Ο Ίταλο Καλβίνο στο δοκίμιό του «Γιατί να διαβάζουμε τους κλασσικούς» είχε γράψει πως κλασικό είναι ένα βιβλίο που ποτέ δεν έχει ολοκληρώσει αυτά που έχει να πει και σαφώς είχε όλα τα δίκια με το μέρος του. Αυτό επιβεβαιώνεται εξάλλου καθώς κάποιος ολοκληρώνει ένα από τα μυθιστορήματα σταθμούς της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η Ευγενία Γκραντέ εξάλλου δεν είναι απλά ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται και ξεχνιέται, είναι από εκείνα τα βιβλία που αξίζει κανείς να μελετά ξανά και ξανά καθώς αποτελεί μέρος της Ανθρώπινης Κωμωδίας του πατέρα του σύγχρονου μυθιστορήματος Μπαλζάκ. Ο Μπαλζάκ συνεχίζει την παράδοση των σπουδαίων Γάλλων συγγραφέων, του Μολιέρου, του Μπωμαρσαί, του Σατωβριάνδου και χτίζει ένα μυθιστόρημα όπου η ανθρώπινη φύση αναλύεται και σκιαγραφείται με τέτοια δεξιοτεχνία που κάθε αράδα είναι σημαντική για τον τρόπο σκέψης του συγγραφέα, για την κοσμοθεωρία του.
Ο ψυχαναλυτής των ανθρώπινων παθών που πότισε την πένα του στις προσωπικές του εμπειρίες
Στην εισαγωγή του βιβλίου ο Βαγγέλης Δουβαλέρης αναφέρει χαρακτηριστικά τα εξής: «Παρατηρητής της ανθρώπινης φύσης, ο Μπαλζάκ δεν περιγράφει απλώς τους ήρωές του ͘ τους ζει, και διερμηνεύει κάθε έκφανση της ύπαρξής τους in vivo – όχι in vitro ͘ δεν τους σκιαγραφεί μόνο βάσει των πράξεων, των σχεδίων, της κοινωνικής θέσης ή της σταδιοδρομίας τους, παρά και βάσει κινησιολογίας, διατροφής και γκαρνταρόμπας. Τα τρία αυτά στοιχεία συνιστούν περάσματα στις αθέατες πλευρές του χαρακτήρα τους…». Η πεμπτουσία του μπαλζακικού κόσμου είναι η προσφορά του στον αναγνώστη ενός ολόκληρου κόσμου μέσα από τον οποίο τον καλεί να ταυτιστεί και να συγκινηθεί, να συμπονέσει, να παρηγορηθεί, να αντιληφθεί τις δικές του αδυναμίες. Η αποτύπωση του εσωτερικού του κόσμου σε χαρτί για να μεταδοθεί στον αναγνώστη του τότε και του σήμερα με ειλικρίνεια, είναι αυτό που ανεξίτηλα τον χαρακτηρίζει μαζί με την αυθεντική του διάθεση να μην αφήσει τίποτα κρυπτόν υπό την ήλιο.
Ο Μπαλζάκ θα σκιαγραφήσει χαρακτήρες της εποχής του, θα αφουγκραστεί τις αδυναμίες τους, θα καταγράψει πλείστα συναισθήματα και εξάρσεις, έτσι όπως ο ίδιος τα αντιλήφθηκε ως “ιμπρεσιονιστής” συγγραφέας, ως ένας ανταποκριτής της κοινωνίας. Για τον πατέρα και φιλάργυρο Φελίξ Γκραντέ και την κόρη του Ευγενία θυσιάζει σχεδόν όλο το μυθιστόρημα έτσι όπως έκανε ο Ντοστογιέφσκι για τον δικό του Ηλίθιο Πρίγκιπα Μίσκιν και ο Ζολά για τη δική του Νανά μόνο αναφέροντας δύο παραδείγματα. Η παγκόσμια λογοτεχνία βρίθει τέτοιων παραδειγμάτων καθώς ξεδιπλώνει έναν κόσμο παθών, τέτοιο ήταν και το ερωτικό πάθος της Ευγενίας Γκραντέ για τον εξάδελφό της Κάρολο Γκραντέ, δέσμια ενός έρωτα χωρίς αντίκρυσμα. Η Ευγενία Γκραντέ είναι μια αγία, είναι πιστή κόρη και αυτό το αποδεικνύει περίτρανα προς τον πατέρα της όταν και αφελώς του παραδίδει την περιουσία της, είναι μια πιστή ερωμένη καθώς αναμένει για πάντα αγαπά τον άστατο Κάρολο, είναι μια ιδανική φιλεύσπλαχνη καθώς δωρίζει μέρος της περιουσίας της στην Νανόν και της εξασφαλίζει το μέλλον της.
«Τώρα πια, στα μάτια του, η Ευγενία ενσάρκωνε την ιδανική Μαργαρίτα του Γκαίτε ͘ πλην του αμαρτήματος. Ώσπου τελικά, μέρα τη μέρα, το βλέμμα του, η μιλιά του μάγεψαν τη φτωχή κοπέλα, κι εκείνη παραδόθηκε ηδονικά στη δίνη του έρωτα ͘ άδραχνε την ευτυχία της όπως ο κολυμβητής αρπάζει ένα κλαδί ιτιάς για να βγει να ξαποστάσει στις όχθες του ποταμού». Η λυρικότητα, ο ρομαντισμός και η ποιητικότητα είναι εμφανή στοιχεία στο λογοτεχνικό ύφος του Μπαλζάκ – η εξαιρετική μετάφραση της Μίνας Αδελάντε έχει μεταφέρει στα ελληνικά όλο αυτό το πάθος και τη μοναδικότητα του λόγου του – και τα λόγια του είναι χειμαρρώδη όταν αναφέρεται σε αυτό που και ο νεαρός Βέρθερος έπαθε στο βιβλίο του Γκαίτε όπου και ξετυλίγεται το κουβάρι των παθών του. Ο Μπαλζάκ δεν σταματά να μας εντάσσει στα βάθη των ψυχών των ηρώων του καθώς και η δική του ερωτική ζωή είχε πλήθος επεισοδίων παρά το γεγονός πως δεν υπήρξε όμορφος, ωστόσο είχε τόσο τις κατακτήσεις όσο και τις απογοητεύσεις του.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Δεν έπαψε να προκαλεί συζητήσεις, να εγείρει ερωτήματα και απορίες, να αναζητά τη λύση στο μέγα ερώτημα της ανάλυσης της ανθρώπινης φύσης με την οποία τόσο διεξοδικά ασχολήθηκε. Η ιστορία της Ευγενίας Γκραντέ είναι μια ιστορία αγάπης που προέρχεται από την αρχέγονη λαχτάρα του ανθρώπου να γευτεί το υπέρτατο αγαθό της ηδονής και να αυτοπραγματωθεί, κάτι τόσο οδυνηρό. Οι ήρωές του είναι σάρκα από τη σάρκα του, πνεύμα από το πνεύμα του καθώς το χέρι του Μπαλζάκ έγραφε αλλά η ψυχή του το καθοδηγούσε, η ψυχή του πάντα ήταν αυτή που μας μιλούσε με λέξεις από τότε μέχρι σήμερα και για όλους εμάς είναι ένας φάρος, είναι ο πατέρας της σύγχρονης λογοτεχνίας, είναι ένα πρόσωπο στο οποίο ξαναγυρνάμε για να μας φωτίζει στο δύσκολο σήμερα, σε εκείνον και σε σοφούς του κόσμου όπως αυτός έχουμε εναποθέσει τις ελπίδες μας για ένα καλύτερο αύριο.
Δεν είναι διόλου τυχαίο πως ο Μπαλζάκ παραμένει και θα παραμένει στο πάνθεον των λογοτεχνών που θα διαβάζονται από μικρούς και μεγάλους, θαυμαστές και θαυμάστριες, γιατί πολύ απλά έγραφε με την ψυχή του και όχι με κριτήριο την τσέπη του όπως συμβαίνει κατά κόρον στη σημερινή εποχή. Η γραφή του και η συγγραφική του ωριμότητα έλαβαν χώρα πρόωρα, ήδη από τα κατά βάση δυσάρεστα βιώματα που είχε ως νέος, μια και τα ευχάριστα ήρθαν αργότερα, κατόπιν έντονης επιθυμίας και επιμονής του ίδιου, που πίστεψε στον εαυτό του. Εκτός ελάχιστων φωτεινών εξαιρέσεων, βρέθηκε αντιμέτωπος με έναν πατέρα αυταρχικό, μία μητέρα αδιάφορη αλλά και έναν περίγυρο ανθρώπων που τον παραμέρισαν και τον εγκατέλειψαν γιατί ήταν πολύ παράξενος και ίσως ρομαντικός για την εποχή του και ατίμαζε το όνομα της οικογένειάς του. Σπάζοντας τις αλυσίδες που τον κρατούσαν δέσμιο των πόθων του για συγγραφή, μιας και όπως μας επισημαίνει ο ίδιος ο Μπαλζάκ «η λογοτεχνία υπήρξε η πιο απαιτητική από τις ερωμένες του», κατάφερε να διανύσει ελεύθερος και ανεξάρτητος από δεσμεύσεις τον δικό του δρόμο και να πορευτεί με βάση τις δικές του πεποιθήσεις.
Απόσπασμα από το βιβλίο «Ο θάνατος του Βιβέκ Ότζι»:
«Η Ευγενία βαδίζει προς τον ουρανό και πίσω της ακολουθεί μια πομπή αγαθών πράξεων. Το μεγαλείο της ψυχής της σβήνει σχεδόν τις μικρότητες της ανατροφής και τις συνήθειες του πρότερου βίου της»
Διαβάστε επίσης:
Ονορέ ντε Μπαλζακ – Ευγενία Γκραντέ: Ένα κλασικό βιβλίο από τον σπουδαίο συγγραφέα του 19ου αιώνα