Η Επιστροφή του Ζαρατούστρα – Έρμαν Έσσε

Μια υπεράσπιση της ουσιαστικής έννοιας του πατριωτισμού απέναντι στην μαζική παράκρουση των κατακτητικών πολέμων.

Το 1919 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Έρμαν Έσσε με τίτλο Η Επιστροφή του Ζαρατούστρα και μολονότι γνώρισε αξιοσημείωτη εμπορική επιτυχία, προκάλεσε την οργή των συντηρητικών που θεώρησαν αντιπατριωτικές τις επικρίσεις του συγγραφέα εναντίον της Γερμανίας κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ ταυτόχρονα δεν ενέπνευσε τους νεαρούς ακτιβιστές της εποχής εκείνης που διψούσαν για δράση και όχι για πασιφιστικά ιδεώδη.

Έναν αιώνα αργότερα, οι Εκδόσεις Παπαδόπουλος κυκλοφορούν σε νέα μετάφραση την Επιστροφή του Ζαρατούστρα, μια συλλογή των “αντιπολεμικών κειμένων ενός απολιτικού συγγραφέα», όπως έγραψε τότε η κριτική.

Ο βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας Έρμαν Έσσε, διατήρησε σε όλη του τη ζωή μια στάση πολιτικής αποστασιοποίησης. Όταν, ωστόσο, ήρθε αντιμέτωπος με φαινόμενα φανατισμού ή μισαλλοδοξίας, αφοσιωμένος αποκλειστικά, καθώς ήταν, στην ιδέα της ειρήνης και του ανθρωπισμού, χρησιμοποίησε την πένα του για να εκφράσει την αντίθεση του.

Τον Ιούλιο του 1914 ξεκινά ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς αρχίζει να γράφει τα αντιπολεμικά του κείμενα. Το 1917 ολοκληρώνει τη συγγραφή του δοκιμίου του Η επιστροφή του Ζαρατούστρα το οποίο θα κυκλοφορήσει δύο χρόνια αργότερα, ταυτόχρονα με την έκδοση του εμβληματικού μυθιστορήματός του Ντέμιαν.

Και στα δύο έργα ο Γερμανός συγγραφέας αντλεί έμπνευση από τη νιτσεϊκή περιφρόνηση για τον κομφορμισμό του κοπαδιού και, βασισμένος στην έννοια της εξατομίκευσης που εισηγήθηκε ο Καρλ Γιουνγκ, τονίζει τη σημασία της αναζήτησης του βαθύτερου εαυτού μας και της μη υποταγής στο μαζικό πνεύμα, που στραγγαλίζει την ατομικότητα και ακυρώνει την ατομική ευθύνη.

Η προφητική φωνή του Έρμαν Έσσε, ο οποίος μέσα από την Επιστροφή του Ζαρατούστρα καλούσε τη γερμανική νεολαία της εποχής να απομακρυνθεί από τους κίβδηλους θεούς του εθνικισμού και του μιλιταρισμού, όχι μόνο αγνοήθηκε, αλλά προσέδωσε στον συγγραφέα τους χαρακτηρισμούς του «προδότη» και της «οχιάς». Η έκκληση την οποία διατυπώνει η Επιστροφή του Ζαρατούστρα παραμένει συγκλονιστικά διαχρονική καθώς υπογραμμίζει το ηθικό προβάδισμα του ατόμου που βρίσκεται πάνω και πέρα από κάθε ιδεολογική ή κομματική κατάχρηση της πολιτικής.

Η παρούσα έκδοση συμπληρώνεται με δύο ακόμη αντιπολεμικά κείμενα του Έσσε, που δίνουν το μέτρο της τόλμης και της πνευματικής ανεξαρτησίας του.

Ο συγγραφέας

Ο Hermann Hesse (1877-1962) γεννήθηκε στο Καλβ της Βυρτεμβέργης, στη Γερμανία. Δευτερότοκος γιος του ιεραποστόλου Γιοχάνες Έσσε, γερμανοβαλτικής καταγωγής, και της Μαρίας, χήρας Ίσενμπεργκ, το γένος Γκούντερτ, σουηδοελβετικής καταγωγής, ο Hesse επηρεάστηκε από τον μυστικισμό της Ανατολής καθώς και από τα έργα των Goethe, Lessing, Schiller και Nietzsche.

Συνέγραψε λογοτεχνικά και φιλοσοφικά δοκίμια, διηγήματα και μυθιστορήματα. Ανάμεσα στα πιο σημαντικά του έργα είναι τα Κάτω από τον τροχό (1906), Ντέμιαν (1919), Σιντάρτα (1922), Ο λύκος της στέπας (1927), Νάρκισσος και Χρυσόστομος (1930), Το παιχνίδι με τις χάντρες (1943).

Κατά τη διάρκεια του A΄ Παγκοσμίου πολέμου, διαμαρτυρόμενος εναντίον του μιλιταριστικού γερμανικού καθεστώτος, μετακόμισε στην Ελβετία. Μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, τα έργα του Έσσε απαγορεύτηκαν στην πατρίδα του. Το 1946 του απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας.