Η εμπειρία των μαζικών μετακινήσεων πληθυσμού ήταν καθοριστική για τα εθνικά κράτη που προέκυψαν από τη διάλυση των τριών μεγάλων ηπειρωτικών αυτοκρατοριών, ιδιαίτερα στα Βαλκάνια. Ο «σύντομος» ελληνικός Μεσοπόλεμος (1922-1940) χαρακτηρίστηκε από τις προσπάθειες ομογενοποίησης ενός εθνοτικά και πολιτισμικά ετερόκλητου πληθυσμιακού συνόλου, καθώς και από τις απόπειρες αντιφατικών μεταρρυθμιστικών παρεμβάσεων.
Συνδυάζοντας προσεγγίσεις ερευνητών από διαφορετικά πεδία, αφετηρίες και σκοπιές, οι μελέτες αυτού του τόμου ανιχνεύουν τη ρευστότητα που χαρακτήριζε την εποχή εκείνη τις ταξικές εντάξεις, τις πολιτικές παρεμβάσεις και τις ιδεολογικές ταυτότητες. Πιο συγκεκριμένα, εξετάζουν τις πολιτικές διαμόρφωσης του χώρου μέσα από αρτηρίες, κόμβους και τόπους μνήμης· την υπαγωγή της υπαίθρου στην εθνική νομιμότητα· τη διαμόρφωση νέων κοινωνικών και πολιτικών υποκειμένων· και τις προσπάθειες ενσωμάτωσης των προσφύγων ως διαδικασίες προσαρμογής του κράτους στο διεθνές πλαίσιο. Τα νήματα που ξετυλίγουν μας επιτρέπουν έτσι να εντοπίσουμε τις ιδιαιτερότητες του Μεσοπολέμου τόσο ως προς άλλες περιόδους της ελληνικής ιστορίας όσο και σε σχέση με τις σύγχρονές τους διεθνείς εξελίξεις.
Σε μια εποχή όπου οι θεωρίες της «σύγκρουσης των πολιτισμών» και οι ουσιοκρατικές θεωρήσεις των κοινωνικών φαινομένων τείνουν να ταυτίσουν το παρελθόν με μια αέναη ακολουθία επετείων εκτός ιστορίας, οι μελέτες αυτές δείχνουν τη σημασία της κοινωνικής ιστορίας για μια κατανόηση του παρελθόντος στηριγμένη στη συγκεκριμένη ανάλυση συγκεκριμένων δεδομένων.
Κείμενα:
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Νίκος Βαφέας, Ελπίδα Κ. Βόγλη, Μανόλης Βουρλιώτης, Βασιλική Θεοδώρου, Ελένη Κούκη, Δημήτρης Μπαλαμπανίδης, Νίκος Ποταμιάνος, Πασχάλης Σαμαρίνης, Αρετή Σακελλαρίδου, Κυριάκος Σούμπασης, Θεόδωρος Α. Σπύρος, Κώστας Γ. Τζιάρας, Βαγγέλης Τζούκας, Μενέλαος Χαραλαμπίδης, Ευαγγελία Χατζηκωνσταντίνου
Λίγα λόγια για τους επιμελητές
Έφη Αβδελά
Η Έφη Αβδελά είναι καθηγήτρια σύγχρονης ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Στα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνεται η κοινωνική και πολιτισμική ιστορία του 20ού αιώνα με έμφαση στην ιστορία του φύλου, του φεμινισμού, την ιστορία της βίας, του εγκλήματος και της ποινικής δικαιοσύνης, την ιστορία της νεότητας και την ιστορία της συλλογικής δράσης.
Στις δημοσιεύσεις της περιλαμβάνεται το βιβλίο «Νέοι εν κινδύνω». Επιτήρηση, αναμόρφωση και δικαιοσύνη ανηλίκων μετά τον πόλεμο (2013) και η συνεπιμέλεια των τόμων: Μορφές δημόσιας κοινωνικότητας στην Ελλάδα του εικοστού αιώνα, με τους Χ. Εξερτζόγλου και Χ. Λυριντζή (2015) και Φυλετικές θεωρίες στην Ελλάδα. Προσλήψεις και χρήσεις στις επιστήμες, την πολιτική, τη λογοτεχνία και την ιστορία της τέχνης κατά τον 19ο και τον 20ό αιώνα, με τους Δ. Αρβανιτάκη, Ε.Α. Δελβερούδη, Ε.Δ. Ματθιόπουλο, Σ. Πετμεζά, Τ. Σακελλαρόπουλο (2017). Ήταν επιστημονική υπεύθυνη του ερευνητικού προγράμματος «Μορφές δημόσιας κοινωνικότητας στην αστική Ελλάδα του 20ού αιώνα: σύλλογοι, δίκτυα κοινωνικής παρέμβασης και συλλογικές υποκειμενικότητες» (2012-2015).
Ραϋμόνδος Αλβανός
Ο Ραϋμόνδος Αλβανός αποφοίτησε από το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών και συνέχισε τις μεταπτυχιακές σπουδές του στην Αγγλία, στο Τμήμα Συγκριτικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Έσσεξ. To 2005 ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ. Ζει στην Καστοριά και διδάσκει, ως επιστημονικός συνεργάτης, στο Τμήμα Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας (πρώην Δημοσίων Σχέσεων και Επικοινωνίας) του ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας (Καστοριά). Επίσης είναι επιστημονικός συνεργάτης του Ιδρύματος της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, υπεύθυνος για τις ξεναγήσεις και τις εκδηλώσεις του Πάρκου Εθνικής Συμφιλίωσης στον Γράμμο.
Δημήτρης Κουσουρής
Ο Δημήτρης Κουσουρής είναι επίκουρος καθηγητής επί θητεία στο Tμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Απόφοιτος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή στην École des Hautes Études en Sciences Sociales στο Παρίσι. Έχει εργαστεί ως επισκέπτης καθηγητής και ως ερευνητής στην ΕΗΕSS, και στα Πανεπιστήμια Princeton, Chicago (ΗΠΑ), Κωνσταντίας (Γερμανία) και Κρήτης. Έχει δημοσιεύσει μελέτες και άρθρα του σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους καθώς και ένα βιβλίο για τις δίκες των δοσιλόγων μετά την Κατοχή.
Μενέλαος Χαραλαμπίδης
Ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης είναι διδάκτορας ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συγγραφέας των βιβλίων: Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα (2012) και Δεκεμβριανά 1944. Η μάχη της Αθήνας (2014). Εκτός από τον παρόντα τόμο έχει συνεπιμεληθεί τους συλλογικούς τόμους: Η εποχή των ρήξεων. Η ελληνική κοινωνία στη δεκαετία του 1940 (2012), Δεκέμβρης 1944 (επιμ., 2017).