Η δεσποινίς ντε Σκιντερί: Κριτική βιβλίου του E.T.A Hoffmann

Καμία εποχή δεν αφήνει ασυγκίνητη την αφήγηση της ιστορίας της και οι λογοτέχνες δράττοντας την ευκαιρία που τους δίνεται ξεδιπλώνουν το ταλέντο τους ενώ σκιαγραφούν τα πρόσωπα και τα πράγματα ανήσυχοι και προβληματισμένοι για τα τεκταινόμενα. Δεν θα μπορούσε η εποχή της βασιλείας του Βασιλιά Ήλιου, του Λουδοβίκου ΙΔ’ να αποτελεί εξαίρεση από αυτή την αιώνια διαδικασία συνάντησης της ιστορίας με την λογοτεχνία και την έμπνευση που αυτή πάντα καιροφυλακτεί σαν κυνηγός στο δάσος. Λογοτεχνικό “θύμα” του ρομαντικού Χόφμαν, το υπαρκτό πρόσωπο της Μαντλέν ντε Σκιντερί. Πρωταγωνίστρια της σαγηνευτικής όσο και πρώιμα αστυνομικής ιστορίας του Χόφμαν, η εν λόγω κυρία, δεσποινίς εν προκειμένω, παρουσιάζεται στο αναγνωστικό κοινό φορώντας τον μανδύα της δαιμόνιας επιθεωρήτριας υπεύθυνης να διαλευκάνει το απόλυτο μυστήριο στην δίνη των συγκλονιστικών γεγονότων. Δεν είναι τυχαίο που το βιβλίο αυτό και το πρόσωπο της Δεσποινίδος ντε Σκιντερί θα αποτελέσει πρώτης τάξεως επιρροή για την Μις Μαρπλ της Αγκάθα Κρίστι αλλά και για τον Έντγκαρ Άλαν Πόε. Η αυλή του Βασιλιά Ήλιου προσφέρεται ως το απόλυτο τοπίο δράσης που θα ικανοποιήσει και τον πιο απαιτητικό θεατή.

Η ιστορία ως βάση επινόησης

Με ευφυέστατο τρόπο ο Χόφμαν, εκμεταλλευόμενος τις δολοπλοκίες, την αναστάτωση και το αναμφισβήτητα φρικιαστικό σκηνικό έντασης που έχει δημιουργηθεί υπό την βασιλεία του εγωιστή και ισχυρού Λουδοβίκου ΙΔ’ υφαίνει μία ιστορία με ηρωίδα την συγγραφέα μυθιστορημάτων που στην πραγματικότητα είχε προσελκύσει χιλιάδες αναγνώστες με τις εκκεντρικές αφηγήσεις της. Ο Χόφμαν, διαβάζοντας άρτια το παρελθόν και τα ιστορικά δρώμενα, καταθέτει ένα χρονικό δολοφονιών και ανατριχιαστικών εξοντώσεων  βασισμένο πάνω στις υπόγειες διαδρομές που η ιστορία ξέρει να χτίζει. Κανείς δεν είναι βέβαιος για τη ζωή του σαν βασιλεύει η διάθεση για κυριαρχία και εξουσία. Αλληλοεξοντώσεις, βασανιστήρια, δηλητηριάσεις και πολλά άλλα με πρόσχημα την επικράτηση του δίκαιου που στην ουσία είναι ένα άδικο καλά μασκαρεμένο. Σε αυτή την παραζάλη βέβαια είναι προφανές πως χάνονται πολύ αθώοι και οι ένοχοι συνήθως βρίσκονται ελεύθεροι να προκαλούν τρόμο και πανικό υπό την προστασία βασιλέων που το μόνο που έχουν κατά νου είναι η διαιώνιση του είδους τους και της δύναμής του.

Μια Δεσποινίς σε κίνδυνο

Η Δεσποινίς ντε Σκιντερί καλείται να διαλευκάνει ένα μυστήριο που καλά κρατεί και παραμένει επτασφράγιστο μέχρι η ίδια να αναλάβει δράση. Η ίδια η Δεσποινίς θα βρεθεί ενώπιον αδίστακτων δικαστών που επιθυμούν την καταδίκη ενός αθώου και μιας αλήθειας που η ίδια με σθένος υπερασπίζεται για την αθωότητα του κατηγορουμένου. Στον δρόμο αυτό για την εξιχνίαση μιας πολύπλοκης υπόθεσης στην οποία κάποιοι επιθυμούν να μπλέξουν αθώους ανθρώπους για να κουκουλώσουν και να υποκρύψουν τα δικά τους κακόβουλα κατορθώματα, η ίδια δεν θα λυγίσει και θα αποκαλύψει με κάθε τρόπο την πραγματική διάσταση της υπόθεσης. Ο Χόφμαν σε όλη την διάρκεια της ανάλυσης της υπόθεσης και της προσπάθειας από μέρους της Δεσποινίδος ντε Σκιντερί να την διαλευκάνει δεν θα σταθεί μόνο στο αστυνομικό μέρος αλλά περισσότερο θα φιλοτεχνήσει με λέξεις και περιγραφές τις προσωπογραφίες των ηρώων για να γίνουν ένα με τον αναγνώστη και ο τελευταίος να ζήσει την μοίρα τους σαν να ήταν η δική του, να τον κάνει δηλαδή συμμέτοχο. Η Δεσποινίς ντε Σκιντερί παρουσιάζεται γενναία, αποφασισμένη και με ρόλο κομβικό σε αυτό που έχει αναλάβει. Είναι μια δυναμική γυναίκα που αψηφά τους κινδύνους και ο συγγραφέας της απονέμει τα εύσημα για την αξεπέραστη δύναμη ψυχής και το κουράγιο που επιδεικνύει σε κάθε βήμα, όσο μετέωρο και αν μοιάζει.

Παρίσι όπως Βερολίνο

Η επιλογή της εποχής από τον συγγραφέα Χόφμαν δεν είναι καθόλου τυχαία. Ο ανήσυχος Χόφμαν θα ζήσει – μεταξύ άλλων πόλεων – σε μία πόλη, το Βερολίνο, όπου διαδραματίζονται και εκτυλίσσονται σκηνές όμοιες με εκείνες που επικρατούσαν στο Παρίσι του 17ου αιώνα. Θα μάθουμε από το εξαιρετικά διαφωτιστικό και πλούσιο σε πληροφορίες επίμετρο επιμελημένο από τον μεταφραστή Νίκο Σκοπλάκη πως ο Χόφμαν “φαίνεται να αναγνωρίζει ανάγλυφα στους ανταγωνισμούς στη Γαλλία του ύστερου 17ου αιώνα τις αντινομίες και τις συγκρούσεις που σπάρασσαν τη δική του εποχή. Ο χρονότοπος στην αφηγηματική στρατηγική του Χόφμαν από τη διήγηση “Η δεσποινίς ντε Σκιντερί” εμφαίνει μια κοινωνία σε βαθιά κρίση, επειδή αντιλαμβανόταν και τη δική του κοινωνία ως βαθιά κρισιακή”. Και είναι πράγματι αυτό το πισωγύρισμα στον χρόνο η απόδειξη πως η ιστορία επαναλαμβάνει τα λάθη της και συνήθως ξαναγράφεται με πρόσημο αρνητικό. Είναι ένα έργο συμβολικής σημασίας γιατί μέσω αυτού επιθυμεί να καταγράψει την τραγικότητα της εποχής του έτσι όπως ο ίδιος την βιώνει και δεν μπορεί να παραμείνει αμέτοχος μπροστά στην σήψη και την ασυδοσία που κλονίζει την κοινωνία της οποίας είναι μέλος.

Αποσπάσματα

“Το αληθινό μπορεί μερικές φορές να μην είναι αληθοφανές”

“Ποιος δαίμονας της κόλασης με έμπλεξε σ’ αυτή τη φοβερή ιστορία, που θα μου κοστίσει τη ζωή;”