Την ελληνική συμμετοχή, που ολοκληρώθηκε με εξαιρετική επιτυχία, οργάνωσε για τρίτη συνεχή χρονιά το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Στην έκθεση, στην οποία τιμώμενη ήταν η Ευρώπη, η ελληνική συμμετοχή ήταν πιο φιλόδοξη από τα προηγούμενα χρόνια, αφού η χώρα μας συμμετείχε με εθνικό περίπτερο σε επίκαιρη θέση, τοποθετημένο ακριβώς μπροστά από την κεντρική αίθουσα του αφιερώματος, τη Scène Europe, στον μεγάλο, φαρδύ διάδρομο που οδηγούσε σε αυτή, μέσα στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο που ήταν αφιερωμένος στην τιμώμενη Ευρώπη.
Το περίπτερο είχε έκταση 30τ.μ., αισθητά μεγαλύτερο από άλλες χρονιές, με υπεύθυνο για την πώληση βιβλίων το ελληνικό βιβλιοπωλείο στο Παρίσι «Δεσμός», ενώ ελληνικά βιβλία πωλούνταν και στο «Ευρωπαϊκό Βιβλιοπωλείο» εντός του κεντρικού αφιερωματικού χώρου.
ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Στην έκθεση τη χώρα μας εκπροσώπησαν πέντε συγγραφείς: ο Βασίλης Αλεξάκης, η Μαρία Ευσταθιάδη, ο Γκαζμέντ Καπλάνι, η Κάλλια Παπαδάκη και ο Χρήστος Χρυσόπουλος. Οι εκδηλώσεις ελληνικού ενδιαφέροντος, που οργανώθηκαν από το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, έγιναν στις μεγάλες, κεντρικές αίθουσες της έκθεσης αλλά και σε βιβλιοπωλείο του Παρισιού, με πολυπληθές γαλλικό κοινό.
Την Παρασκευή 15/3 πραγματοποιήθηκε στον χώρο της έκθεσης συζήτηση με θέμα: «Το ελληνικό βιβλίο στη Γαλλία», όπου οι συγγραφείς Μαρία Ευσταθιάδη και Χρήστος Χρυσόπουλος συνομίλησαν με τον εκδότη Πασκάλ Αρνό (Εκδόσεις Quidam éditeur), με τους εκδότες και μεταφραστές Μισέλ Βόλκοβιτς (Εκδόσεις Le miel des anges) και Αν-Λωρ Μπριζάκ (Εκδόσεις Signes et ballises) και με συντονιστή τον Μανώλη Πιμπλή, υπεύθυνο για την ελληνική παρουσία στις εκθέσεις βιβλίου στο εξωτερικό και διευθυντή της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Το Σάββατο 16 Μαρτίου στην κεντρική αίθουσα της έκθεσης πραγματοποιήθηκε συζήτηση με θέμα «Ελλάδα: λογοτεχνική ακτινογραφία μιας κρίσης. Συγγραφείς σε αναζήτηση ταυτότητας, ατομικής και συλλογικής» στην οποία ο Βασίλης Αλεξάκης, ο Γκαζμέντ Καπλάνι και η Κάλλια Παπαδάκη συνομίλησαν με τον Γάλλο δημοσιογράφο της εφημερίδας Le Monde, Αλαίν Σαλ.
Την Κυριακή 17/3 ο Χρήστος Χρυσόπουλος, προσκεκλημένος της γαλλικής διοργάνωσης, σε συνεργασία με το γαλλογερμανικό τηλεοπτικό κανάλι ARTE και το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού συζήτησε στην ίδια κεντρική αίθουσα (Scène Europe), με τον Γάλλο ιστορικό Αντουάν Αρζακοφσκί, με την Επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη Γαλλία Ιζαμπέλ Ζεγκουζό και με τη Σύμβουλο της οργάνωσης «Γιατροί χωρίς Σύνορα», Χασίμπα Χατζ Ασράουι με θέμα: «Η κρίση της μετανάστευσης: ρωγμή στην Ευρώπη;» στο πλαίσιο του αφιερώματος σε μετανάστευση και προσφυγικό.
Εξάλλου στο πλαίσιο του αφιερώματος στο προφυγικό – μεταναστευτικό θέμα (στο οποίο ήταν ενταγμένη η παραπάνω εκδήλωση) και σε ιδιαίτερα κεντρικό σημείο του ίδιου χώρου, σε τοίχο 9 μέτρων, παρουσιάστηκε η φωτογραφική έκθεση «Δρόμοι Επιβίωσης», που έχει οργανωθεί από το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία σε συνεργασία με την Ένωση Φωτορεπόρτερ Ελλάδας. Η έκθεση αποτυπώνει στιγμές από τη μακρά και δύσκολη πορεία που ακολούθησαν οι πρόσφυγες από τις εμπόλεμες ζώνες της Μέσης Ανατολής προς την Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ενώ ήταν αφιερωμένη στη μνήμη του πολυβραβευμένου φωτογράφου Γιάννη Μπεχράκη που έφυγε πρόσφατα από τη ζωή.
Τέλος, η ελληνική παρουσία ολοκληρώθηκε με την εκδήλωση εκτός έκθεσης την Κυριακή 17 Μαρτίου στο βιβλιοπωλείο L’Instant, όπου οι έλληνες συγγραφείς, που ανήκουν σε τρεις διαφορετικές γενιές, συνομίλησαν με τον Μανώλη Πιμπλή με θέμα: «Αθήνα-Παρίσι», για τη γλώσσα, την εικόνα, τη δουλειά τους, τη σχέση τους με τη Γαλλία, τα θέματα που απασχολούν τους ίδιους και τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία.
ΔΥΟ ΣΠΟΥΔΑΙΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΣΚΕΦΘΗΚΑΝ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ
Το ελληνικό εθνικό περίπτερο επισκέφθηκε πολύς κόσμος, μαζί και σημαίνουσες προσωπικότητες της γαλλικής δημόσιας ζωής. Γάλλοι επισκέπτες της έκθεσης αλλά και μέλη της ελληνικής κοινότητας ήταν μεταξύ των επισκεπτών του, όπως και η πρέσβης της Ελλάδας στο Παρίσι Άγη Μπαλτά. Ανάμεσα στους επισκέπτες ήταν όμως και δύο πολύ γνωστές προσωπικότητες της γαλλικής πολιτικής και δημόσιας ζωής. Στη διάρκεια της βραδιάς των εγκαινίων, την Πέμπτη το βράδυ, το «παρών» έδωσε ο εμβληματικός τέως Υπουργός Πολιτισμού της Γαλλίας και γνωστός φιλέλληνας, Ζακ Λανγκ.
Ο κ. Λανγκ, στενός επίσης φίλος της Μελίνας Μερκούρη, που ως Υπουργός Πολιτισμού του Φρανσουά Μιτεράν άλλαξε κυριολεκτικά το γαλλικό τοπίο στον τομέα αυτό, έμεινε αρκετή ώρα στο περίπτερο και συνομίλησε με τον υπεύθυνο της ελληνικής αποστολής Μανώλη Πιμπλή και τον ιδρυτή και υπεύθυνο του «Δεσμού» Γιάννη Μαυροειδάκο. Σημείωσε ότι μαθαίνει με ικανοποίηση πως τα πράγματα πηγαίνουν καλύτερα στην Ελλάδα, ενώ ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για την επαναφορά της ενιαίας τιμής στο βιβλίο, που νομοθετήθηκε πριν από λίγους μήνες στην Ελλάδα, και για το αν έχει ήδη επιφέρει τα πρώτα θετικά αποτελέσματα υπέρ των μικρότερων βιβλιοπωλείων και εκδοτικών οίκων.
Μια ακόμη ευχάριστη έκπληξη ήταν το πέρασμα που έκανε από το ελληνικό περίπτερο ο Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για Οικονομικές Υποθέσεις Πιερ Μοσκοβισί. Ο κ. Μοσκοβισί ξεναγήθηκε στο ελληνικό περίπτερο και εκδήλωσε για μία ακόμη φορά την αισιοδοξία του για το μέλλον της Ελλάδας.
ΤΟ ΕΝΤΟΝΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΤΩΝ ΜΜΕ
Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στο μεγάλο ενδιαφέρον σημαντικών γαλλικών Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης για τους Έλληνες συγγραφείς. Συγκεκριμένα, οι έλληνες συγγραφείς προβλήθηκαν τόσο στα τηλεοπτικά κανάλια Arte και France 24, όσο και στο γαλλικό πρακτορείο AFP αλλά και στον έντυπο Τύπο με συνεντεύξεις που αναμεταδόθηκαν το ίδιο βράδυ, με αποτέλεσμα να υπάρξει ιδιαίτερη ζήτηση για τα ελληνικά βιβλία τόσο στο ελληνικό περίπτερο όσο και στο ιδιαίτερο σταντ για την Ελλάδα εντός του βιβλιοπωλείου Gibert Joseph, το οποίο εξυπηρετούσε τις ανάγκες του κεντρικού, ευρωπαϊκού αφιερώματος.
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΟΙ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ
ΕΛΛΑΔΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΙΑ ΜΙΑΣ ΚΡΙΣΗΣ
Για πρώτη φορά μετά από περισσότερα από δώδεκα χρόνια, η Ελλάδα είχε τόσο έντονη παρουσία σε επίπεδο εκδηλώσεων στην παρισινή έκθεση βιβλίου. Η επιλογή αυτή έγινε αφενός λόγω του αφιερώματος στην «Ευρώπη», που αποτελούσε ευκαιρία προβολής του ελληνικού βιβλίου, όσο και γιατί η Γαλλία είναι η μοναδική από τις μεγάλες χώρες της Ευρώπης που συνεχίζει να εκδίδει αξιοσημείωτο αριθμό ελληνικών βιβλίων σε γαλλική μετάφραση – μόνο το 2018 και στις αρχές του 2019 εκδόθηκαν στη Γαλλία πάνω από 60 ελληνικά βιβλία.
Μία βασική εκδήλωση που οργάνωσε το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού στην αίθουσα Scène Europe και με την έντονη παρουσία του γαλλικού κοινού που γέμισε το χώρο, ήταν η συζήτηση με θέμα «Ελλάδα: λογοτεχνική ακτινογραφία μιας κρίσης. Συγγραφείς σε αναζήτηση ταυτότητας, ατομικής και συλλογικής». Στη συζήτηση, που έγινε στο πλαίσιο του αφιερώματος «Ευρώπη», συνομίλησαν ο Βασίλης Αλεξάκης, ο Γκαζμέντ Καπλάνι και η Κάλλια Παπαδάκη ενώ συντόνισε ο Γάλλος δημοσιογράφος της εφημερίδας Le Monde (άλλοτε ανταποκριτής της στην Αθήνα και τώρα υπεύθυνος διεθνών ειδήσεων για θέματα νοτιοανατολικής Ευρώπης και Μέσης Ανατολής), Alain Salles (Αλαίν Σαλ).
«Όταν ήρθα και εγκαταστάθηκα στη Γαλλία, πριν από πολλά χρόνια, δεν ήταν εύκολο να ταξιδέψεις στην Ευρώπη», είπε ο Βασίλης Αλεξάκης, που σήμερα πλέον ζει στην Αθήνα. «Η Ενωμένη Ευρώπη επέτρεψε το άνοιγμα των συνόρων, κάτι που είναι εξαιρετικό, ωστόσο σήμερα η κρίση πολλαπλασίασε ξανά τα σύνορα, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στο εσωτερικό των χωρών. Στην Ελλάδα λ.χ. στρέφεται ο ένας εναντίον του άλλου, πηγαίνοντας στα δικαστήρια για τα όρια ενός χωραφιού, σε βαθμό που να νιώθεις ότι οι άνθρωποι χωρίζονται ανά οικογένειες και στρέφονται όλοι εναντίον όλων», τόνισε χαρακτηριστικά ο συγγραφέας.
Για τον τρόπο που προσαρμόστηκε στη γαλλική καθημερινότητα επεσήμανε: «Έμαθα κι αγάπησα τη γλώσσα, άρχισα να ζω μέσα σ αυτή, να γράφω στα γαλλικά. Αργότερα ένιωσα λίγο προδότης σε σχέση με τα ελληνικά, ένιωθα όπως νιώθει κανείς σε μια ερωτική σχέση που δε μπορεί να διατηρηθεί μόνο από το τηλέφωνο. Άρχισα λοιπόν να γράφω ο ίδιος τα βιβλία μου και στην ελληνική γλώσσα. Για να βρω μια ισορροπία αποφάσισα να μεταφράζω τον εαυτό μου από τη μια γλώσσα στην άλλη».
Η Κάλια Παπαδάκη της οποίας το βιβλίο «Δενδρίτες» κυκλοφόρησε μόλις από τις εκδόσεις Cambourakis του ομίλου Actes Sud είπε: «Ανήκω σε μια γενιά για την οποία τα σύνορα είχαν ήδη ανοίξει. Είχα την τύχη να σπουδάσω στην Αμερική, όπου γνώρισα τους Έλληνες που δεν είχαν κατoρθώσει να πετύχουν στο αμερικανικό όνειρο. Δεν μπορούσαν καν να επιστρέψουν στην πατρίδα με το πλοίο με το οποίο έφυγαν από αυτήν, γιατί δεν ήθελαν να γυρίσουν ως αποτυχημένοι. Έτσι, αποφάσισα να γράψω γι’ αυτούς. Είναι αλήθεια πως στις μεγάλες ιστορικές στιγμές συσπειρωνόμαστε, και προσπαθούμε να αντισταθούμε. Αλλά τι συμβαίνει στις ιδιωτικές αποτυχίες;.
Μετατόπισα χωροχρονικά τη συνθήκη της κρίσης σε μια περιοχή που επέλεξα να εξερευνήσω. Πιστεύω γενικά πως η έρευνα βοηθάει να αποστασιοποιηθούμε από το βίωμα και να απομακρυνθούμε από τις προκαταλήψεις μας. Σίγουρα η κρίση επηρεάζει τα πράγματα που γράφω υποσυνείδητα. Το να γράψω για μια κρίση που δεν έχω βιώσει προσωπικά ήταν ένας τρόπος να μιλήσω για την έννοια της κρίσης.».
Ο Γκαζμέντ Καπλάνι που μίλησε στα γαλλικά τόνισε από την πλευρά του πως το βιβλίο του που ετοιμάζεται να εκδοθεί στην Αμερική αποτελεί για τον ίδιο ρεκόρ γιατί γράφεται σε μια τρίτη γλώσσα μετά τα αλβανικά και ελληνικά. «Ζώντας σχεδόν επτά χρόνια στην Αμερική διαμόρφωσα μια κάπως πιο αισιόδοξη άποψη για την Ευρώπη από αυτήν που είχα πριν, καθώς την έβλεπα να κατακερματίζεται επανειλημμένα μέσα στην κρίση. Η Ευρώπη είναι το μοναδικό παράδειγμα ηπείρου που έμεινε διχασμένη ανάμεσα στο δυτικό και το ανατολικό τμήμα της την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, επί σχεδόν 50 χρόνια, σε συνθήκη πραγματικού εμφυλίου πολέμου.
Ακόμα και στις μέρες μας έχει διαφορά να λες στην Ευρώπη ότι κατάγεσαι από τη Γερμανία ή την Ελλάδα, από το να λες ότι είσαι από την Αλβανία». Αξίζει να αναφερθεί πως πολλά από τα βιβλία του Βασίλη Αλεξάκη είναι γραμμένα στα γαλλικά και μεταφράζονται σε πολλές χώρες του κόσμου από τη γαλλική γλώσσα, ενώ αντιστοίχως, ο Γκαζμέντ Καπλάνι γράφει και στα ελληνικά και τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί ευρέως ανά τον κόσμο, από την ελληνική γλώσσα. Στο τέλος της συζήτησης, η οποία βιντεοσκοπήθηκε (https://youtu.be/oPG-3ez-hUE ), οι συγγραφείς υπέγραψαν βιβλία τους στο ελληνικό stand του περιπτέρου «Ευρώπη».
Η ΕΚΘΕΣΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ «ΔΡΟΜΟΙ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ» ΠΟΥ ΟΡΓΑΝΩΣΕ ΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ «Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ: ΡΗΓΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ;»
Με την έκθεση φωτογραφίας «Δρόμοι επιβίωσης» συμμετείχε στη Διεθνή Έκθεση το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία. Η έκθεση φωτογραφίας πρωτοπαρουσιάστηκε το 2016 σε συνεργασία με την Ένωση Φωτορεπόρτερ Ελλάδος και περιλαμβάνει καθηλωτικές μαρτυρίες διεθνώς αναγνωρισμένων φωτορεπόρτερ, που κατέγραψαν με την ιδιαίτερη ματιά τους το δράμα των προσφύγων στους δρόμους της επιβίωσης, μακριά από τις εμπόλεμες ζώνες.
Στους επισκέπτες διανεμήθηκαν δωρεάν ξενόγλωσσοι κατάλογοι της έκθεσης οι οποίοι και εξαντλήθηκαν στη διάρκειά της. Παράλληλα, στο πλαίσιο του αφιερώματος και στη «Scène Europe» / «Σκηνή Ευρώπη», πραγματοποιήθηκε συζήτηση σε συνεργασία με το γαλλογερμανικό τηλεοπτικό σταθμό ARTE με θέμα «La crise des migrants: fracture à l’Εurope?» / «Η μεταναστευτική κρίση: ρήγμα για την Ευρώπη;». Στη συζήτηση, την οποία συντόνισε η δυναμική Γαλλίδα δημοσιογράφος του καναλιού Nora Hamadi, συμμετείχαν οι Χρήστος Χρυσόπουλος (εκδόσεις Actes Sud), Antoine Arjakovsky (ιστορικός, εκδόσεις Salvador), η Hassiba Hadj Sahraoui (Γιατροί Χωρίς Σύνορα) και η Isabelle Jeguzo (Eπικεφαλής της Αντιπροσωπίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Παρίσι).
Είναι χαρακτηριστικό ότι στο πάνελ υπήρχε μόνο ένας εκπρόσωπος της λογοτεχνίας και αυτός ήταν Έλληνας, τόσο λόγω της άμεσης εμπλοκής της Ελλάδας στο προσφυγικό ζήτημα, όσο και γιατί ο Χρήστος Χρυσόπουλος, συγκεκριμένα, έχει καταθέσει μια αξιοπρόσεκτη – και διεθνώς – λογοτεχνική ματιά πάνω στο θέμα. Οι συνομιλητές φώτισαν κοινωνικές και ανθρωπιστικές διαστάσεις του προσφυγικού ζητήματος και ανέδειξαν τρόπους με τους οποίους μπορούμε να ανταποκριθούμε στις ανάγκες των προσφύγων και των μεταναστών σε επίπεδο οικονομικό, διοικητικό και ανθρωπιστικό.
Η συντονίστρια, που ξεκίνησε και τελείωσε τη συζήτηση με τον Χρήστο Χρυσόπουλο, διαβάζοντας μάλιστα αποσπάσματα από το βιβλίο του «Φακός στο στόμα», στάθηκε ιδιαίτερα στην επισήμανσή του ότι οι συζητήσεις για το προσφυγικό ζήτημα γίνονται σε επίπεδο αξιωματούχων, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι ούτε οι πρόσφυγες αλλά ούτε και οι απλοί πολίτες, έχουν ένα σαφή οδηγό ως προς το τι μπορούν να κάνουν. Κάτι που όχι μόνο επιτείνει τη σύγχυση, αλλά οδηγεί και σε ανοργάνωτες πρωτοβουλίες ή και στην απελπισία της μη δυνατότητας θετικής αντίδρασης στα γεγονότα. Ο συγγραφέας τόνισε ότι η κρίση έχει μεγάλη επιρροή στην διαμόρφωση της οπτικής μας για την Ευρώπη και πως για να βρεθούν λύσεις χρειάζεται να μετατοπιστούμε ιδεολογικά.
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ
Σε άλλη εκδήλωση, με θέμα «Το ελληνικό βιβλίο στη Γαλλία», συνομίλησαν στην αίθουσα Connexion της έκθεσης οι συγγραφείς Μαρία Ευσταθιάδη και Χρήστος Χρυσόπουλος, με τον εκδότη Πασκάλ Αρνό (Εκδόσεις Quidam éditeur), με τους εκδότες και μεταφραστές Μισέλ Βόλκοβιτς (Εκδόσεις Le miel des anges)) και Αν-Λωρ Μπριζάκ (Εκδόσεις Signes et ballises) και με συντονιστή τον Μανώλη Πιμπλή, διευθυντή της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης. Η εκδήλωση, παρά το ειδικό της θέμα, συγκέντρωσε αξιόλογο ακροατήριο. Οι συνομιλητές (δεν κατάφερε να παραβρεθεί μόνο η Κλειώ Μαυροειδάκου, των εκδόσεων και βιβλιοπωλείου Δεσμός που εκδίδει επί τριάντα χρόνια ελληνικά βιβλία στη Γαλλία) διερεύνησαν ζητήματα όπως το έντονο ενδιαφέρον για το ελληνικό βιβλίο στη Γαλλία και η περαιτέρω διάδοσή του.
Η μεταφράστρια και εκδότρια Anne-Laure Brisac εξέφρασε την άποψη ότι είναι άδικο οι οικονομικές δυσκολίες να παραμερίζουν εντελώς τη σχέση του συγγραφέα με το κοινό του, ενώ ο Pascal Arnaud τόνισε την ανάγκη για οικονομική βοήθεια από το ελληνικό κράτος. Ο Michel Volkovitch επεσήμανε πως είναι αναγκαίο να αναλάβουν το ρίσκο της επιλογής και έκδοσης ενός μεταφρασμένου ελληνικού βιβλίου οι μεγάλοι Γάλλοι εκδότες, οι οποίοι θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν την κατάλληλη προβολή και προώθηση. Ο Χρήστος Χρυσόπουλος σχολίασε πως οι Γάλλοι εκδότες, χωρίς να είναι αυτή η αποστολή τους, διαμορφώνουν ένα αφήγημα για τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, γιατί για έναν Γάλλο αναγνώστη ελληνική λογοτεχνία είναι το σύνολο των βιβλίων που μπορεί να διαβάσει στην γαλλική γλώσσα. Η σημασία των «μεσαίων» και «μικρών» εκδοτών και ο ρόλος των μεταφραστών για τη μετάφραση της ελληνικής λογοτεχνίας στη Γαλλία, ήταν από τα κυριότερα σημεία που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της συζήτησης.
«Παρότι έχω σταθερό εκδότη στη Γαλλία (Actes Sud), την επισκέπτομαι συχνά και έχουν μεταφραστεί ήδη επτά βιβλία μου, η βασική μου σύνδεση δεν είναι ούτε με τον εκδοτικό οίκο, ούτε με τη γλώσσα, ούτε με το πολιτισμικό γίγνεσθαι της χώρας. Είναι με τη μεταφράστριά μου, Anne-Laure Brisac», είπε ο Χρήστος Χρυσόπουλος. «Αυτή είναι η πιο προνομιακή αναγνώστριά μου. Μια ανάγνωση που έρχεται από άλλη γλώσσα, μπορεί να δει τα διαφορετικά επίπεδα που συνδιαμορφώνουν το σύνολο ενός κειμένου. Όταν το κείμενο μεταφράζεται, συντελούνται μετατοπίσεις στην ιεράρχηση αυτών των επιπέδων αναφορικά με το πρωτότυπο, αφού, στο μεταφρασμένο πια κείμενο, αλλά επίπεδα έρχονται στην επιφάνεια και άλλα όχι. Γνώρισα σε βάθος τα βιβλία μου συζητώντας τα με την Anne-Laure (η οποία, ας σημειωθεί, πήρε το βραβείο Laure-Bataillon για τη μετάφραση του “Φακού στο στόμα”)».
«Δεν μιλάω ελληνικά, όλα προέρχονται από τους μεταφραστές μου», είπε ο Pascal Arnaud (Quidam éditeur), που έχει εκδώσει βιβλία των Μ. Γκανά, Ζ. Ζατέλη, , Μ. Κουμανταρέα, Χρ. Οικονόμου, Έ. Σωτηροπούλου, Γ. Τσίρμπα, συχνά σε συνεργασία με τον Μισέλ Βόλκοβιτς. «Η σχέση μεταξύ εκδότη, βιβλιοπώλη και αναγνώστη εξαρτάται από τον μεταφραστή και ανάγεται σ’ αυτόν», πρόσθεσε.
«Είναι παλιά ιστορία η σχέση μου με τη Γαλλία», είπε η Μαρία Ευσταθιάδη. «Δεν ήταν πάντα θετική η εμπειρία μου και δεν ήταν λίγες οι φορές που κάποια βιβλία μου χαρακτηρίστηκαν «δύσκολα». Η πρόθεσή μου δεν είναι να παινέψω τη χώρα μου, εκδίδονται όμως πολύ ενδιαφέροντα ελληνικά βιβλία, αν και είναι αλήθεια πως δεν έχει υπάρξει υποστήριξη από το ελληνικό κράτος για την προώθηση του ελληνικού βιβλίου στη Γαλλία. Βλέπουμε, πάντως, πως χώρες όπως η Ρουμανία, η Πολωνία, η Ουγγαρία, και άλλες, έχουν προωθήσει βιβλία τους στην γαλλική αγορά, κι αυτό σίγουρα δεν είναι θέμα «κρίσης».
Ο Michel Volkovitch, υπεύθυνος των εκδόσεων Le Miel des Anges, δήλωσε: “Ένας τίτλος σ’ έναν μεγάλο εκδότη χρειάζεται να πουλήσει δεκάδες χιλιάδες αντίτυπα για να καλύψει τις προσδοκίες του, ενώ το αντίστοιχο τιράζ στους μεσαίους εκδότες, όπως ο Quidam ή ο Cambourakis είναι 1.000 αντίτυπα και στους πιο μικρούς κάτω από 1.000 αντίτυπα. Οι Έλληνες συγγραφείς εκδίδονται από τους μικρούς εκδότες, με ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως ο δημοφιλής Π. Μάρκαρης. Ο Volkovitch συνεχάρη τον Pascal Arnaud για την εξαιρετική του συλλογή ελληνικής λογοτεχνίας και σχολιάζοντας τις εκδόσεις Le Miel des Anges, εξήγησε ότι καταπιάνονται όχι μόνο με την κλασική νεοελληνική ποίηση (Καβάφης, Καρυωτάκης), αλλά κυρίως με τη σύγχρονη, ενώ ετοιμάζουν την κυκλοφορία μιας νέας σειράς ελληνικού θεάτρου. Τόνισε μάλιστα τη σημασία της υποστήριξης από πλευράς του γαλλικού Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (CNL) για την εργασία του.
Ο Pascal Arnaud τόνισε ότι «ο καλύτερος τρόπος να βγει μια χώρα από την κρίση είναι η λογοτεχνία». «Έχουμε ανάγκη ν’ ακούσουμε τη φωνή ενός λαού, κι αυτή είναι η φωνή των καλλιτεχνών», είπε από τη μεριά της η Anne-Laure Brisac και κάλεσε, κλείνοντας, το κοινό στην εκδήλωση της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας, «Paris-Athènes, et retour» (6 Ιουνίου), που είναι αφιερωμένη στη Μαρία Ευσταθιάδη.
ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ L’INSTANT
Ο κύκλος των ελληνικών εκδηλώσεων έκλεισε στο γαλλικό βιβλιοπωλείο του 15ου διαμερίσματος, «L’Instant» (Στιγμή). Το μικρό βιβλιοπωλείο γέμισε ασφυκτικά από κόσμο, Έλληνες του Παρισιού και Γάλλους και οι Έλληνες συγγραφείς μίλησαν αναλυτικά για το έργο τους, για το σύγχρονο μυθιστόρημα, για τη σχέση τους με τη Γαλλία. Οι συγγραφείς μοιράστηκαν ακόμα και μύχιες σκέψεις ή προσωπικές στιγμές της συγγραφικής τους ζωής και το κοινό, που συζήτησε μαζί τους, ικανοποιήθηκε ιδιαίτερα από μια εκδήλωση που κράτησε πάνω από μιάμιση ώρα. Ο Νίκος Γραικός, επικεφαλής του συλλόγου για τη διάδοση των νέων ελληνικών στη Γαλλία «Φωνή-Γραφή», επαίνεσε ιδιαίτερα το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού που για πρώτη φορά βγήκε και εκτός των τειχών της έκθεσης αλλά και για το γεγονός ότι προσκάλεσε πολύ σύγχρονους συγγραφείς τα κείμενα των οποίων, μάλιστα, στη «Φωνή-Γραφή» αποτελούν αντικείμενο διδασκαλίας.
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού (ΕΙΠ) ιδρύθηκε το 1992 με έδρα την Αθήνα και με σκοπό την προβολή του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας σε ολόκληρο τον κόσμο. Προωθεί την ελληνική γλώσσα με τη διδασκαλία της στα Παραρτήματα του ΕΙΠ ανά τον κόσμο.
Εδώ και τρία χρόνια είναι ο κύριος φορέας υλοποίησης της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης, αλλά και των ελληνικών συμμετοχών σε εκθέσεις βιβλίου του εξωτερικού σε συνεργασία με άλλους φορείς όπως το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων κ.α. Έχει δημιουργήσει ένα Δίκτυο Παραρτημάτων εκτός Ελλάδας, ενώ είναι μέλος δύο ευρωπαϊκών πολιτιστικών δικτύων: του European Union of National Institutes for Culture (EUNIC) και του Anna Lindh Foundation. Επίσης συνεργάζεται με πανεπιστημιακές έδρες ελληνικών σπουδών, σχολεία ελληνικής γλώσσας, πρεσβείες, κέντρα πολιτισμού, μουσεία και βιβλιοθήκες ανά τον κόσμο.