Ως τις 18 Σεπτεμβρίου, σε έξι διαφορετικούς χώρους και σε επιμέλεια του καλλιτέχνη και ακτιβιστή Kader Attia μαζί με άλλους καλλιτέχνες, η 12η Μπιενάλε του Βερολίνου ανοίγει το διάλογο, γεφυρώνοντας διαφορετικά πεδία παραγωγής γνώσης. Το πολιτικό προφίλ της Μπιενάλε, καθώς και όλες οι εκδηλώσεις που την συνοδεύουν, αναδεικνύει την εμπλοκή του ιμπεριαλισμού και της αποικιοκρατίας με το παρόν, που σύμφωνα με τον Cedric J. Robinson, είναι στα δίχτυα αυτού που ονομάζει racial capitalism (φυλετικός καπιταλισμός). Η έννοια αυτή περιγράφει τον καπιταλισμό ως ένα σύστημα που βασίζεται στην εκμετάλλευση ενός φυλετικά κατασκευασμένου Άλλου. Καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο προτείνουν στρατηγικές αντίστασης, όπως τον αποαποικιακό φεμινισμό, την αποαποικιακή οικολογία, την αποκατάσταση παράνομων ενεργειών από τους αποικιοκράτες σε βάρος των πολιτισμών και μια αντι-αποικιακή κουλτούρα της μνήμης.
Για τις επιλογές του, ο Kader Attia έχει ερευνήσει περισσότερο από δύο δεκαετίες ενασχόλησης με το θέμα της αποαποικιοποίησης και έχει διερευνήσει την έννοια της αποκατάστασης, πρώτα λεηλατημένων αντικειμένων τέχνης και σωματικών τραυμάτων, καθώς και ατομικών και κοινωνικών. Τα ερωτήματα που εγείρονται σχετίζονται με τον ορισμό της αποαποικιοποίησης μέσω της τέχνης, δηλαδή, ανάμεσα σε άλλα, με την αποκατάσταση κλεμμένων αγαθών, το ρόλο μη δυτικών φεμινιστικών κινημάτων στην εκ νέου οικειοποίηση της ιστορίας και της ταυτότητας, τη σχέση της κλιματικής κρίσης με την αποικιοκρατία. Απέναντι στη συσσώρευση των σκληρών και επώδυνων παγκόσμιων αλλαγών που ζούμε σήμερα και που προέρχονται από αιώνες διαμόρφωσης της ιστορίας του Δυτικού πολιτισμού, οι καλλιτέχνες της Μπιενάλε αντιδρούν, καταγράφοντας τις τεράστιες αντιφάσεις και ρήξεις αυτού του πολιτισμού και δημιουργώντας αντι-αποικιακά αφηγήματα.
Στο Hamburger Bahnhof παρουσιάζονται τα έργα 22 καλλιτεχνών. Γιος μεταναστών εργατών, ο Ινδός Birender Yadav καταγράφει βιωματικά την καταπίεση της εργατικής τάξης στην Ινδία και την ψεύτικη υπόσχεση για ανάπτυξη και έξοδο από την φτώχεια που δίνει η βιομηχανία. Ανάμεσα στα έργα του είναι 30 ζευγάρια ξύλινα σανδάλια που φορούν οι εργάτες όταν τοποθετούν τούβλα σε καμίνια για να αντέξουν τις υψηλές θερμοκρασίες. Ο Noel W. Anderson ανατρέπει με τις παραμορφωμένες εικόνες των ταπισερί του την κατεστημένη ιδέα της απεικόνισης της φυλετική σύγκρουσης ανάμεσα σε λευκούς και μαύρους Αμερικανούς ως μια σωματική σύγκρουση ανάμεσα σε μη τρανς άντρες. Οι εικόνες του προκαλούν ένα συνεχή αποπροσανατολισμό στην κατανόηση των απεικονιζομένων γενονότων και δίνουν έμφαση στην υλικότητα των ταπισερί που είναι φτιαγμένα από βαμβάκι, χρησιμοποιώντας μια τεχνική γνώση που ανακαλύφθηκε στα τέλη της εποχής του εμπορίου σκλάβων και τελικά αποτέλεσε μοντέλο στην πρώιμη τεχνολογία των κομπιούτερ.
Η Thuy-Han Nguyen-Chi παρουσιάζει μια εγκατάσταση με το βίντεο που σκηνοθέτησε μαζί με τη μητέρα της, την περιπέτεια μιας γυναίκας σε μια βάρκα στον ωκεανό, ταξιδεύοντας από το Βιετνάμ στην Ταϊλάνδη και κατόπιν στη Γερμανία μετά την αμερικάνικη επέμβαση στο Βιετνάμ. Στοχάζοντας πάνω στην μνήμη και την ιστορία, η εγκατάσταση που περιλαμβάνει και έργα των Vo An Khanh και Thuyền Hoa και οι θεατές την απολαμβάνουν ξαπλωμένοι μέσα σε ένα εμβυθιστικό περιβάλλον με μπλε φωτισμό, η καλλιτέχνης θολώνει τα όρια ανάμεσα στην περφόρμερ και τη σκηνοθέτιδα, το ντοκυμαντέρ και τη μυθοπλασία, τη μυθολογία και την επιστημονική φαντασία. Τα δεκατέσσερα ζωγραφικά έργα της Tammy Nguyen με θέμα τις διάφορες θέσεις του σταυρού του Ιησού, εμπνέονται από ένα Καθολικό πάρκο που βρίσκεται σε ένα βιετναμέζικο κέντρο προσφύγων στο Pulau Galang, ένα μικρό νησί στο αρχιπέλαγο της Ινδονησίας. Στο πάρκο υπάρχουν χρυσά αγάλματα όπου το καθένα παρουσιάζει μια διαφορετική στάση του σταυρού. Η καλλιτέχνης απορεί με την παραδοξότητα του ότι η αναζήτηση των προσφύγων για ελευθερία στη Δύση ενθαρρύνεται από εικόνες που σχετίζονται με τις αποικιακές εκστρατείες των Δυτικών. Στα έργα της οι τροπικές χώρες επικρατούν του Χριστιανισμού και η Σταύρωση του Χριστού ως γεγονός γίνεται δυσδιάκριτο, αφήνοντας τον θεατή να προσπαθεί να αναγνωρίσει τη γνώριμη σκηνή, αλλά να μην μπορεί να βρει σε αυτήν παρηγοριά.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Το προφητικό βίντεο Silence of Sheep της σημαντικής και πρόωρα χαμένης Αιγύπτιας καλλιτέχνιδας Amal Kenawy όπου άνδρες, γυναίκες και παιδιά προχωρούν στα τέσσερα σε κεντρικό δρόμο του Καΐρου προκάλεσε μεγάλη κατακραυγή από τους περαστικούς, προσωποποιώντας την τυφλή συγκατάθεση στην υποταγή. Η περφόρμανς έλαβε χώρα λίγο καιρό πριν οι ίδιοι αυτοί δρόμοι γίνουν μάρτυρες της επανάστασης στην πλατεία Ταχίρ το 2011. Εντυπωσιακή η πολυμεσική εγκατάσταση του Zach Blas που διερευνά το θρησκευτικό και πολιτικό υποσυνείδητο των συστημάτων αναγνώρισης συναισθημάτων τεχνητής νοημοσύνης. Το έργο παρουσιάζει έναν φανταστικό θεό τεχνητής νοημοσύνης που τρέφεται από τα δάκρυα γραφικών που προσομοιώνουν ανθρώπους. Κατόπιν ο θεός αυτός μεταμορφώνει τα δάκρυα που μαζεύει σε δεδομένα, που συμπεριλαμβάνουν εικόνα, κείμενα και ήχο, επιδιώκοντας να δημιουργήσει μια τελειοποιημένη υπολογιστική γλώσσα συναισθηματικής έκφρασης.
Πηγή: κείμενα της έκθεσης
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Άποψη μιας από τις αίθουσες της έκθεσης στο Hamburger Bahnhof