Όσοι δεν πρόλαβαν να εξασφαλίσουν τις θέσεις τους, τον προηγούμενο Οκτώβριο, για τις δύο εμφανίσεις της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Ισραήλ υπό τον Ζούμπιν Μέτα στο Μέγαρο, έχουν τώρα άλλη μία ευκαιρία να απολαύσουν το διάσημο σύνολο σε δύο ακόμη συναυλίες του με δύο διαφορετικά προγράμματα, την Κυριακή 31 Ιανουαρίου και τη Δευτέρα 1 Φεβρουαρίου στις 8:30 το βράδυ.
Οι νέες εμφανίσεις της Φιλαρμονικής του Ισραήλ στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του Κύκλου Διεθνείς Ορχήστρες, που έχει φιλοξενήσει κατά καιρούς σπουδαία σύνολα και φημισμένους μαέστρους. Την πρώτη βραδιά (31/1), θα ακουστούν έργα Ραβέλ και Σαιν-Σανς, ενώ τη δεύτερη, αγαπημένα αποσπάσματα (1/2) από δημοφιλέστατες όπερες των Βέμπερ, Μότσαρτ, Βέρντι και Ροσσίνι, καθώς και η περίφημη «Παθητική» του Τσαϊκόφσκι. Τις άριες θα ερμηνεύσει η σοπράνο κολορατούρα Χριστίνα Πουλίτση, ένα από τα πιο ακτινοβόλα αστέρια του ελληνικού αλλά και του διεθνούς λυρικού στερεώματος.
Το πρόγραμμα
Κυριακή 31 Ιανουαρίου
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η πρώτη συναυλία της Φιλαρμονικής του Ισραήλ στο Μέγαρο είναι αφιερωμένη σε δύο κορυφαίες μορφές της γαλλικής μουσικής, τον Μωρίς Ραβέλ (1875-1937) και τον Καμίγ Σαιν-Σανς (1835-1921). Στο πρώτο μέρος, ο Ζούμπιν Μέτα θα διευθύνει τις συνθέσεις Το βαλς και Δάφνις και Χλόη, σουίτα αρ. 2 του Ραβέλ. Η πρώτη (Το βαλς), που αναφέρεται ως «χορογραφικό ποίημα για ορχήστρα», τον απασχόλησε περίπου 14 χρόνια. Προοριζόταν για τα περίφημα Ρωσικά Μπαλέτα του Ντιάγκιλεφ, αλλά, καθώς ο τελευταίος την απέρριψε ως μη ικανοποιητική, τη χρησιμοποίησε η Μπρονισλάβα Νιζίνσκα σε δική της χορογραφία που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Palais Garnier στο Παρίσι. Ήδη από το 1906, ο Μωρίς Ραβέλ επιθυμούσε να γράψει ένα βαλς-φόρο τιμής στον Γιόχαν Στράους σε συμφωνικό ύφος. Στην πορεία, όμως, έδωσε έναν περισσότερο χορευτικό χαρακτήρα σε αυτή τη γεμάτη κομψότητα σύνθεσή του. Μάλιστα την περιέγραψε ως «ένα είδος αποθέωσης του βιεννέζικου βαλς, ταυτόχρονα όμως και ως απόδοση της εικόνας ενός φανταστικού και μοιραίου στροβιλισμού».
Στη συνέχεια, και πάλι στο πρώτο μέρος, θα ακουστεί Δεύτερη Σουίτα από τη μουσική μπαλέτου Δάφνις και Χλόη, ένα από τα μεγαλύτερα σε έκταση και διάρκεια έργα του Ραβέλ, που είναι αφιερωμένο από τον συνθέτη «στην Ελλάδα των ονείρων του». Ωστόσο, αυτό το λεπτοφυές έργο απείχε αρκετά από την αρχαιότητα αλλά και την πραγματικότητα των αρχών του 20ού αιώνα. Σημείο αναφοράς για τον σπουδαίο γάλλο μουσουργό υπήρξε το ομώνυμο μυθιστόρημα του Λόγγου (2ος αι. μ.Χ.), το οποίο εξυμνούσε την φυσιολατρία και την ερωτική αγνότητα, ένα κείμενο που είχε επηρεάσει βαθιά την ευρωπαϊκή διανόηση του 18ου και 19ου αιώνα. Για τη σύντομη Δεύτερη σουίτα για ορχήστρα Δάφνις και Χλόη, ο Μωρίς Ραβέλ επέλεξε από την πρωτότυπη παρτιτούρα του τρία αποσπάσματα, πλούσια σε μελωδικά ευρήματα και ρυθμικά ποικίλματα.
Το δεύτερο μέρος της πρώτης συναυλίας της Φιλαρμονικής του Ισραήλ στο Μέγαρο περιλαμβάνει τη διασημότερη συμφωνική σύνθεση του Καμίγ Σαιν-Σανς, τη Συμφωνία αρ. 3 σε ντο ελάσσονα, έργο 78 («Του εκκλησιαστικού οργάνου»). Παραγγελία της Βασιλικής Φιλαρμονικής Εταιρείας του Λονδίνου, η Τρίτη Συμφωνία γράφτηκε στις αρχές του 1886, όταν ο λαμπρός γάλλος συνθέτης, πιανίστας και οργανίστας βρισκόταν στο απόγειο της δόξας του. Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε την ίδια χρονιά υπό τη δική του μουσική διεύθυνση από την Ορχήστρα της Φιλαρμονικής Εταιρείας. Μετά τη σύνθεση της Τρίτης, ο Καμίγ Σαιν-Σανς δεν επιχείρησε ποτέ να ξαναγράψει συμφωνίες έως το θάνατό του, σε βαθύ γήρας, καθώς πίστευε ότι το συγκεκριμένο έργο ήταν το πληρέστερο συμφωνικό του δημιούργημα. Ο Σαιν-Σανς, ο οποίος υπήρξε παιδί-θαύμα, ήταν υπέρμαχος του Ρομαντισμού, ενώ κράτησε αποστάσεις από τον Ιμπρεσιονισμό και τον πρώιμο Μοντερνισμό. Η εργογραφία του υπήρξε ογκωδέστατη, αλλά είναι λίγα τα έργα του που εξακολουθούν να παίζονται ευρέως σήμερα: κυρίως, το περίφημο Καρναβάλι των ζώων, κάποια κοντσέρτα του για πιάνο, για βιολί και για τσέλο καθώς και η όπερα Σαμψών και Δαλιδά.
Δευτέρα 1 Φεβρουαρίου
Η αυλαία της δεύτερης συναυλίας της Φιλαρμονικής του Ισραήλ θα ανοίξει με την Εισαγωγή από την όπερα Όμπερον (ή Ο όρκος του βασιλιά των ξωτικών) του ρομαντικού γερμανού συνθέτη, μαέστρου, πιανίστα και κιθαριστή Καρλ-Μαρία φον Βέμπερ (1786 – 1826), ένα λυρικό έργο που σημείωσε τεράστια επιτυχία όταν πρωτοανέβηκε στα 1826 στο Λονδίνο. Η Εισαγωγή του Όμπερον έχει έντονα ποιητικό χαρακτήρα, ο οποίος υποδηλώνεται όχι μόνο από την αέρινη συμμετρία της αλλά και από τη χρήση ορισμένων οργάνων, όπως του κόρνου στην αρχή, σε ένα μοτίβο που μοιάζει να έρχεται από τον κόσμο των ξωτικών.
Το πρόγραμμα του πρώτου μέρους περιλαμβάνει επίσης μερικά από τα ωραιότερα διαμάντια του οπερατικού ρεπερτορίου για σοπράνο κολορατούρα. Θα αρχίσει με την πυροτεχνική «Άρια της εκδίκησης» [«Der Ηölle Rache»] της Βασίλισσας της Νύχτας (Μαγικός αυλός του Μότσαρτ), έναν απαιτητικότατο ρόλο από φωνητικής άποψης, για τον οποίο η Χριστίνα Πουλίτση έχει λάβει επαινετικές κριτικές στο εξωτερικό. Θα ακολουθήσει η μεγάλη άρια της Τζίλντας [«Caro nome»/«Όνομα αγαπημένο»] από τον Ριγκολέττο του Τζουζέππε Βέρντι (1813-1901), μια ηρωίδα που έχει αποδώσει εξαιρετικά η νεαρή ελληνίδα υψίφωνος σε πολλές ευρωπαϊκές σκηνές αλλά και σε παραστάσεις στο Μέγαρο, τον Δεκέμβριο του 2013. Ο επίλογος του πρώτου μέρους ανήκει σε ένα από τα πιο απολαυστικά και δεξιοτεχνικά αποσπάσματα της ιταλικής λυρικής εργογραφίας, την άρια της Ροζίνας «Una voce poco fa» [«Λίγο πριν, μια φωνή»] από τον κοσμαγάπητο Κουρέα της Σεβίλλης του Τζοακκίνο Ροσσίνι (1792-1868).
Η Συμφωνία αρ. 6 σε σι ελάσσονα, έργο 74, με την επονομασία «Παθητική», με την οποία θα κλείσει η δεύτερη συναυλία της Φιλαρμονικής του Ισραήλ στο Μέγαρο, είναι η τελευταία του Πιοτρ-Ίλιτς Τσαϊκόφσκι (1840-1893), ο οποίος είχε δηλώσει ότι τον ικανοποιούσε περισσότερο από κάθε άλλη του σύνθεση. Το προσωνύμιο «Παθητική» οφείλεται στον αδελφό του συνθέτη, και δεν είναι άστοχο, αφού η παρτιτούρα, παρά τις λιγοστές φωτεινές σελίδες της, είναι βαθύτατα μελαγχολική. Η Έκτη παρουσιάστηκε σε πρώτη εκτέλεση στην Αγία Πετρούπολη το 1893 με τον ίδιο τον Τσαϊκόφσκι στο πόντιουμ και είναι αφιερωμένη στον ανιψιό του. Κοινό και κριτικοί την υποδέχτηκαν μάλλον με αμηχανία, γεγονός που πρέπει να οφείλεται στις μάλλον μέτριες ικανότητες του συνθέτη στη διεύθυνση ορχήστρας. Η «Παθητική» ξαναπαίχτηκε λίγες εβδομάδες αργότερα με μαέστρο τον τσέχο συνθέτη και αρχιμουσικό Έντουαρντ Ναπράβνικ, όμως ο δημιουργός της δεν ζούσε πια: είχε αυτοκτονήσει υπό το βάρος σκανδάλου της προσωπικής του ζωής.
Η σοπράνο κολορατούρα Χριστίνα Πουλίτση μελέτησε μονωδία και μουσικολογία στην Αθήνα. Συνέχισε τις σπουδές της στο Πανεπιστήμιο Τεχνών του Βερολίνου, με καθηγήτρια την Ντάγκμαρ Σέλενμπεργκερ, ως αποδέκτης των υποτροφιών «Μαρία Κάλλας» (2007) και «Αλεξάνδρα Τριάντη» (2010). Το 2014 ανακηρύχθηκε από την Ένωση Ελλήνων Κριτικών Θεάτρου και Μουσικής καλύτερη νέα καλλιτέχνης για την ερμηνεία της στον Ριγκολέττο της ΕΛΣ, ενώ την ίδια χρονιά συγκαταλέχθηκε στους φιναλίστ του διεθνούς διαγωνισμού λυρικού τραγουδιού Operalia. Έχει επίσης κερδίσει το πρώτο βραβείο του διεθνούς διαγωνισμού «Ντόσταλ» (Βιέννη). Εμφανίζεται συχνά σε μεγάλα ευρωπαϊκά λυρικά θέατρα (Ντόιτσε Όπερ του Βερολίνου, Ντόιτσε Όπερ του Ρήνου-Ντύσσελντορφ, Θέατρο Ρέτζο του Τορίνου, Φεστιβάλ Όπερας «Ροσσίνι» του Πέζαρο, Κόμισε Όπερ του Βερολίνου, Θέατρο του Κάλιαρι, Θέατρο Πετρουτσέλλι του Μπάρι, ΕΛΣ, ΜΜΑ), όπου έχει τραγουδήσει Τζίλντα (Ριγκολέττο), Βασίλισσα της Νύχτας (Μαγικός αυλός), Κόμισσα ντε Φολβίλ (Ταξίδι στη Ρενς), Αδελφή Κονστάνς (Διάλογοι Καρμηλιτισσών), κ.ά. Εμφανίστηκε πρόσφατα στο πλευρό της Ρενέ Φλέμινγκ στην Σέμπεροπερ της Δρέσδης υπό τον Κρίστιαν Τήλεμαν στο Καπρίτσιο του Ρίχαρντ Στράους. Τον Μάιο του 2015 ενσάρκωσε τη Βασίλισσα της Νύχτας σε τρισδιάστατη παραγωγή του Μαγικού αυλού στην Μπολόνια της Ιταλίας, με τον Μικέλε Μαριόττι στο πόντιουμ. Η Χριστίνα Πουλίτση υπήρξε μόνιμο μέλος της Λυρικής Σκηνής της Σαξονίας (Landesbühnen Sachsen), όπου ερμήνευσε, μεταξύ άλλων, τους ρόλους της Βασίλισσας της Νύχτας, της Μουζέττας, της Ένχεν και της Γκρέτελ. Έχει επίσης τραγουδήσει τα μέρη της σοπράνο σε θρησκευτικά και κοσμικά έργα των Περγκολέζι, Γ. Σ. Μπαχ, Βιβάλντι και Ορφ. Το βιογραφικό της περιλαμβάνει ακόμη συμμετοχές σε οπερέτες. Αυτή τη σεζόν, η διεθνούς φήμης ελληνίδα υψίφωνος κάνει το ντεμπούτο της στις Ηνωμένες Πολιτείες ως Βασίλισσα της Νύχτας (Όπερα του Λος Άντζελες και Όπερα του Μίτσιγκαν), ενώ εμφανίζεται επίσης στη Βαρκελώνη, τη Δρέσδη και το Ντύσσελντορφ. Οι φίλοι της λυρικής τέχνης την απόλαυσαν ως Τζίλντα, τον περσινό Δεκέμβριο, στη νέα παραγωγή του Ριγκολέττο υπό τον Ζούμπιν Μέτα, στην Όπερα της Φλωρεντίας, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Μουσικού Φλωρεντινού Μαΐου.
Η Φιλαρμονική Ορχήστρα του Ισραήλ δημιουργήθηκε το 1936 από τον διάσημο και ηρωικό βιολονίστα Μπρονισλάβ Χούμπερμαν –Εβραίο από την Πολωνία– ως Ορχήστρα της Παλαιστίνης και έγινε καταφύγιο πολλών εβραίων μουσικών που απολύονταν από τις ευρωπαϊκές ορχήστρες εκείνη την εποχή. Έδωσε το πρώτο της κοντσέρτο στο Τελ Αβίβ τα Χριστούγεννα του 1936, με μαέστρο τον Αρτούρο Τοσκανίνι, την ίδια χρονιά που στην Βομβάη της Ινδίας γεννιόταν ο Ζούμπιν Μέτα. Το 1948 μετονομάστηκε σε Φιλαρμονική Ορχήστρα του Ισραήλ με διευθυντή ορχήστρας τον Λέοναρντ Μπερνστάιν. Ο Μέτα και ο Μπερνστάιν συνδέθηκαν ισόβια με αυτή την ορχήστρα-σύμβολο της εβραϊκής τραγικής περιπέτειας. Από το 1947 και μέχρι το θάνατό του, το 1990, ο Μπερνστάιν έβαλε τη σφραγίδα του στο φημισμένο σύνολο, ενώ, το 1969, ο Μέτα έγινε ο μουσικός του σύμβουλος και ο πρώτος μουσικός του διευθυντής το 1977. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο ινδός μαέστρος, ο οποίος σπούδασε στη Βιέννη και συνεργάστηκε για πολλά χρόνια με την Όπερα του Μονάχου, απέκτησε τον τίτλο του Ισόβιου Μουσικού Διευθυντή.
Η Φιλαρμονική του Ισραήλ έχει κάνει ηχογραφήσεις υπό τον Μέτα με έργα συνθετών που έχουν σταθερή παρουσία στο ρεπερτόριό της –Μπετόβεν, Μπραμς, Μέντελσον, Ντβόρζακ–, ενώ με τον Μπερνστάιν έχει ηχογραφήσει δικές του συνθέσεις και έργα Στραβίνσκι.
Ο Ζούμπιν Μέτα, ένας αρχιμουσικός με μισό αιώνα καριέρας στις μεγαλύτερες ορχήστρες και όπερες του κόσμου και με 2.000 κοντσέρτα πίσω του, είναι ο μακροβιότερος μουσικός διευθυντής (1978-1991) της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης. Το 1980, ο Μέτα δημιούργησε τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό «Οι αμερικανοί φίλοι της Φιλαρμονικής του Ισραήλ», με έδρα την Νέα Υόρκη, ως στήριγμα για το οικονομικό μέλλον της Ορχήστρας και ως απάντηση στην περιορισμένη οικονομική υποστήριξη από την κυβέρνηση του Ισραήλ. Με τα χρήματα που συγκεντρώνει ο οργανισμός αυτός αντιμετωπίζονται λειτουργικά έξοδα της Ορχήστρας και χρηματοδοτούνται τα εκπαιδευτικά της προγράμματα στο Ισραήλ. Ο Ζούμπιν Μέτα έχει τιμηθεί με πολλές διακρίσεις στο εξωτερικό, αλλά και από την ισραηλινή προεδρεία, η οποία του έχει απονείμει ειδικό μετάλλιο για τη αποφασιστικής σημασίας συμβολή του στην εξέλιξη της Φιλαρμονικής του Ισραήλ. Μάλιστα, με την ευκαιρία της παρασημοφόρησης του διάσημου αρχιμουσικού, ο ισραηλινός πρόεδρος Σιμόν Πέρες δήλωσε: «Έγινες ο μαέστρος της καρδιάς μας. Δεν μπορώ να σκεφτώ κάποιον άλλο με τέτοια μοναδική προσφορά στη χώρα μας, στο λαό μας. Υπήρξες ηγέτης. Ο ηγέτης είναι προορισμένος να αναπτερώνει το ηθικό και τις ελπίδες του λαού. Αυτό έκανες εσύ».