H μαθητική Big Band του ωδείου τέχνης, και σύνολα από το Lab, θα συμμετέχουν σε αυτή την τελευταία συναυλία. Αν γίνουν όλα σωστά, του χρόνου ελπίζουμε να έχουμε και έναν ηθοποιό, ένα συνθέτη και ένα σκηνοθέτη όπως σχεδιάζαμε, στα πλαίσια της ουτοπίας που προανέφερα.

Το ELAIώNAS Festival 2016 θα πραγματοποιηθεί από 3 έως 19 Ιουνίου στην ευρύτερη περιοχή του Ελαιώνα.