«Η εγγονή» του Μπέρνχαρντ Σλινκ αφηγείται έναν κόσμο που ενώ αλλάζει παραμένει στο παρελθόν

Αδιαμφισβήτητα, το βιβλίο «Διαβάζοντας στη Χάνα», που μεταφέρθηκε και στις κινηματογραφικές αίθουσες με τεράστια επιτυχία και απήχηση στο ευρύτερο κοινό, είναι αναμφίβολα το σημείο αναφοράς του Μπέρνχαρντ Σλινκ (Bernhard Schlink), ενός συγγραφέα που στην Ελλάδα διαβάζεται πιστά από το αναγνωστικό κοινό. Είναι πολλά τα βιβλία του που έχουν μεταφραστεί, πάντα από τις εκδόσεις Κριτική, και είμαστε τυχεροί γιατί έχουμε να κάνουμε με ένα γνήσιο αφηγητή ιστοριών που εμβαθύνει και διεισδύει σε θέματα που αφορούν άμεσα την ανθρώπινη φύση μας, αυτήν που πολλές φορές αγνοούμε και εμείς οι ίδιοι. Ο κόσμος του Σλινκ είναι μοναδικός, είναι συνυφασμένος με τη δική του εσωτερική ανάγκη αλλά και τη δική μας να τη μοιραστούμε μαζί του αφού μας την προσφέρει τόσο απλόχερα μέσα από τον ιδιαίτερο λόγο του, έναν λόγο τόσο άμεσο και τόσο συναισθηματικά και άμεσα δοσμένο.

Ένα από τα γεγονότα που σημάδεψαν την Παγκόσμια ιστορία αποτέλεσε η επανένωση της Γερμανίας μετά από δύο ταπεινωτικές ήττες στους αντίστοιχους Παγκοσμίους πολέμους που διαίρεσαν την χώρα και τους ανθρώπους της. Χωρισμένοι σε στρατόπεδα για τόσα χρόνια είχαν ξεχάσει πως να συνυπάρχουν και να ζουν μαζί ειρηνικά και βέβαια με το γεγονός πως η Γερμανία από το 1945 μέχρι και την επανένωσή της το 1990 βρισκόταν υπό καθεστώς ξένης κυριαρχίας χωρισμένη σε δύο ζώνες. Ουσιαστικά, η ένωση της χώρας ήταν η πλήρης αποδοχή πως δύο πόλεμοι χωρίς αντίκρισμα, με τόσους νεκρούς, τόσες απώλειες, τόση καταπίεση και αποτροπιασμό αλλά και μία βομβαρδισμένη οικονομία και κοινωνία έδωσαν το κατάλληλο μάθημα σε όσους επιχείρησαν να φανταστούν την απόλυτη κυριαρχία της Γερμανίας με άνομα μέσα.

Βαδίζοντας στα χνάρια μιας σύγχρονης πραγματικότητας με βλέμμα στο παρελθόν

Η Γερμανία αποτελούσε ανέκαθεν τον πυρήνα της Ευρώπης και θα λάμβανε όπως έδειξαν τα μετέπειτα χρόνια ηγετικό ρόλο στα τεκταινόμενα της Γηραιάς ηπείρου χάρη προφανώς στην εργατικότητα και την πειθαρχία των ανθρώπων της. Το ναζιστικό παρελθόν ωστόσο κηλιδώνει μέχρι και σήμερα το παρόν της χώρας μέσα από κινήματα, οργανώσεις και άλλες ακροδεξιές συμμορίες που προσπαθούν να αναβιώσουν ένα κάκιστο χρονικό βίας και εγκλημάτων, μάλιστα στις συμμορίες αυτές που είναι προφανώς άκρως παραβατικές και παράνομες θα βρούμε μέλη σαν την Ζίγκρουν, την εγγονή πρωταγωνίστρια του μυθιστορήματος. Η ίδια έχει πειστεί, λόγω και της προπαγάνδας από τους γονείς της, πως όλο αυτό που συνέβη από τους Ναζί ήταν μια τεράστια παγίδα και ένα ψέμα. Ο παππούς Κασπάρ, ένας φιλήσυχος άνθρωπος, μετά τον θάνατο του της γυναίκας του, Μπίργκιτ, θα ανακαλύψει την ύπαρξη μιας κόρης και τελικά μιας εγγονής, αμφότερες βουτηγμένες στην νεοναζιστική ιδεολογία και ο ίδιος θα τεθεί ενώπιον αμείλικτων ερωτημάτων για την εξέλιξη της σχέσης του με εκείνες.

Η Γερμανία της επόμενης μέρας καλείται να ανασυνταχθεί από την αρχή και μέσα από τις στάχτες της, μιας και τόσα χρόνια διχοτόμησης και ακόμα πιο πριν αβεβαιότητας δεν θα ήταν ποτέ εύκολο να καλυφθούν. Οι άνθρωποι σαν να είχαν χωριστεί τελικά σε δύο στρατόπεδα και να είχαν διαφορετικές προσλαμβάνουσες, μία Δυτική Γερμανία ευημερούσα και ανεπτυγμένη πολιτιστικά και οικονομικά και μία Ανατολική Γερμανία σε κατάσταση φτώχειας και περιορισμού ελευθερίας κινήσεων. Η Γερμανία ως τώρα πλήρωνε τα σπασμένα και ήρθε πια η ώρα να ξεκινήσει μία νέα περίοδος όπου θα επανερχόταν η κανονικότητα. Στο μυθιστόρημα αυτό, είναι η ιστορία του έξω κόσμου που μας προσφέρεται και παρουσιάζεται ενώ στον μικρόκοσμο των ηρώων περιγράφεται μία ζωή γεμάτη εκπλήξεις, φόβους αλλά και πάθη για αυτά που συμβαίνουν.

Στις ιστορίες του, όπως και εδώ άλλωστε, ο Σλινκ μοιάζει με μινιμαλιστή σύγχρονης τέχνης, έναν ικανό τεχνίτη γραπτών έργων που έχει τη δυνατότητα να μας περιγράφει εικόνες και πρόσωπα με μια λιτότητα και μια ακρίβεια, τέτοια που δεν υπολείπεται σε καμία περίπτωση από συναισθηματισμό και τρυφερότητα. Γιατί οι άνθρωποι όσο και αν οι εποχές αλλάζουν παραμένουν ίδιοι και πράττουν τα ίδια σφάλματα με την ίδια ευκολία και πίστη. Ο Κασπάρ και η Ζίγκρουν, την πορεία της σχέσης των οποίων παρακολουθούμε εκ του σύνεγγυς, βασανίζονται και αναρωτιούνται με ερωτήματα για το τι μέλλει γενέσθαι, είναι το χάσμα των γενεών που εμφανίζεται μεταξύ των αλλά και η διαφορά στην αντίληψη ως προς την λειτουργία μιας παρελθούσας γερμανικότητας που πληγώνει τον Κασπάρ από τη μία ενώ από την άλλη η συνέχειά της στο σήμερα ελκύει την εγγονή του. Το μυθιστόρημα έχει λοιπόν πολυδιάστατο χαρακτήρα και αγγίζει την ευρεία θεματική του Σλινκ που εμπεριέχει κοινωνία και ιστορία σε ένα πάντρεμα μοναδικό.

Ο Σλινκ δεν μένει όμως στα επιφανειακά ερωτήματα και δεν υπήρξε ουδέποτε επιδερμικός, έχει έναν ποιοτικό και όχι ποσοτικό λόγο, έχει έναν λόγο που έχει λόγο να λέγεται και κάθε φορά μας αιφνιδιάζει ευχάριστα. Εκείνο όμως που προστίθεται ως αξία είναι και ο στοχαστικός του προσανατολισμός και αυτό ξεχύνεται αβίαστα σε αυτό το μυθιστόρημα, ίσως λίγο περισσότερο από ό,τι στα προηγούμενα σημάδι πως ακόμα ωριμάζει άρα δεν γερνά ποτέ: «Αδυνατούν κάποιοι άνθρωποι να προσπεράσουν αυτό που ορθώνεται στον δρόμο τους; Μπορούν να συνδεθούν με ό,τι θα ακολουθήσει μετά αν χρονικά είναι ακόμα μακριά, αν είναι καλοκαίρι και η φυγή είναι προγραμματισμένη για τον χειμώνα και παραμένει ακόμα κάτι το αφηρημένο; Και σαν πλησιάσει ο καιρός και αρχίσει να γίνεται κάτι το συγκεκριμένο, συγκρούεται με αυτό που είναι ήδη συγκεκριμένο και επίκειται άμεσα;»

Αποσπάσματα από το βιβλίο «Η εγγονή»:

«Δεν ήξερα τι προξενεί μακροπρόθεσμα η απόκρυψη της αλήθειας. Αν το ήξερα, αν σκεφτόμουν μακροπρόθεσμα – θα άλλαζε αυτό κάτι;»

«Γιατί σηκώθηκες έτσι απλά και εξαφανίστηκες από τη ζωή μου; Όπως η γιαγιά από τη ζωή της μητέρας;»

Διαβάστε επίσης: 

Μπέρνχαρντ Σλινκ – Η εγγονή: Μια ιστορία για τις ζωές που επηρέασε το Τείχος του Βερολίνου

Δείτε την κριτική του Γιάννη Αντωνιάδη για άλλο βιβλίο του ίδιου συγγραφέα:

Τα “Χρώματα του αποχαιρετισμού” του Μπερνχαρντ Σλινκ χαρίζουν λογοτεχνική μαγεία