Μετά τις ιστορικές παραστάσεις του 1960 και 1961 με πρωταγωνίστρια την Μαρία Κάλλας ως Νόρμα και Μήδεια, η Εθνική Λυρική Σκηνή επισκέπτεται για πρώτη φορά ξανά τον ιερό τόπο του θεάτρου.
Μουσικό θέατρο της πρωτοπορίας και αρχαίοι µύθοι
Έργα Ξενάκη, Χρήστου, Κουµεντάκη
Το αρχαίο δράµα υπήρξε αστείρευτη πηγή έµπνευσης για δύο από τις πιο εµβληµατικές µορφές της µουσικής του 20ού αιώνα: τον Ιάννη Ξενάκη και τον Γιάννη Χρήστου. Έχοντας και οι δύο συνθέσει, στην αρχή της καριέρας τους, µουσική για παραστάσεις του Εθνικού Θεάτρου στην Επίδαυρο, εµπνεύστηκαν έργα σύγχρονου µουσικού θεάτρου που αντλούν την πρώτη ύλη τους από το αρχαίο δράµα.
Τόσο η Κασσάνδρα του Ιάννη Ξενάκη (το τελευταίο χρονολογικά κοµµάτι που συνέθεσε για την Ορέστειά του), όσο και το έργο Αναπαράστασις Ι: Ο βαρύτονος του Γιάννη Χρήστου έχουν ως σηµείο εκκίνησης τον Αισχύλο, ενώ και τα δύο έργα χρησιµοποιούν ατόφιο το αρχαίο κείµενο. Το πρωτότυπο κείµενο, όχι του Αισχύλου, αλλά του Οµήρου, χρησιµοποιεί και ο Γιώργος Κουµεντάκης στη σύντοµη, νεανική όπερά του Έσσεται ήµαρ…, ένα έργο στο οποίο βρίσκονται κατασταλαγµένες οι κατακτήσεις της avant-garde των προηγούµενων δεκαετιών, σε ένα υψηλών µουσικών και φωνητικών απαιτήσεων έργο. Και στα τρία έργα της ελληνικής παραγωγής µουσικού θεάτρου της πρωτοπορίας, το υλικό της αρχαιότητας είναι το εφαλτήριο µιας ταυτόχρονης κατάδυσης στο αρχετυπικό, αλλά και ενός χωρίς προϋποθέσεις ανοίγµατος στο µέλλον.
Στην πρώτη αυτή παρουσία της Εναλλακτικής Σκηνής στη Μικρή Επίδαυρο συµβάλλουν ο αναγνωρισµένος σκηνοθέτης Έκτορας Λυγίζος, ο οποίος έχει δύο φορές παρουσιάσει δουλειά του στην Επίδαυρο, ο ανερχόµενος αρχιµουσικός Γιώργος Ζιάβρας, µε σηµαντικές διεθνείς επιτυχίες, αλλά και σηµαντικοί ερµηνευτές, όπως ο Γιάννης Στάνκογλου, στην πρώτη αναµέτρησή του µε το σύγχρονο µουσικό θέατρο, και οι πρωταγωνιστές της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Διονύσης Σούρµπης και Μυρσίνη Μαργαρίτη.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Τη σκηνοθετική επιµέλεια των πρώτων δύο έργων του προγράµµατος έχει αναλάβει ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ, Αλέξανδρος Ευκλείδης. Συµµετέχει το Ergon ensemble, ένα από τα πλέον καταξιωµένα σύνολα σύγχρονης µουσικής, µε σηµαντική παρουσία στην Ελλάδα και το 22 εξωτερικό. Την απαιτητική παρτιτούρα των κρουστών στην Κασσάνδρα ερµηνεύει ο κορυφαίος µουσικός της Ορχήστρας της ΕΛΣ, Μαρίνος Τρανουδάκης.
Συντελεστές
Μουσική διεύθυνση: Γιώργος Ζιάβρας
Σκηνικό-κοστούµια: Πέτρος Τουλούδης
Φωτισµοί: Δηµήτρης Κασιµάτης
Συµµετέχει το Ergon ensemble
Παραγωγή: Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ
Διεύθυνση παραγωγής: Μανόλης Σάρδης
Εκτέλεση παραγωγής: Λίλα Καραγγέλου, Σταυρούλα Μπαρούτσα, Μαριάννα Τζανή
Οδηγοί σκηνής: Αλέξης Ζερβάνος, Βίκυ Καλαϊτζίδου
Ιδρυτικός δωρητής Εναλλακτικής Σκηνής ΕΛΣ Ίδρυµα Σταύρος Νιάρχος
Κασσάνδρα του Ιάννη Ξενάκη
Σκηνοθετική επιµέλεια: Αλέξανδρος Ευκλείδης
Σολίστ: Διονύσης Σούρµπης (βαρύτονος), Μαρίνος Τρανουδάκης (κρουστά)
Η Ορέστεια του Ξενάκη δηµιουργήθηκε το 1966 και ολοκληρώθηκε το 1987 µε την προσθήκη της σκηνής της Κασσάνδρας. Δεν πρόκειται για ακριβή µεταγραφή της τραγωδίας του Αισχύλου, αλλά για µια ιδιοσυγκρασιακή αντίδραση στην ποιητική δύναµη του έργου και τον σηµαντικότερο, ίσως, καρπό της βαθιάς σχέσης του συνθέτη µε την αρχαιότητα. Η Κασσάνδρα είναι η µοναδική περίπτωση (µαζί µε τον µονολόγο της Αθηνάς, επίσης γραµµένο για τον βαρύτονο Σπύρο Σακκά) που ο Ξενάκης επέστρεψε σε ένα παλιότερο έργο του για να το συµπληρώσει.
Στην πραγµατικότητα πρόκειται για µια σπουδή πάνω στην προσωδία του αρχαίου κειµένου, την οποία µε φανατισµό χρησιµοποιεί ως βάση της συνθετικής του προσέγγισης ο Ξενάκης, εξωθώντας τον τραγουδιστή σε ακραίες φωνητικές ακροβασίες, µε τη συνοδεία µόνο σολιστικών κρουστών και ενός ψαλτηρίου (ενός εικοσάχορδου νυκτού οργάνου που παίζεται από τον βαρύτονο).
Αναπαράστασις Ι: Ο βαρύτονος του Γιάννη Χρήστου
Σκηνοθετική επιµέλεια: Αλέξανδρος Ευκλείδης
Με τον Γιάννη Στάνκογλου
Το έργο γράφτηκε το 1968. Το κείµενο του Βαρύτονου είναι οι στίχοι 1-7 από την τραγωδία του Αισχύλου Αγαµέµνων. Ξεκινά µε έναν εξουθενωµένο και ανήσυχο φρουρό, ο οποίος περιµένει για έναν χρόνο στη στέγη του παλατιού στο Άργος ένα σηµάδι που θα σηµάνει την πτώση της Τροίας στα χέρια των Αχαιών. Στόχος δεν είναι να υποδυθεί µε ακρίβεια ο σολίστας τον φρουρό, ούτε να µεταφερθούµε στο σκηνικό της αισχύλειας τραγωδίας. Το κείµενο χρησιµοποιείται περισσότερο ως όχηµα, µε τον σολίστα να πασχίζει να ξεστοµίσει τις λέξεις, σαν να έχουν µαγικές ιδιότητες. Αντίστοιχα, το σύνολο δεν τον συνοδεύει, αλλά συµµετέχει ενεργά στην ιεροτελεστία.
Έσσεται ήµαρ… του Γιώργου Κουµεντάκη
Σκηνοθεσία: Έκτορας Λυγίζος
Με τους: Διονύση Σούρµπη (Τυφλός αοιδός), Μυρσίνη Μαργαρίτη (Ωραία Ελένη)
Η όπερα Έσσεται ήµαρ…, (ο τίτλος σηµαίνει «θα έρθει η µέρα της καταστροφής µε το ζόφο του πολέµου»), µε επεξηγηµατικό υπότιτλο «µίµηση πράξεως σε έξι επεισόδια», έχει γραφτεί δυο φορές: το 1986 για να παιχτεί στο Ηράκλειο και το 1995 για το φεστιβάλ του Άργους. Η πρώτη γραφή δεν περιλάµβανε χορωδιακά µέρη, τα οποία προστέθηκαν (κείµενο και µέλος) στη β ́ γραφή. Το θέµα της όπερας στρέφεται γύρω από την πτώση της Τροίας χάρη στο τέχνασµα του Δούρειου Ίππου και την ψυχραιµία του Οδυσσέα, όπως αυτά παρουσιάστηκαν από τον Μενέλαο και την Ελένη στον Τηλέµαχο στη δ’ ραψωδία της Οδύσσειας.
Στην αρχική εκδοχή, η όπερα περιλαµβάνει έξι επεισόδια: Πόλεµος και θάνατος στο Ίλιον – Προφητεία για την πτώση της Τροίας – O θάνατος του Έκτορα – O Δούρειος Ίππος – H καταστροφή της Τροίας – Έξοδος. Η ανθρώπινη Μοίρα. Από αυτά, τα τέσσερα (πρώτο έως τρίτο και πέµπτο) αντλούν το περιεχόµενό τους εξ ολοκλήρου από την Ιλιάδα, το τέταρτο επεισόδιο από την Οδύσσεια, ενώ το έκτο και από τα δύο οµηρικά έπη.
